گروه جامعه رضا جعفری کارشناس ارشد جامعه‌شناسی در روزنامه آرمان ملی نوشت: خودکشی نوجوانان موضوعی است که این روزها در رسانه‌های مختلف با عناوین و دلایلی چون نداشتن گوشی همراه اندروید، مومو و… منعکس و بعضاً به ابزاری جهت اهداف سیاسی بدل گشته است، بر همین مبنا و هدف، عموماً به گونه‌ای تک عاملی به علل وقوع آن پرداخته شده است.کاهش سن خودکشی در شرایط حاکم بر کشور، از جنبه‌های گوناگون قابل بررسی، تحقیق و تحلیل می‌باشد و متخصصان حوزه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی را در این خصوص به یاری می‌طلبد.در این نوشتار برآنیم تا رویکردهای روان‌شناختیِ موضوع را به متخصصان حوزه مذکور واگذار کرده، به‌گونه‌ای مختصر به جنبه جامعه‌شناختی موضوع، با تکیه و رویکرد به نظریه‌های «دورکیم» در خصوص خودکشی اشاره کنیم. تغییرات اجتماعی و تاثیر آن بر همبستگی اجتماعی سبب شده بود تا این جامعه‌شناس فرانسوی، نظریه‌های خود در خصوص خودکشی را بر مبنای همبستگی اجتماعی پایه‌ریزی نماید؛با این استدلال که هرچند افراد دلایل بسیار و متعددی ازجمله فقر، شکست عشقی، عدم سلامتی و… را برای خودکشی مطرح می‌کنند اما، دلایل مذکور نمی‌تواند علت بالا یا پایین بودن نرخ خودکشی را در گروهی نسبت به گروه دیگر توضیح دهد. دورکیم سه نوع خودکشی را برای استدلال این تفاوت تعریف و بیان می‌کند.
۱-خودکشی خودخواهانه: هر گاه همبستگی اجتماعی پایین باشد و فرد نسبت به گروه خود احساس تعلق و همبستگی کافی نکرده، از جامعه خود به دور و به حال خود رهاشده باشد و نظارت‌های اجتماعی بر او کاهش یابد و خود بر چنین احساسی دامن زند، چنانچه در کار و یا امر خود احساس شکست نماید، خود را مسبب شکست قلمداد کرده، با ملامت خود احتمال خودکشی اش افزون می‌شود که در صورت اتفاق چنین موضوعی، خودکشی خودخواهانه صورت گرفته است.
۲- خودکشی دگرخواهانه: هرگاه فرد نسبت به گروه، احساس همبستگی و انسجام قوی نماید، ارزش‌ها و هنجارهای گروه را، برای خود قلمداد نموده و منافع گروه را بر منافع فردی ترجیح داده، حاضر به فدا کردن و قربانی نمودن زندگی‌اش به خاطر اهداف گروه خواهد بود. جانفشانی سربازان در میدان نبرد با دشمن – بالاخص وقتی حضور در میدان نبرد به صورت داوطلبانه باشد – نمونه‌ای از این مورد است.
۳-خودکشی ناهنجاری: هرگاه اجرای هنجارها در جامعه با کاهشِ نظارت و کنترل از سوی گروه به وجود آید و یا هنجارهای حاکم بر گروه و جامعه و حتی سبک زندگی، تغییر آشکاری یابد، احتمال ارتکاب به خودکشی نیز افزایش می‌یابد.
