بدین‌سان می‌توان گفت که دهیاران می‌توانند با جمع کردن مردم روستا و استفاده از سرمایه اجتماعی موجود، آنها را وارد میدان کار و مشارکت کنند و با این روند، در مسیر کارافرینی و بهبود اشتغال و البته اقتصاد روستا گام بردارند، مهمی که این روزها کمترمورد توجه قرار گرفته است.
در این راستا در ابتدا پای صحبت‌های جواد نظری؛ دهیار روستای یکن‌آباد و نماینده دهیاران استان همدان نشستیم که در ادامه متن این گفتگو را می‌خوانید:
دهیاران در بحث‌های اشتغال و اقتصاد روستایشان ورود بیشتری داشته باشند
جواد نظری در گفتگو با خبرنگار ما درخصوص نقش دهیاران در اقتصاد روستاها با بیان اینکه منابع دهیاری‌ها در بحث مالی محدود است، عنوان کرد: با این منابع، دهیاران نمی‌توانند وارد کارهای تولیدی و صنعتی شوند اما می‌توانند در زمینه برخی از مشاغل ورود کنند.
نماینده دهیاران استان همدان با تصریح بر این موضوع مطرح کرد: دهیاران می‌توانند در بحث اشتغال و تولید در صنایع کوچک سرمایه‌گذاری، در جذب سرمایه‌گذاران و تسهیل خدمات عوارض احداث بنا ورود پیدا کنند.
نظری به عنوان دهیار روستای یکن‌آباد به وضعیت این روستا نیز اشاره کرد و گفت: در روستای یکن‌آباد در بحث راه‌اندازی چندین کارگاه پوشاک و حوزه لیبل و بسته‌بندی ورود پیدا کردیم و نتایج مناسب آن قابل مشاهده است.
وی در ادامه گفتگو با تاکید بر اینکه نیاز است تا دهیاران بیشتر از این موارد در بحث‌های اشتغال و اقتصاد روستایشان ورود کنند، به فرمایشات رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی اشاره کرد.
نظری ادامه داد: اعتبارات دهیاران به صورت ۶۰ درصد اعتبارات عمرانی و ۴۰ درصد اعتبارات جاری باید هزینه شود، و دهیار با پیش‌بینی بودجه، برنامه‌ها را تعریف و با مصوبه شورا نیازهای روستا اولویت‌بندی می‌شود و طبق این مصوبه، بودجه باید هزینه شود.
نماینده دهیاران استان همدان یادآور شد: دهیاران از یک‌سو، درآمد واریزی از سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور و از سویی، یک درآمد بر اساس عوارض و پروانه‌های ساختمانی روستا دارند که می‌توانند این درآمدها را در مسیر ایجاد اشتغال در روستا به کار بگیرند.
نماینده دهیاران استان همدان در بخش پایانی این گفتگو با بیان اینکه هم اکنون اعتبارات دهیاران کاهش یافته است، گفت: بودجه‌ها کفاف اقدامات دهیاران را نمی‌دهند و به نوعی می‌توان گفت که دهیاران تاحدی با محدودیت منابع روبرو هستند چراکه از یک سو، با افزایش قیمت در خصوص ساخت و سازها روبرو هستیم و از سویی، بناهای احداثی نیز کاهش دارد.
اما به راستی، دهیاران چگونه باید در مسیر نقش‌آفرینی مناسب و به‌جا قدم بردارند؟ نقش دهیاران در چه زمینه‌هایی است که می‌توان آنها را به عنوان افراد موثر روستا معرفی کرد؟ در این راستا گفتگویی با سعید نوری نشاط ترتیب داده شد که در ادامه آن را می‌خوانید:
دهیاران در مسیر تسهیلگری وارد شوند
سعید نوری‌نشاط از تسهیلگرانی است که سال‌ها در روستاها و محلات شهری به عنوان مشاور یا آموزشگر در بسیاری از پروژه‌های توانمندسازی و توسعه محلی فعالیت کرده و با انجمن‌های غیردولتی در این زمینه همکاری داشته است. از وی تألیفاتی در زمینه تسهیلگری و توانمندسازی محلی به چاپ رسیده است.
سعید نوری‌نشاط در خصوص نقش دهیاران در روستاها و بهبود فضای کسب و کار چنین گفت: دهیاران می‌توانند افرادی موثر باشند و به بهبود وضعیت کسب و کار و معیشت روستای خود کمک کنند.
