قرار است از امروز مقررات جدیدی شامل تغییر دامنه نوسان از متقارن به نامتقارن در بازار سرمایه اجرا شود. طبق تصمیم شورای بورس از امروز دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌های بورس می‌تواند روزانه تا ۶درصد رشد کند اما فقط اجازه دارند ۲درصد افت کنند. هنوز اثرات دقیق این مقررات جدید بر بازار سرمایه مشخص نیست اما واضح است مقامات بازار سرمایه چنین تصمیمی را با هدف جلوگیری از تداوم نزول بورس اتخاذ کرده‌اند. موضوعی که کارشناسان درباره آن تردید دارند به‌ویژه آنکه تجربه ۲بار به‌کارگیری از دامنه نوسان نامتقارن در بازار سرمایه به فاصله ۲دهه، یک‌بار در دهه۸۰ و بعد از آن در دهه۹۰ هردو با شکست مواجه شده است.
سابقه اجرای دامنه نوسان نامتقارن
بعد از برگزاری نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در سال۱۳۸۴ شاخص بورس تهران با افت سنگینی مواجه شد و موجب شد مقامات وقت بازارسرمایه تصمیم بگیرند برای نخستین‌بار از دامنه نوسان نامتقارن در بازار سرمایه استفاده کنند. در آن زمان دامنه نوسان قیمت سهام برخی شرکت‌ها به مثبت ۱۲.۵درصد و منفی ۲درصد تغییر کرد تا شاید جلوی نزول سنگین بورس گرفته شود اما این اقدام به سفته‌بازی در بورس دامن زد چنان‌که بعد از چند روز صعود، صف‌های سنگینی برای فروش سهام شرکت‌ها ایجاد شد و بساط دامنه نوسان نامتقارن را در بازارسرمایه برچیده شد.مشابه همین تجربه در دهه۹۰ هم تکرار شد از این نظر کارشناسان نسبت به اثرات این رویداد به‌ویژه در بلندمدت تردید دارند.با این حال رئیس تازه سازمان بورس انتظار دارد این طرح مانع از نزول بیشتر شاخص‌های بورس شود اما او هم گویا پذیرفته است که بازار سرمایه برای بلندمدت به راهکارهای جدی‌تری نیاز دارد چراکه به‌گفته محمدعلی دهقان دهنوی، این تصمیم به‌صورت موقتی و به‌دلیل شرایط خاص بازار گرفته شد و از شن بازار در این‌باره به شورای بورس ارسال و نتایج آن بررسی می‌شود. او همچنین گفته است: درصورت رسیدن به شرایط ثبات اقتصادی، دامنه نوسان می‌تواند تغییرات دیگری را نیز تجربه کند.خبرهای دریافتی همشهری نیز نشان می‌دهد دامنه نوسان نامتقارن فقط برای یک‌ماه اجرا خواهد شد. اکنون پرسش این است که آیا تغییرات جدید منجر به توقف روند نزولی شاخص بورس و برنامه‌های مدنظر سیاستگذاران خواهد شد؟
آنچه در پیش است
برخی کارشناسان بر این باورند که شاید تغییر دامنه نوسان قیمت بتواند برای مدتی کوتاه جلوی نزول شاخص‌های بورس را بگیرد اما این فقط یک طرف ماجراست و این مقررات با توجه به تجربه‌های قبلی می‌تواند بلافاصله به افزایش نوسان‌گیری و حتی نزول در بورس منجر شود به‌طوری که در روزهای نخست صف‌های خرید تشکیل دهد اما پس از چند روز همین صف‌های خرید به‌دلیل سفته‌بازی جای خود را به صف‌های سنگین فروش بدهند. به همین دلیل اغلب تحلیلگران راهکار اصولی را حذف یا افزایش دامنه نوسان در بلندمدت می‌دانند و بر این باورند که با حذف یا افزایش دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌ها فضای تحلیلی بازار سرمایه گسترش پیدا می‌کند و سهامداران دیگر قادر نیستند بدون تحلیل و حدس و گمان یا صرفا براساس شایعات یا تبلیغات کانال‌های تلگرامی در بورس سرمایه‌گذاری کنند. به‌زعم آنان مقررات جدید صرفا با تقویت جریان سوداگرانه تقاضا شوکی مقطعی به بورس وارد خواهد کرد زیرا یکی از علل بروز پدیده صف‌نشینی و غلبه هیجان بر تحلیل در بازار سهام، وجود دامنه نوسان قیمت است و در نتیجه برای ایجاد تعادل در بورس دامنه نوسان یا باید حذف شود یا افزایش یابد.
