از مجموع ۱.۹۵ میلیون هکتار وسعت استان، ۹۰۷ هزار هکتار وسعت منابع طبیعی، ۷۰۸.۵ هزار هکتار سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی و ۲۶۹ هزار هکتار سطح اراضی آیش است.
از مجموع ۷۰۸.۵ هزار هکتار سطح زیر کشت استان، ۶۳۵ هزار هکتار سطح زیر کشت اراضی زراعی (۴۲۹ هزار هکتار دیم و ۲۰۶ هزار هکتار آبی)، ۷۳.۶ هزار هکتار سطح زیر کشت باغی (۷۰ هزار هکتار آبی و ۳.۶ هزار هکتار دیم) است.
طبق سند راهبردی و عملیاتی سه ساله استان همدان از مجموع ۴.۵ میلیون تن تولیدات بخش کشاورزی استان در سال ۱۳۹۴، ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تن تولیدات زراعی، ۵۴۰ هزار تن ولیدات باغی و ۵۴۴ هزار تن تولیدات دامی است.
در توصیف شهرستان همدان نیز چنین مطرح شده است که شرایط مناسب آب و هوایی و توپوگرافی، وجود شبکه هیدروگرافی گسترده و قوی با انشعابات مثبت و حجم آبگذر قابل توجه در پیوند با منابع خاک غنی و توان اکولوژیک تقویت کننده رویش‌های علفی، وضعیت شهرستان همدان را از دیرباز در دامنه الوند با کشت و زروع و دامپروری و باغداری پیوند زده است.
این درحالی است که این روزها، شاهدآنیم‌که یک به یک باغات همدان در مسیر دیگری وارد شده‌اند که شاید شیوع ویروس کرونا این روند را تسریع کرد اما نمی‌توان تمامی مشکلات را به دوران آغشته به کرونا نسبت داد.
وجود باغات نه تنها موجب حجم بالای محصولات باغی در استان و اشتغالزایی در این عرصه شده بلکه به عنوان ریه‌های استان نیز محسوب می‌شوند که در مسیر تخریب یکان یکان آنها شاهدآنیم که همدان طی سال‌های اخیر روزهای بیشتری را نسبت به گذشته در آلودگی هوا تجربه می‌کند.
نیمه شهریورماه سال جاری بود که رئیس کل دادگستری استان همدان با بیان اینکه حدود ۹۰۰ هزار هکتار اراضی قابل کشت در استان وجود دارد، مطرح کرد: متأسفانه اراضی درحال کاهش و جمعیت نیز درحال افزایش است و افراد سودجو و صاحبان پول‌های نامشروع نیز به سراغ از بین بردن منابع می‌روند و موجب لطمه فراوان به این منابع می‌شوند.
محمدرضا عدالتخواه درباره تخریب ساخت‌وسازهای غیرمجاز در اراضی بیان کرد: سازمان جهادکشاورزی باید به‌سرعت دست به اقدام بزند و ضمن پیشگیری و برخورد لازم در زمینه هزینه‌های اعاده کاربری زمین دادخواست بدهد؛ زیرا وقتی اراضی به سیمان و آسفالت تبدیل شود و آنگاه جهاد کشاورزی برای مطالبه خسارتی که به خاک شده، اقدام به تخریب کند این عمل وجهه جالب اجتماعی ندارد و آثارمنفی زیادی به‌دنبال خواهد داشت، بنابراین باید از ابتدا اقدام به پیشگیری کنیم.
دادستان عمومی و انقلاب اسلامی استان همدان نیز در این راستا گفت: جهاد کشاورزی و امور اراضی در ساخت‌وسازهای غیرمجاز باید اقدامات پیشگیرانه داشته باشند، این درحالی‌است که پس از ساخت یک برج بلند، ساختمان یا کارگاه و کارخانه تازه به فکر راه چاره می‌گردند، درصورتی‌که این ساختمان یک‌روزه ساخته نشده بلکه مدت‌ها زمان برده، پس چرا اقدامات پیشگیرانه صورت نگرفته است؟
حسن خانجانی اظهار کرد: پس از تصویب این قانون انتظار می‌رفت تا سازمان جهاد کشاورزی به‌ویژه مدیریت اراضی به‌صورت فعال و نه منفعل در اجرای این قانون حاضر شوند اما متأسفانه مدیریت امور اراضی منتظر حضور ارباب رجوع می‌شود تا اقدامی انجام دهد.
