عقب‌نشینی برجامی اعراب

 در همین ارتباط معاون سیاسی وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران ظهر دیروز (شنبه، ۶ آذر) وارد وین پایتخت اتریش شد. این مذاکرات به منظور رفع تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه آمریکا برگزار می‌شود. علی باقری‌کنی پیش‌تر در گفت‌‌‌وگویی با روزنامه ایندیپندنت با تاکید بر تداوم سیاست فشار حداکثری از سوی دولت جدید آمریکا گفت، لغو تحریم‌ها شرط موفقیت مذاکرات هسته‌‌‌ای پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌رو خواهد بود.
طبق شنیده‌ها هیات ایرانی نزدیک به ۳۰ نفر است که شامل تیم سیاسی، تیم حقوقی و تیم اقتصادی است که معاون ارزی بانک مرکزی، معاون اقتصادی وزارت خارجه، معاون بین‌الملل وزارت اقتصاد و معاون حقوقی وزارت خارجه برخی از اعضای آن هستند.
پیش از این نیز «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی از برگزاری نشست‌‌‌های غیررسمی اعضای برجام در قالب‌‌‌های مختلف در وین در روزهای شنبه و یکشنبه پیش از مذاکرات روز دوشنبه خبر داده بود. پیش از این اعلام شده بود که قرار است این مذاکرات در هتل پله‌کوبورگ شهر وین برگزار شود. گفتنی است از نیمه فروردین ماه سال‌جاری تا پایان خرداد ماه و در دولت دوازدهم نیز ۶ دور مذاکره بین ایران و گروه ۴+۱ برای احیای برجام انجام شد ولی در پی کارشکنی‌‌‌های آمریکا و با وجود پیشرفت‌‌‌هایی که حاصل شده بود، نتیجه‌‌‌ای در برنداشت. با آمدن دولت جدید در ایران قرار شد در این زمینه تصمیم‌گیری شود که در نهایت با رایزنی‌‌‌های انجام شده هشتم آذر ماه این مذاکرات در وین برای رفع تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه آمریکا برگزار خواهد شد.
در مذاکره و رسیدن به توافق جدی هستیم
همزمان با ورود تیم ایرانی به وین، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در پیامی ویدئویی ضمن ارائه گزارشی از عملکرد یکصد روزه دستگاه سیاست خارجی در زمان تصدی وزارت امور خارجه، با اشاره به مذاکرات احیای برجام اظهار کرد: از این هفته گفت‌‌‌وگوهای وین را کلید خواهیم زد. در هفته‌‌‌های گذشته هم معاون من آقای باقری در پایتخت‌‌‌‌‌‌های اروپایی و در مسکو و در ارتباط وبیناری به پکن و در سفرهایی که به کشورهای همسایه و منطقه داشت، اقدامات و رایزنی‌‌‌هایی را به عمل آورد و من نیز با وزرای خارجه که همه طرف‌‌‌های ما در برجام هستند، گفت‌‌‌وگوهای مفصلی داشتم. رئیس دستگاه دیپلماسی تاکید کرد: ما همه مقدمات را در صورتی که طرف‌‌‌های مقابل به تعهدات کاملشان برگردند، برای رسیدن به یک توافق خوب و سریع فراهم کردیم و به صراحت مواضع و مطالبات خودمان را در ادامه گفت‌‌‌وگوهایی که از گذشته وجود داشته و سندی که به عنوان برجام و قطعنامه سازمان ملل به تصویب رسیده، بیان کردیم.
امیرعبداللهیان بیان کرد: نظر صریح و روشن جمهوری اسلامی ایران این است که در میز مذاکره حقوق و منافع ملت ایران باید تامین شده و تحریم‌ها باید لغو شود و ما امیدواریم که در مسیر گفت‌‌‌وگوهای وین بتوانیم گام‌‌‌های اساسی و موفقیت‌آمیز رو به جلویی را داشته باشیم.
این دیپلمات عالی‌رتبه تصریح کرد: قطعا دست جمهوری اسلامی ایران بسته نخواهد بود. گزینه‌‌‌های مختلفی در مقابل ما قرار دارد. ما از گزینه گفت‌‌‌وگو و مذاکره در وین کار را شروع می‌‌‌کنیم. در مذاکره جدی هستیم و در رسیدن به توافق جدی هستیم و امیدواریم آنگونه که طرف‌‌‌های مقابل ما در کلام به‌ویژه غربی‌‌‌ها می‌‌‌گویند، جدیت آنها را هم ببینیم. وی گفت: ما با صراحت به آنها گفتیم که ما یک دولت عملگرا و نتیجه‌محور هستیم و امیدواریم که در میز مذاکرات وین چنین اتفاقی رخ دهد.
