مصطفی نظری، دانش‌آموز پایه یازدهم رشته مکانیک خودرو در هنرستان احمدی‌روشن تهران است. او حالا فقط دروس عمومی را در کلاس‌های مجازی دنبال می‌کند و از ابتدای سال تحصیلی فقط ۲بار برای شرکت در کلاس کارگاهی به هنرستان رفته است: «کسی حواسش به ما هنرجویان فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش نیست. همه کشور از مسئولان گرفته تا جامعه، نگران دانش‌آموزان هستند که امکانات آموزش مجازی داشته باشند، اما چرا کسی نمی‌پرسد ما چه شرایطی داریم و در این اوضاع تکلیف‌مان چیست؟ از اسفند پارسال تا حالا بیش از ۷۰درصد درس‌هایمان روی زمین مانده؛ چون امکان حضور در هنرستان را نداریم. هنرجوی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش بدون کارگاه عملی تقریبا هیچ است؛ مگر چند رشته مثل گرافیک یا طراحی لباس و معماری داخلی داریم که می‌توانند اینترنتی درس بخوانند؟ واقعا چرا وقتی دیدند وضعیت اینگونه است در هدایت تحصیلی پایه دهم، گروه زیادی از دانش‌آموزان را به سمت رشته‌های فنی و کاردانش سوق دادند؟»شیما قیومی هم هنرجوی رشته نمایش در هنرستان هنرهای زیباست و می‌گوید آموزش درس‌هایشان به حداقل رسیده است: «بسیاری از ما دانش‌آموزان فنی و کاردانش امکان ادامه تحصیل در رشته ریاضی یا تجربی را داشتیم، اما حالا به اجبار یا علاقه در زیرشاخه‌های این رشته درس می‌خوانیم. شرایط کرونا همه‌چیز را به‌هم زده و ما از آموزش محروم شده‌ایم. شاید بتوانیم دوره‌های نمایشنامه‌خوانی را مجازی دنبال کنیم، اما هنرستان برای بازیگری روی صحنه چه جایگزینی دارد؟ بحث ما این نیست که در شرایط بحران کرونا، تمام کلاس‌هایمان را حضوری کنند، فقط می‌خواهیم که ما را هم مثل دانش‌آموزان نظری و ابتدایی ببینند و یک برنامه عملی و منظم برای هنرستانی‌ها بگذارند. شاید بحران کرونا تا سال‌ها ادامه پیدا کند، آن وقت باید هنرستان‌ها همینطور بی‌برنامه کارشان را ادامه دهند؟»
مشکل در مدیریت هنرستان‌هاست؟
گلایه از بی‌نظمی و مدیریت سلیقه‌ای هنرستان‌ها، مخصوص گروه یا تعداد خاصی از دانش‌آموزان نیست و تقریبا در همه زیرشاخه‌های ۲رشته فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش این انتقاد وجود دارد و حتی معلمان نیز نسبت به آن اعتراض دارند. اعتراض‌ها و نقد و نظرهای آنها فعلا نتیجه نداده و همچنان هنرستان‌ها کج دار و مریز سال تحصیلی را سپری می‌کنند.حسین وحدانی، مربی مبانی برق، رسم فنی و سیم‌کشی درباره وضعیت پیش آمده برای رشته‌های فنی و کاردانش به همشهری می‌گوید: «حضور هنرآموزان در کارگاه‌های عملی برای یادگیری الزامی و ضروری است. فرض کنید ما در رسم فنی به هنرجو ترسیم سه‌نما، مجهول‌یابی- برش و پرسپکتیو و پلان ساختمان و سیم‌کشی آپارتمان یک طبقه را یاد می‌دهیم یا در کارگاه الکترونیک مقدماتی، ترانس‌پیچی، تهیه مدار چاپی و مونتاژ مدارهای الکترونیکی را داریم، خب، هنرجو چگونه می‌تواند بدون دسترسی به این لوازم کارگاهی، این دروس را پاس کند؟ یا دانش‌آموزی که در رشته سفالگری درس می‌خواند، چگونه از پشت گوشی موبایل سفالگری را یاد بگیرد؟ ما در شرایط عادی که کرونا هم نبود، مشکلات زیادی برای ارائه دروس عملی داشتیم و تحت فشار زیادی از نظر امکانات و نحوه ارائه دروس بودیم، چه برسد به حالا که هنرآموز در خانه است و به آن کارگاه‌های نصفه و نیمه هم دسترسی ندارد.»او معتقد است هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش باید تقویت شوند و در بحران کرونا، یک برنامه منظم و سنجیده برای آموزش این ۲ رشته از سوی وزارتخانه تدوین شود: «اینکه امسال اختیار کارها را به مدیران مدارس و هنرستان‌ها سپرده‌اند، این تصمیم درست و قابل دفاعی است، اما به‌نظر می‌رسد بخشی از مدیران فعلی خلاقیت کافی و نیز قدرت تصمیمگیری مناسب برای مدیریت این شرایط را ندارند؛ مدیرانی که همیشه نگاهشان به بالاست که به آنها بگویند چه کار کنند یا نکنند. بحران کرونا ثابت کرد که مدیران کمی توانایی مستقل بودن را دارند. این ضعف در هنرستان‌ها بیشتر از دبیرستان‌ها حس می‌شود.»