در ادامه معاون قضایی دادگستری کل استان همدان با بیان اینکه قانون حفظ کاربری اراضی بر روی کاغذ مانده است، گفت: نزدیک به ۴۵۰ ویلا با متراژهای بالا در باغات یکی از شهرستان‌های همدان ساخته شده است، این ساخت‌وسازها یک‌شبه صورت نمی‌گیرد و نبود نظارت و کنترل در ابتدای کار موجب این رخداد می‌شود.
عباس نجفی بیان کرد: قانون حفظ کاربری اراضی سال‌هاست تصویب شده اما چه اندازه امروز توانستیم در این حوزه عمل کنیم؟ ساخت‌وسازهای غیرمجاز به هر طریقی قلع و قمع شد اما در پاسخ به این پرسش که آیا واقعا کاربری اراضی را حفظ کردیم؟ باید بگوییم خیر، خسارت دوجانبه نیز دیدیم؛ زیرا هم منابع و هم کاربری اراضی را از دست داده‌ایم؛ به‌طوری‌که وقتی یک زمین کشاورزی تبدیل به بنا می‌شود لایه‌های خاک از بین رفته و قابلیت کشت خود را نیز از دست می‌دهد.
وی ادامه داد: به‌دلیل نبود اراده، ابزار تأمین نشده و قانون بر کاغذ مانده است و اگر بخواهیم با این روش پیش برویم عملا هیچ احیای کاربری صورت نگرفته و هرساله میزان اراضی زیر کشت ما کاهش پیدا می‌کند.
اما به راستی، چرا این روزها با پدیده باغ خواری و ورود باغات به عرصه خانه باغ‌ها مواجه هستیم؟ در این مسیر، کم کاری‌ها از سوی کدام دستگاه است؟ آیا قرار نیست به تراژدی از بین بردن باغات در همدان پایان داد؟
در این خصوص برآن شدیم تا گفت‌وگویی با هوشنگ کرمی،مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی استان همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
شناسایی ۱۰۵۰ ساخت و ساز غیرمجاز طی سال جاری
مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در گفتگو با خبرنگار قلم در خصوص تغییر کاربری اراضی کشاورزی و ورود به عرصه ساخت و سازهای غیرمجاز در همدان مطرح کرد: هرگونه ساخت و ساز در اراضی کشاورزی اعم از باغ و اراضی زراعی، ممنوع است مگر جایی که طبق تبصره یک، ماده یک ضرورت آن مشخص شده باشد.
هوشنگ کرمی ادامه داد: خارج از این روند، ساخت و سازها مغایر قانون بوده و مجازات‌هایی برای آن پیش بینی شده است.
وی در این زمینه یادآور شد: در سال جاری در سطح استان همدان بالغ بر یک هزار و ۵۰ مورد ساخت و ساز غیرمجاز در اراضی کشاورزی و باغات شناسایی شده است.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: از این تعداد بالغ بر ۱۷۱ مورد در راستای تبصره دو ماده ۱۰ در مراحل اولیه با دستور قضایی و با همکاری نیروی انتظامی تخریب و از ادامه ساخت و سازها جلوگیری به عمل آمد.
کرمی با بیان اینکه در سال جاری، در راستای احکام قطعی (پس از برگزاری دادگاه‌های مربوطه) تعداد ۴۲ مورد رای اجرا شده است، گفت: در کنار این روند، اموزش‌هایی را به باغداران، کشاورزان و کارشناسان مربوطه ارائه داده ایم.
وی خاطرنشان کرد: طی سال جاری، دو هزار و ۲۰۰ نفر روز کارگاه آموزشی برای کشاورزان و باغداران و ۱۲۰ نفر روز برای کارشناسان مربوطه در خصوص عواقب ساخت و سازها چه به لحاظ حقوقی و چه به لحاظ تخریب خاک برگزار کرده ایم.
مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در ادامه این موضوع یادآور شد: برنامه‌های آموزشی ای در این راستا در تلویزیون و رادیو نیز داشته ایم.