استاد برتر در حوزه تسهیلگری با بیان اینکه در قانون نیز بحث بهبود وضعیت زندگی مردم در زمره مسئولیت‌های دهیاران آمده است، مطرح کرد: اما حال جای سوال است که چطور دهیاران باید در این مسیر گام بردارند.
نوری نشاط در این زمینه عنوان کرد: تسهیلگری یکی از روش‌هایی است که دهیاران می‌توانند از آن استفاده کنند چراکه تسهیلگری، هنر اجتماعی کردن مردم روستا است، تسهیلگری یعنی اینکه بتوانید کمک کنید که خود کسانی که به دنبال اشتغال هستند یا توانایی ایجاد اشتغال دارند یا می‌توانند کمک کنند که محیط کسب و کار در روستا پویاتر شود، مشارکت کنند، با هم گفت و شنود کنند و بتوانند بهترین راهکار را پیدا کرده و در جهت اجرای آن، گروهی با هم تلاش کنند.
دهیاران، مردم را به میدان کار بیاورند
وی در ادامه، با تاکید بر این موضوع یادآور شد: در این فرایند تسهیلگری، دهیار می‌تواند مردم را به میدان کار و تلاش و کوشش بیاورد.
استاد برتر در حوزه تسهیلگری با تاکید بر اینکه برای یک دهیار سخت است که به تنهایی محیط شادابی برای کار و کسب به وجود آورد اما اگر مردم در کنار وی باشند، امکان موفقیت در این مسیر بالا می‌رود یا به عبارتی، مردم موفق می‌شوند که وضعیت خودشان را بهتر کنند.
نوری نشاط ادامه داد: اگر بنده یک دهیار بودم و می‌خواستم بر اساس هنر تسهیلگری در روستا پیش روم، نخستین و شاید مهمترین کاری که انجام می‌دادم، این بود که یک گروه یا کارگروه معیشت و یا گروه کار و کسب در روستا ایجاد می‌کردم و از جوانان خوش‌فکر روستا در این کارگروه با حضور اعضای شورا استفاده می‌کردم.
وی در تشریح این موضوع مطرح کرد: کارگروه معیشت یا گروه کار و کسب در روستا، گروهی است که با هدف شناسایی زمینه‌های اشتغال در روستا و تبدیل آنها به فرصت‌های مناسب برای اشتغال جوانان و افزایش درآمد و بهبود زندگی شکل گرفته است. کسانی که در این کارگروه هستند تمام تلاش خود را می‌کنند تا بتوانند بهترین وضعیت ممکن را بیابند. یافتن این فرصت‌ها متضمن گفت و شنود اعضای این کارگروه است.
استاد برتر در حوزه تسهیلگری با تاکید بر اینکه در این کارگروه، تمامی تلاشم را بر این می‌گذاشتم که گروه به به خوبی فکر کند، ادامه داد: ابزار مهم من در این جلسات کارگروه، «بارش افکار» بود.
نوری نشاط با تصریح بر اینکه بارش افکار یکی از روش‌هایی است که توسط تسهیلگران به کار برده می‌شود، خاطرنشان کرد: اصول طلایی بارش افکار شامل این موارد است که، بر تعداد ایده‌ها تمرکز شود، انتقاد از ایده‌های همدیگر ممنوع است، ایده‌ها را ترکیب کنید و بهبود ببخشید، ایده‌ها را کتبی کنید، ساده نویسی و ساده گویی را رعایت کنید، تلاش کنید تا نقشه ذهنی این ایده‌ها را بکشید و دسته‌بندی را در این بین فراموش نکنید.
از سرمایه‌های روستا غافل نباشیم
وی با تاکید بر اینکه دهیار، باید سرمایه‌های روستا را مدنظر داشته باشد، تشریح کرد: سرمایه‌های روستا شامل سرمایه اجتماعی (اعتماد اهالی به یکدیگر و همکاری آنان با هم مانند ساخت مسجد روستا، گروهی و با هم یا به چرا بردن گوسفندان به صورت مشارکتی)، سرمایه انسانی (توانایی‌های روستا برای کارافرینی یا ایجاد شغل، استادکارها، مهارت‌های موجود در روستا، داوطلبان برای همکاری)، سرمایه فرهنگی (ارزش‌های محلی، فرهنگ روستا، مهمانپذیری، احترام به یکدیگر، مراسم‌های خاص روستا، مراسم‌های مذهبی، بازی‌های محلی، قصه‌ها)، سرمایه طبیعی (آب، خاک، رودخانه، کوهستان، گیاهان دارویی، نور خورشید، انرژی باد و سایر منابع طبیعی روستا)، سرمایه مالی (صندوق خرد اعتباری، صندوق قرض الحسنه، پست بانک، دسترسی به صندوق کارافرینی امید، شعبه‌های بانک و معیشت‌های پولساز روستا) است.