حسین امیرعبداللهیان روز جمعه نیز در گفت‌‌‌وگوی تلفنی با «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خطاب به وی با بیان اینکه با حسن‌نیت و جدیت در مذاکرات وین حضور می‌یابیم و خواهان توافق خوب و قابل راستی‌آزمایی هستیم، گفت: غرب باید با رویکرد جدید و سازنده به وین بیاید. امیرعبداللهیان در این گفت‌‌‌وگوی تلفنی تاکید کرد: اگر طرف‌‌‌های مقابل آماده بازگشت به تعهدات کامل خود و رفع تحریم‌ها باشند، دستیابی به یک توافق خوب و حتی فوری امکان‌‌‌پذیر است.
مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در این گفت‌‌‌وگوی تلفنی با اشاره به تماس‌‌‌های خود با تمامی طرف‌‌‌ها به عنوان مسوول هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام گفت: در مذاکرات وین بحث‌‌‌های فشرده و مفصلی به‌‌‌ویژه روی موضوعات معوق و رفع تحریم‌ها باید انجام بگیرد و احتمال اینکه همه بتوانند به شکل اصلی برجام بازگردند، وجود دارد.
بورل با اشاره به تعهدات آمریکا گفت: تنها راه برداشتن تحریم‌ها، احیای برجام است که از این طریق هم ایران به حقوق خود می‌رسد و هم جامعه بین‌الملل از ماهیت صلح‌‌‌آمیز برنامه هسته‌‌‌ای ایران اطمینان پیدا می‌کند. وی در پایان ابراز امیدواری کرد که همه طرف‌‌‌ها با رویکرد مثبت و عمل‌گرایانه و با اراده محکم برای گفت‌‌‌وگو درباره مسائل توافق نشده و رفع تحریم‌ها وارد مذاکرات وین شوند.
عقب‌نشینی اعراب
همزمان با این تحولات، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران تصریح کرد که دولت‌های عربی خلیج‌فارس خواهان احیای برجام به منظور توسعه روابط دیپلماتیک و اقتصادی با ایران هستند. خبرگزاری فارس، «رابرت مالی» نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران که اخیرا برای بحث درباره برنامه هسته‌‌‌ای ایران به فلسطین اشغالی، عربستان سعودی، امارات عربی متحده و بحرین سفر کرده بود، در گفت‌‌‌وگو با شبکه رادیویی «ان‌پی‌آر» آمریکا، از استقبال کشورهای حاشیه خلیج‌‌‌فارس برای توسعه روابط دیپلماتیک و اقتصادی با ایران در صورت احیای برجام خبر داد. او در این خصوص توضیح داد: «دو مسیر پیش‌‌‌رو وجود دارد: یک راه، بازگشت به توافق (برجام) است که در آن صورت ما، کشورهای حوزه خلیج‌‌‌‌فارس، آماده هستند تا روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را (با ایران) گسترش دهند و این چیزی است که آنها (کشورهای حوزه خلیج‌‌‌فارس) می‌‌‌گویند که خواهان انجام آن هستند و می‌‌‌خواهند منطقه را از نظر اقتصادی و دیپلماتیک کامل کنند.»
مالی سپس ادامه داد: «اما اگر آنها (ایران)، به توافق بازنگردند؛ اگر به تشدید و افزایش پیشرفت‌‌‌های هسته‌‌‌ای خود ادامه دهند، این درب بسته خواهد شد.»
اعراب خواهان احیای برجام هستند
مالی در خصوص نگرش کشورهای حاشیه خلیج‌‌‌فارس درباره احیای برجام گفت: «نمی‌‌‌خواهم بگویم که آنها عاشق این توافق (برجام) هستند اما این واقعیت را درک کرده‌‌‌اند که جایگزین توافق – یعنی عدم‌توافق یا عدم‌مشارکت آمریکا در توافق – که به مفهوم آن است که ایران تعهدات خود را ترک کرده است، به معنای افزایش برنامه هسته‌‌‌ای ایران و رفتار تهاجمی‌‌‌تر این کشور در منطقه است و من فکر می‌‌‌کنم که تمامی کشورهای خلیج فارس و برخی از آنها ارزیابی متفاوتی از مزایای این توافق دارند اما همگی موافقند که بازگشت به این توافق در حال حاضر بسیار مهم است و آنها این دو راه را به ایران پیشنهاد می‌دهند.»