در جلسه شورای پیشگیری از وقوع جرم دادگستری که به‌صورت کارگاه آموزشی با محوریت اجرای قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغات در محل سالن جلسات امام علی (ع) سازمان جهاد کشاورزی برگزار شده بود، رئیس کل دادگستری استان همدان با اشاره به اینکه در قبال تخلف دستگاه قضا می‌بایست با تدبیر و عقلانیت احکام متقن و مستدل صادر کند، اذعان کرد: متأسفانه از سوی جهاد کشاورزی ظاهراً اراده جدی در زمینه مقابله با تغییر کاربری‌ها وجود ندارد، چرا باید دستگاه متولی برخورد فاقد نیروی انسانی کافی و ادوات باشد.
وی در این خصوص تاکید کرد: نبود اراده در پس کمبودهای عنوان‌شده برخورد با متخلفین را به امری محال تبدیل می‌کند.
در این راستا، نظرات مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در پاسخ به این موضوع جویا شدیم:ادوات و تجهیزات نداریم
این مسئول در ادامه گفتگو با سپهرغرب در این خصوص مطرح کرد: شناسایی و ورود به موضوع ساخت و سازهای غیرمجاز در باغات به صورت کشوری نیز به ما اعلام می‌شود، یعنی در صورتی که هر یک از شهروندان همدان موردی را از طریق سامانه اعلام نمایند، این امر به صورت کشوری به یگان حفاظت استان و شهرستان اعلام می‌شود.
کرمی ادامه داد: در این بین، اثرگذاری ورود ما به بحث نیازمند این است که تجهیزاتی داشته باشیم تا بتوانیم تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز را در پیش بگیریم اما متاسفانه ادوات و تجهیزات لازم در این زمینه را نداریم.
وی با بیان این موضوع اضافه کرد: در صورتی که ادوات و تجهیزات لازم را داشتیم، هزینه‌‌ی ساخت و ساز و تخریب‌ها کاهش پیدا می‌کرد، چراکه تخریب خاک، هزینه نیروهای انسانی و غیره را نداشتیم و از سویی تبعات اجتماعی کار نیز کاهش می‌یافت.
وی ادامه داد: اما متاسفانه در حال حاضر، روند کار به گونه ای است که تا ما درخواستی را به ثبت برسانیم، هماهنگی‌های مربوطه انجام شود و سپس وارد کارهای قانونی شویم ساختمانی در یک باغ ساخته شده است!
مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه در این مسیر، یگان حفاظت در سطح استانی و شهرستانی و ۱۳ نیروی حقوقی داریم، گفت: در زمینه کارشناسی مشکلی نداریم اما متاسفانه تجهیزات و ادوات مناسب چون بیل مکانیکی، خودرو و غیره را نداریم تا بتوانیم وارد کار شویم.
کرمی با تاکید بر اینکه به سبب کمبود تجهیزات در کار تخریب مشکل داریم، یادآور شد: عوامل بسیاری موجب شده است تا این روزها شاهد روند رو به افزایش تکه شدن باغ‌های بزرگ در همدان و تبدیل آنها به باغ‌های کوچک و تمایل به ساخت خانه باغ‌ها داخل آنها باشیم.از پایین بودن سرانه فضای سبز در همدان تا ورود دلالان به ماجرا
وی در تشریح این علل مطرح کرد: در یکی دو سال اخیر زیرساخت‌های خوبی برای جمعیت مستقر در همدان شاهد نبوده ایم به نوعی که میزان سرانه فضای سبز در همدان پایین است و این امر موجب می‌شود تا مردم به سمت خرید باغ تمایل پیدا کنند.
مدیر امور اراضی سازمان جهادکشاورزی استان همدان ادامه داد: از سویی با گران شدن باغات، مردم به منظور این که ارزش پولشان از دست نرود، در زمینه خرید باغ سرمایه گذاری کرده و پول‌های نقد خود را به خرید باغ‌ها سوق دادند و در این مسیر نیز یک سری دلالان وارد کار شده و شروع به ساختن خانه باغ‌ها کردند.