کارگاه‌های عملی هنرستان‌ها باز شود
احمد راوندی از دیگر مربیان فنی‌وحرفه‌ای هم راه‌حل خارج شدن هنرستان‌ها از این بحران را بازگشایی کارگاه‌ها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و تعداد محدود دانش‌آموزان می‌داند: «دانش‌آموزان باید در کارگاه‌های عملی حضور پیدا کنند و بهترین تصمیم این است که آنها را به گروه‌های کوچک ۵ تا ۷نفره تقسیم کرد و گفت که هر گروه در ساعت و روز خاصی به مدرسه بیایند. قطعا فشار کار روی مربی زیاد می‌شود، اما بهتر از این است که نیازهای هنرآموز نادیده گرفته شده و فرایند یادگیری آنها مختل شود.»او نبود تجهیزات و وسایل موردنیاز هنرستان‌ها را هم مشکل دیگری می‌داند: «مسئولان دفتر فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش در وزارت آموزش و پرورش دائم به زیرشاخه‌های این ۲ رشته اضافه می‌کنند، اما به ازای آن کمترین تجهیزات را به هنرستان‌ها می‌دهند. باید بین شاخص توسعه و امکانات یک روال منطقی و درست برقرار باشد. نمی‌شود که شما سالی ۱۰رشته جدید معرفی کنید، اما حتی محتوای درسی مناسب برای آن نداشته باشید و کلاس را با جزوه جلو ببرید یا فکری به حال کارگاه‌ها و تجهیزات و معلمان متخصص آن نکنید. واقعا هنرآموزان این ۲ رشته در همه ابعاد در مضیقه هستند و کرونا این مشکلات را به بحران تبدیل کرده است.»
آموزش و پرورش: مشکلات هنرستانی‌ها حاد نیست
مسئولان آموزش و پرورش در واکنش به انتقادات مسئولان آموزش فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش می‌گویند: مشکل آموزش در این ۲ رشته اصلا حاد نیست و مانند سایر رشته‌ها و پایه‌های تحصیلی روال منطقی و درستی در سال تحصیلی جاری دارد.مصطفی آذرکیش، مدیرکل دفتر آموزش متوسطه فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش در این‌باره به همشهری گفت: محتوای آموزشی در رشته‌های ما یا کارگاهی یا غیرکارگاهی هستند. در غیرکارگاهی ۳عنوان عمومی، پایه و شایستگی غیرفنی را داریم که از طریق بستر شاد و آموزش تلویزیونی دنبال می‌شود. در بخش کارگاهی هم تقریبا ۳۰درصد محتوای ما جنبه دانشی دارد که آن هم به همین طریق آموزش داده می‌شود و می‌ماند کارگاه عملی که در ۲۳مهرماه امسال ۵الگو برای نحوه آموزش آن بخشنامه کردیم.آذرکیش در این‌باره توضیح داد: هنرجویان فنی‌وحرفه‌ای ۲روز و کاردانش ۳روز در هفته باید به کارگاه بروند که در ماه ۸روز می‌شود که فعلا هنرستان‌های ما این کارگاه‌ها را برگزار می‌کنند. اگر شرایط به سمت تعطیلی کامل رفت، نهایتا هنرجو ۲ماه به هنرستان نمی‌رود و ۱۶روز کارگاه را از دست می‌دهد که بعد از متعادل شدن شرایط آن را جبران می‌کنیم.مدیرکل دفتر آموزش متوسطه فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش این را هم گفت که در شرایط فعلی همه هنرستان‌ها در بخش کارگاهی باید فعالیت کنند و اگر مواردی هست که تعطیل کرده‌اند، هنرجو می‌تواند به آموزش و پرورش منطقه خود گزارش دهد تا تخلف آن را پیگیری کنیم. آموزش در کرونا به یک بحران جهانی تبدیل شده است و در ایران هم دانش‌آموزان و دانشجویان نتوانسته‌اند به‌طور کامل خود را با شرایط جدید وفق دهند؛ موقعیتی که چشم‌انداز آن معلوم نیست و با گذر زمان دچار چالش‌های جدید می‌شود. در این میان، کودکان و نوجوانان باید منتظر بمانند تا مسئولان برنامه‌ریزی آموزشی بتوانند در تصمیم‌سازی‌های خود به وضعیت باثباتی برسند.