موضع اسرائیل
فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران در ادامه در پاسخ به سوالی در خصوص موضع رژیم صهیونیستی در قبال بازگشت ایالات متحده به برجام گفت: «کتمان نمی‌‌‌کنم که اسرائیل همچنان مخالف این توافق است اما فکر می‌‌‌کنم که نکات ظریفی در بحث‌‌‌های عمومی وجود دارد از جمله آن‌‌‌که مقام‌‌‌های اسبق اسرائیل می‌‌‌گویند که خروج از این توافق یک اشتباه بزرگ بود. من فکر می‌‌‌کنم آنها ترجیح می‌دهند که ما به توافق نپیوندیم اما در عین حال، به صراحت اعلام کرده‌‌‌اند که نمی‌‌‌خواهند با ما اختلافات آشکاری داشته باشند.»
مالی در این خصوص توضیح داد: «آن‌‌‌ها می‌‌‌دانند که اگر به توافق برگردیم، تلاشی برای متوقف کردن آن‌‌‌ نمی‌کنند. اگر چنین چیزی رخ دهد، آنها از ما می‌‌‌خواهند در مورد اتفاقاتی که پس از بازگشت ما به این توافق روی می‌دهد، با یکدیگر همکاری کنیم و اگر به توافق بازنگردیم، اگر ایران آمادگی نداشته باشد، آنها از ما می‌‌‌خواهند که همکاری نزدیکی با یکدیگر داشته باشیم که البته ما نیز چنین چیزی را می‌‌‌خواهیم.» این دیپلمات آمریکایی در پاسخ به سوالی درباره ترور «محسن فخری‌زاده» دانشمند هسته‌‌‌ای و دفاعی ایران به دست صهیونیست‌‌‌ها و تاثیر آن بر مذاکرات هسته‌‌‌ای ایران گفت: «من نمی‌‌‌خواهم وارد این جزئیات شوم که چه اتفاقی ممکن است در ایران بیفتد یا خیر. منظورم این است که تمرکز ما بر دیپلماسی است و اینکه ببینیم آیا می‌توانیم به توافق برگردیم و به آن تکیه کنیم یا خیر. اما اگر چنین نشود، و اگر ایران بخواهد و در حال حاضر در این نقطه قرار گرفته‌‌‌ایم و فکر می‌‌‌کنم که این انتخاب ایران است که اگر تصمیم بگیرند به توافق بازنگردند، آن وقت قطعا باید شاهد تلاش‌‌‌های دیپلماتیک دیگری باشیم در غیر‌ این صورت، باید به ‌برنامه‌های هسته‌‌‌ای ایران رسیدگی کنیم.» مالی در حالی از بازگشت ایران به توافق هسته‌‌‌ای صحبت به میان آورده که این ایالات متحده و نه جمهوری اسلامی بوده که به صورت یکجانبه از برجام خارج شده است و سیاست «فشار حداکثری» را علیه ایران در پیش گرفته و مقام‌‌‌های ایران بارها تاکید کرده‌‌‌اند این آمریکاست که باید به تعهداتش ذیل برجام بازگردد.
واشنگتن آماده برداشتن تحریم‌های ناسازگار است
خبرنگار ان‌پی‌آر در سوال دیگری پرسید که منظور شما از تلاش‌‌‌های دیپلماتیک دیگر چیست؟ که مالی پاسخ داد: «منظورم (تلاش‌‌‌های) اقتصادی و… است. منظورم این است که فکر می‌‌‌کنم رئیس‌‌‌جمهور (جو) بایدن و وزیر خارجه (آنتونی) بلینکن به صراحت اعلام کرده‌‌‌اند که ما به دیپلماسی امتیاز می‌‌‌دهیم و فکر می‌‌‌کنم اکنون به صراحت اعلام کرده‌‌‌ایم و فکر می‌‌‌کنم من و شما چند بار در این مورد بحث کرده‌‌‌ایم که ما آماده بازگشت به توافق و برداشتن تمامی تحریم‌هایی هستیم که با این توافق ناسازگار است.»
مالی بار دیگر توپ را به زمین ایران انداخت و گفت: «بنابراین اگر ایران می‌‌‌خواهد به توافق بازگردد، راهی برای انجام این کار وجود دارد. اگر همچنان به آن چه که به نظر می‌رسد هم‌‌‌اکنون انجام می‌دهد، ادامه دهد، یعنی کشاندن پای خود به میز دیپلماتیک هسته‌‌‌ای و تسریع بخشیدن به برنامه هسته‌‌‌ای خود، و اگر این راهی باشد که انتخاب می‌کند، مطابق با آن پاسخ می‌‌‌دهیم. ما قبلا این موضوع را پشت سر گذاشته‌‌‌ایم، بنابراین گزینه‌‌‌هایی که در اختیار آمریکا هستند برای همه آشنایند.»