کرمی به شیوع ویروس کرونا و تاثیرات آن در روند روبه رشد ایجاد خانه باغ‌ها در همدان نیز اشاره کرد و افزود: در پی شیوع ویروس کرونا، مردم تمایل به سکونت در خارج از شهرها پیدا کردند و این امر موجب شد که روند ساخت و سازهای غیرمجاز در باغات همدان سرعت بگیرد.
وی، بیشترین ساخت و سازهای غیرمجاز در باغات همدان را ایجاد خانه باغ‌ها برشمرد و گفت: این روزها در همدان شاهد آن هستیم که باغ‌های یک هکتاری به ۱۰ باغ کوچکتر تقسیم می‌شوند، این امر موجب شده تا نتوانیم طرح‌های یکپارچه سازی و دیگر اقدامات نوین را در باغات همدان اجرایی کنیم.
خارج شدن باغات همدان از چرخه تولید و اقتصاد
وی یادآور شد: از سویی، باغات کوچکتر علاوه بر اینکه با ساخت و سازهای غیرمجاز روبرو می‌شوند، از چرخه اقتصادی نیز خارج می‌شوند.
این مقام مسئول در بخش پایانی گفتگو در تشریح این امر ضمن ابراز تاسف مطرح کرد: باغ‌های کوچکتر به سمتی می‌روند که دیگر باغ‌های تولیدی و اقتصادی محسوب نمی شوند چراکه یک خانواده تنها برای این که فضای سبزی را در خارج از شهر برای خودش داشته باشد، باغی را می‌خرد و دیگر به دنبال محصولات باغی و توسعه آنها نیست بدین سان این روند، تولید محصولات باغی همدان را نیز به خطر می‌اندازد و همین تکه تکه شدن باغات موجب می‌شود تا باغات بسیاری از بخش تولیدی و اقتصادی خارج شوند.
در حالی که وجود باغات، به عنوان ریه‌های استان همدان محسوب می‌شوند اما گویی همچنان در جای جای استان قرار است با پدیده باغ خواری و قدم نهادن در مسیر خانه باغ نشینی روبرو باشیم. موضوعی که موجب تنگی نفس همدان، ورود آن به لیست اسامی شهرهای دارای آلودگی هوا و البته فرسایش خاک، از دست دادن باغات تولیدی و اقتصادی، کاهش روند تولید محصولات باغی، از دست دادن یکپارچه سازی باغات و مواردی از این دست هستیم.
به راستی، ساخت و ساز ویلا و خانه باغ در مزارع و باغ‌ها و سپس هم قلع و قمع آنها را می‌توان نوش‌دارویی دانست که اثر گذار نخواهد بود، چرا که آن زمین حاصلخیز به ندرت به چرخه تولید و زراعت باز می‌گردد و فرسایش خاک ثمره این روند است بدین سان، باید در وهله اول مسئولین مربوطه باید در مسیر پیشگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز قاطعانه و مسئولانه و البته دلسوزانه پای کار باشند تا مانع ساخت و سازهای بی رویه غیرمجاز در مزارع و باغات استان همدان باشیم و به نوعی، افراد محیط را برای چنین صدمه زدن‌هایی ناامن ببینند!
از سویی دیگر، در صورت مشاهده روندهای ساخت و سازی باید آن قدر سریع وارد کار شد که به ناگاه با یک شهرک! به جای باغ و مزارع روبر نشویم و به ناگاه توانِ مقابله با آنها را نداشته باشیم بدین ترتیب، امید است تا مسئولین مربوطه در استان همدان پای کار باشند و بدانند هر گونه کوتاهی در این مسیر می‌تواند همدان را به نفس نفس زدن بیندازد و ثمره آن را به جز تخریب خاک، از دست دادن تولیدات و محصولات باغی، از بین رفتن اشتغالزایی، عدم ورود به مباحث آبیاری نوین و قطره ای و غیره، می‌توان در آلودگی‌های هوای چندین روزه مشاهده کرد. موضوعی که می‌تواند استان همدان (به ویژه شهرستان همدان) را به سبب آلایندگی‌های بسیار بالا در برخی از روزها و حتی ماه‌های سال، برای گروه‌های بسیاری غیرقابل سکونت کند!