شیوع گسترده کووید- ۱۹ در ماه‌های پایانی سال ۹۸ سبب شد تا کلیه مدارس و مراکز آموزش رسمی کشور تعطیل و آموزش از راه دور، با امکانات و ابزارهای مختلفِ در دسترس تا پایان سال تحصیلی ۹۸-۹۹همچنین ۹۹-۴۰۰ ادامه یافته، بسیاری از اولیا با گذشت بیش از هشت ماه از تعطیلی مدارس و به رغم بعضا عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی لازم توسط خود (بنا به دلایل مختلف)، حتی‌الامکان از خروج فرزندانشان از منزل ، جز در موارد اضطرار، جلوگیری نموده، با تلاش در فراهم نمودن ابزارهای لازمِ آموزش از راه دور و شبکه‌های ارتباطات مجازی و یا حداقل در سال تحصیلی جدید از طریق شبکه آموزش سیما، به ادامه تحصیل فرزندان خود کمک نمایند.دانش‌آموزی که در مناسبت‌های مختلف و به دلایل متعدد با خانواده همراه و هم‌سفر بوده، ساعاتی از اوقات خود را در بیرون از منزل با دوستان خود سپری می‌کرده است، اکنون نه‌تنها قریب به هشت ماه است که از بسیاری از مناسبات اجتماعی ازجمله سفرهای تفریحی، ورزش‌های جمعی و… محروم شده است ،که عدم امکان فراهم بودن برخی شرایط و امکانات جایگزین، به دلایلی چون شرایط سخت اقتصادی موجود کشور، همچنین عدم دانش مورد نیاز در فراهم کردن بسترهای مورد نیاز با حداقل امکانات و شرایطِ در اختیار و…
و احساس گسست از گروه‌های همسالان به دلیل کاهش ارتباطات، تعاملات، کنش و واکنش‌ها و … و در یک کلام دیالکتیک اجتماعی، فضای آپارتمان‌نشینی را چون سلول انفرادی – با فضا و امکاناتی بیشتر- شبیه ساخته، آثار منفیِ روحی- روانیِ مترتب از شرایط مذکور، بستر را برای مستعدانِ چنین عملی، به دلایلی چون عدم فراگیری مهارت‌های اجتماعی از سوی والدین، مدرسه، دوستان ، تربیت صحیح، تأثیر عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی و… با عنایت به تعریف‌های صورت گرفته برای خودکشی‌های خودخواهانه و ناهنجاریِ تعریف شده، فراهم ساخته و متاسفانه تعدادی از خانواده ها را داغدار نموده است.لذا پرداختن به خودکشی نیازمند تحقیق و بررسی عوامل و متغیرهای تاثیرگذار می‌باشد نه عامل یا متغیری خاص، هرچند احتمال تاثیرگذاری متغیرها یکسان نبوده برخی متغیرها از تاثیرگذاری بیشتری برخوردارهستند. در پایان با توجه به وقایع حادث شده در فاصله اندک نسبت به‌هم، بر پژوهشگران علوم اجتماعی است که به تحقیق و بررسی علمی کاهش سن خودکشی در شرایط حاکم بر کشور بپردازند تا با اتخاذ تدابیر و سیاست‌گذاری‌های لازم از سوی مسئولان، خانواده‌ها، اولیای تعلیم و تربیت و جامعه کمتر شاهد چنین مواردی باشیم.
۱-خودکشی خودخواهانه: هر گاه همبستگی اجتماعی پایین باشد و فرد نسبت به گروه خود احساس تعلق و همبستگی کافی نکرده، از جامعه خود به دور و به حال خود رهاشده باشد و نظارت‌های اجتماعی بر او کاهش یابد و خود بر چنین احساسی دامن زند، چنانچه در کار و یا امر خود احساس شکست نماید، خود را مسبب شکست قلمداد کرده، با ملامت خود احتمال خودکشی اش افزون می‌شود که در صورت اتفاق چنین موضوعی، خودکشی خودخواهانه صورت گرفته است.
۲- خودکشی دگرخواهانه: هرگاه فرد نسبت به گروه، احساس همبستگی و انسجام قوی نماید، ارزش‌ها و هنجارهای گروه را، برای خود قلمداد نموده و منافع گروه را بر منافع فردی ترجیح داده، حاضر به فدا کردن و قربانی نمودن زندگی‌اش به خاطر اهداف گروه خواهد بود. جانفشانی سربازان در میدان نبرد با دشمن – بالاخص وقتی حضور در میدان نبرد به صورت داوطلبانه باشد – نمونه‌ای از این مورد است.