بررسی‌ها هم نشان می‌دهد یکی از دلایل رشدها و نزول‌های پرشتاب شاخص بورس، غلبه فضای هیجانی بر فضای تحلیلی به‌دلیل کمبود دانش سرمایه‌گذاری است و آنطور که کارشناسان تحلیل می‌کنند علت غلبه هیجان بر منطق وجود مقرراتی مانند دامنه نوسان است که سهامداران را ترغیب می‌کند از یک سو به‌صورت مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند و از سوی دیگر بدون تحلیل و تفکر، فقط ظرف چند ثانیه در صف‌های خرید و فروش قرار بگیرند. این قوانین موجب شده با افزایش پدیده صف‌نشینی فضای تحلیلی بازار سهام تخریب شود و مردم به جای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم ترجیح بدهند بدون دانش و تجربه کافی به‌صورت مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند.
کارشناسان چه می‌گویندعلی سعدوندی، کارشناس اقتصادی، در این‌باره می‌گوید: بازی با دامنه نوسان راهکار مؤثری نیست. اگر فقط ۴هفته شاخص کل بورس تا منفی ۲درصد نزول کند مقدار شاخص به ۸۰۰هزار واحد خواهد رسید. به‌گفته او اگر حجم مبنا هم کاهش پیدا کند نقدشوندگی بازار به محاق می‌رود و بازار به نابازار تبدیل می‌شود؛ بنابر این راه‌حل مؤثر این است که دامنه نوسان بورس برداشته شود.
نیما آزادی، تحلیلگر بازار سرمایه، در این‌باره می‌گوید: این تصمیم عملا می‌تواند جریان سوداگرانه تقاضا را در بازار تقویت کند. به‌گفته او اجرای دامنه نوسان نامتقارن در دهه۸۰ موجب شد سهام شرکت‌هایی که با دامنه نوسان نامتقارن معامله می‌شدند ۳روز در صف‌های سنگین خرید قفل شوند و بعد از روز سوم با یک بازده ۴۰درصدی بار دیگر با صف‌های سنگین فروش و نزول مواجه شوند چراکه سفته‌بازان در حال فروش همان سهام بودند. آزادی تأکید می‌کند: این مدل تصمیمات برای کوتاه‌مدت قطعا شوک ایجاد می‌کند اما بازار نیازمند تصمیمات اصولی و منطقی برای میان‌مدت است.
احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه، درباره تغییر دامنه نوسان در بورس معتقد است: افزایش دامنه نوسان، لازمه ایجاد تعادل در معاملات بورس است، یکی از معضلات کنونی در بازار سهام وجود صف‌های طولانی خرید و فروش است درحالی‌که بازار باید از این چالش رها شود تا معاملات براساس تحلیل‌های منطقی انجام شوند.
به‌گفته او اگر در بلندمدت دامنه نوسان برداشته شود روند معاملات سهام زودتر به تعادل می‌رسد و فعالان تازه‌وارد که آگاهی چندانی نسبت به سهام موجود در بازار ندارند، براساس وجود صف‌های خرید و فروش اقدام به تصمیمگیری برای سهام در اختیار خود نمی‌کنند و تحلیل جایگاه خود را در بازار پیدا می‌کند. وداد حسینی، مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری معیار، هم با وجود اینکه نسبت به اجرای دامنه نوسان نامتقارن در بورس از امروز خوش‌بین است اما با این حال می‌گوید: شاید بهتر باشد فعلا در مورد تبعات دامنه نوسان نامتقارن و سایر تصمیمات و اصلاحات شورای بورس اظهارنظر نکنیم. با درنظر گرفتن متغیرهای کلان اقتصادی، بازار سرمایه پتانسیل رشد دارد و بعید است که اصلاحات جدید بازار سرمایه، فعلا تبعات منفی به‌دنبال داشته باشد. او می‌افزاید: اقتصاد رفتاری نشان می‌دهد به محض افزایش دامنه نوسان، سرمایه‌گذاران جذب آن بازار خواهند شد. در چنین شرایطی بهتر است با ارائه ابزارهای خرید و فروش تعهدی و اوراق تبعی در حجم تأثیرگذار و نیز حذف دامنه نوسان، تا حدودی هیجان بازار را کنترل کرد. نوید قدوسی، کارشناس بازار سرمایه، هم معتقد است: هر زمان بازار به وضعیت اطمینان رسید باید دامنه نامتقارن حذف شود و در نخستین فرصت دامنه نوسان افزایش یابد و در نهایت برای همیشه حذف شود.