استاد برتر در حوزه تسهیلگری با بیان اینکه باید لیستی با تمام جزئیات از سرمایه‌های روستا استخراج شود، اضافه کرد: اگر اعضای کارگروه در خصوص این سرمایه‌ها خوب بدانند و هر یک از آنها را به خوبی توضیح دهند و در یک نقشه از روستا پیاده کنند، بهتر می‌توانند درباره محیط خوب کار و کسب روستا، فکر کنند.
نوری نشاط ادامه داد: حال در صورتی‌که دهیار درباره تسهیلگری می‌داند، کارگروه کار و کسب در روستا شکل گرفته است، سرمایه‌های روستا با کمک این کارگروه شناسایی شده است، بهرترین محیط تواناساز و راه کارها را پیدا کرده ایم، زمان آن رسیده تا برنامه ای برای اجرایی کردن راهکارها نوشته و تقسیم کار انجام شود.
وی با بیان اینکه حال در این مرحله باید تلاش کنیم تا اعضای کارگروه، درباره راهکارها فکر کنند و ببینند که چطور می‌شود که این راهکارها را برنامه ریزی و اجرا کنند.
استاد برتر در حوزه تسهیلگری در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به اینکه در زمان طراحی راهکارها نیز باید به برخی از نکات توجه داشت، تشریح کرد: به محیط طبیعی‌مان لطمه نزنیم، زنجیره ارزش و زنجیره تامین درست طراحی شوند، به پیوند میان شهر و روستا دقت کنیم (از شهر چگونه استفاده کنیم)، وضعیت منابع در تمامی پهنه شهرستان باشد، لازم است با آن خوانایی داشته باشد، به روستاهای همسایه توجه داشته باشیم و اینکه آنها هم با ما در استفاده از محیط شریک هستند.
حال با این تفاسیر، به راستی نیاز است تا دهیاران به عنوان نیروهای بومی روستاها بار دیگر امید و کارافرینی را به بدنه روستا تزریق کنند. این روند ممکن نخواهد بود مگر با این روند که دهیاران، «تسهیلگری» باشند نه مدیر!
به راستی در مسیر کارافرینی و اشتغال زایی و کمک به اقتصاد روستاها نیروهای بومی و افراد محلی که با سرمایه‌های روستا، منابع روستا، نقاط مثبت و منفی، نقاط قوت و ضعف روستایشان آشنا هستند می‌توانند بهترین افراد باشند.
افرادی که دلسوزانه پای کار هستند و با یک همت گروهی و مشارکتی داوطلبانه می‌توانند روستا را به مکان بهتری برای زندگی مبدل سازند. موضوعی که این روزها در بسیاری از روستاهایمان تاحدی به فراموشی سپرده شده است و نتیجه آن می‌شود همین موضوع خالی شدن روستاها از جوانان و نیروی کار و در نتیجه متروک شدن روستاها، مهاجرت‌های بی رویه به شهرها، حاشیه نشینی ها، روی آوردن به مشاغل فصلی و کارگری و حتی مشاغل کاذب و در امتداد آن آسیب‌های اجتماعی و غیره. در حالی که نسخه‌های بسیاری برای روستاها می‌توان پیچید، از جمله ورود به مبحث گردشگری روستایی، گردشگری کشاورزی، اکوتوریسم، زنجیره تولید، فراوری و بسته بندی محصولات باغی و کشاورزی، صنایع تبدیلی و تکمیلی در این مسیر، رونق صنایع دستی و ورود به عرصه صادراتی آنها و مسائلی از این دست. اما به راستی در این بین، نقش دهیاران در پررنگ دیده شدن ظرفیت‌ها و قابلیت‌های روستا موضوعی است که نباید از آن غافل ماند.