۳-خودکشی ناهنجاری: هرگاه اجرای هنجارها در جامعه با کاهشِ نظارت و کنترل از سوی گروه به وجود آید و یا هنجارهای حاکم بر گروه و جامعه و حتی سبک زندگی، تغییر آشکاری یابد، احتمال ارتکاب به خودکشی نیز افزایش می‌یابد.
شیوع گسترده کووید- ۱۹ در ماه‌های پایانی سال ۹۸ سبب شد تا کلیه مدارس و مراکز آموزش رسمی کشور تعطیل و آموزش از راه دور، با امکانات و ابزارهای مختلفِ در دسترس تا پایان سال تحصیلی ۹۸-۹۹همچنین ۹۹-۴۰۰ ادامه یافته، بسیاری از اولیا با گذشت بیش از هشت ماه از تعطیلی مدارس و به رغم بعضا عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی لازم توسط خود (بنا به دلایل مختلف)، حتی‌الامکان از خروج فرزندانشان از منزل ، جز در موارد اضطرار، جلوگیری نموده، با تلاش در فراهم نمودن ابزارهای لازمِ آموزش از راه دور و شبکه‌های ارتباطات مجازی و یا حداقل در سال تحصیلی جدید از طریق شبکه آموزش سیما، به ادامه تحصیل فرزندان خود کمک نمایند.دانش‌آموزی که در مناسبت‌های مختلف و به دلایل متعدد با خانواده همراه و هم‌سفر بوده، ساعاتی از اوقات خود را در بیرون از منزل با دوستان خود سپری می‌کرده است، اکنون نه‌تنها قریب به هشت ماه است که از بسیاری از مناسبات اجتماعی ازجمله سفرهای تفریحی، ورزش‌های جمعی و… محروم شده است ،که عدم امکان فراهم بودن برخی شرایط و امکانات جایگزین، به دلایلی چون شرایط سخت اقتصادی موجود کشور، همچنین عدم دانش مورد نیاز در فراهم کردن بسترهای مورد نیاز با حداقل امکانات و شرایطِ در اختیار و…
و احساس گسست از گروه‌های همسالان به دلیل کاهش ارتباطات، تعاملات، کنش و واکنش‌ها و … و در یک کلام دیالکتیک اجتماعی، فضای آپارتمان‌نشینی را چون سلول انفرادی – با فضا و امکاناتی بیشتر- شبیه ساخته، آثار منفیِ روحی- روانیِ مترتب از شرایط مذکور، بستر را برای مستعدانِ چنین عملی، به دلایلی چون عدم فراگیری مهارت‌های اجتماعی از سوی والدین، مدرسه، دوستان ، تربیت صحیح، تأثیر عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی و… با عنایت به تعریف‌های صورت گرفته برای خودکشی‌های خودخواهانه و ناهنجاریِ تعریف شده، فراهم ساخته و متاسفانه تعدادی از خانواده ها را داغدار نموده است.لذا پرداختن به خودکشی نیازمند تحقیق و بررسی عوامل و متغیرهای تاثیرگذار می‌باشد نه عامل یا متغیری خاص، هرچند احتمال تاثیرگذاری متغیرها یکسان نبوده برخی متغیرها از تاثیرگذاری بیشتری برخوردارهستند. در پایان با توجه به وقایع حادث شده در فاصله اندک نسبت به‌هم، بر پژوهشگران علوم اجتماعی است که به تحقیق و بررسی علمی کاهش سن خودکشی در شرایط حاکم بر کشور بپردازند تا با اتخاذ تدابیر و سیاست‌گذاری‌های لازم از سوی مسئولان، خانواده‌ها، اولیای تعلیم و تربیت و جامعه کمتر شاهد چنین مواردی باشیم.