موضع آمریکا در قبال ایران تغییر نکرده است
نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در پاسخ به سوالی در خصوص نگرش آمریکا در قبال مواضع دولت جدید ایران در خصوص مساله هسته‌‌‌ای و مذاکرات وین گفت: «(تغییر دولت در ایران)، تغییری در موضع ما به وجود نیاورده است. فکر می‌‌‌کنم باید ببینیم چه تغییری در مواضع ایران به وجود آمده است.»
مالی سپس ادامه داد: «اگر کسی بر اساس کارهایی که ایران انجام داده یعنی تداوم گسترش برنامه هسته‌‌‌ای و آن چه که انجام نداده یعنی بازگشت به میز مذاکره، [ما دوشنبه (۲۹ نوامبر هشتم آذر ماه) به میز مذاکره برمی‌‌‌گردیم و این یعنی پنج ماه بعد از آخرین باری که دیدار کردیم] و بر اساس آن چه که این کشور می‌‌‌گوید که مواضع بسیار سختگیرانه‌‌‌ای درمورد خواسته‌‌‌هایش دارد، قضاوت کند، می‌‌‌بینیم که فال خوبی برای مذاکرات مشاهده نمی‌شود. پس بیایید ببینیم وقتی بر سر میز مذاکره هستند، چه می‌‌‌گویند اما بدیهی است نشانه‌‌‌هایی که ارائه کرده‌‌‌اند، دلگرم‌‌‌کننده نیست.» زمان برای حل موضوعات باقیمانده اندک است. نماینده ویژه آمریکا در امور ایران بار دیگر تاکید کرد که زمان به نفع طرف‌‌‌های برجام نیست و گفت: «بنابراین روسیه، چین، ایالات متحده، آلمان، فرانسه و بریتانیا همگی با هم توافق دارند. بیایید به توافق برگردیم. بیایید این کار را با بستن موضوعات باقیمانده‌‌‌ای که در ژوئن پس از ۶ دور گفت‌‌‌وگو باز مانده بودند، انجام دهیم. اما بیایید عجله کنیم زیرا زمان به نفع ما نیست. و باید بر این موضوع تاکید کنم. با توجه به سرعت پیشرفت‌‌‌های هسته‌ای ایران، ما زمان زیادی نداریم تا به این نتیجه برسیم که ایران راه متفاوتی را انتخاب کرده است.»
با خروج از برجام، آمریکا بحران را به خود نزدیک‌‌‌تر کرد
رابرت مالی در خصوص خروج یکجانبه آمریکا از برجام گفت: «با خروج از این توافق، ما بحران را به خود نزدیک‌‌‌تر کردیم… تصمیم برای خروج از این توافق، تمامی آن مشکلات آتی را به خانه ما بسیار نزدیک‌‌‌تر کرد. هدف این بود که وقتی در خصوص این توافق مذاکره کردیم، در اجرای آن نیز موفق شویم و کمی اعتماد ایجاد شود…. میزان اعتماد باید به اندازه‌‌‌ای باشد که دو طرف بتوانند به تعهدات خود عمل کنند و سپس بر اساس آن، به بسیاری از مسائل دیگری که ما با ایران داریم، از جمله جنبه‌‌‌های برنامه هسته‌‌‌ای ایران بپردازیم. این همان چیزی بود که ما امیدوار بودیم انجام دهیم.» این دیپلمات آمریکایی ادامه داد: «مشکل این جاست که با خروج از برجام، هم‌‌‌اکنون نشسته‌‌‌ایم و من و شما درباره مسائلی که سال ۲۰۱۶ با آن مواجه بودیم، بحث می‌‌‌کنیم در حالی که می‌توانستیم بر اساس دستاوردهای توافق هسته‌‌‌ای تلاش کنیم به مسائلی بپردازیم که ما و ایران با یکدیگر داریم.»
بهترین شیوه نشست رودرروی ایران-آمریکا است
مالی در پایان در خصوص روند مذاکرات هشتم آذر در وین گفت: «ما در یک هتل خواهیم بود و منتظر هستیم که دیگران و آن‌‌‌هایی که ایران موافقت کرده با آنها صحبت کند، چه گزارش‌هایی می‌دهند. این شیوه‌‌‌ای نیست که امور باید پیش برود. ما بارها به طور مستقیم به ایران گفته‌‌‌ایم چون آنها مستقیما به ما گوش نمی‌‌‌دهند، که اگر می‌‌‌خواهند نتیجه بگیرند و اگر می‌‌‌خواهند سریع‌‌‌تر به نتیجه برسند، شیوه بهتر این است که رودررو با ما نشست برگزار کنند.»
نارضایتی تل‌‌‌آویو از واشنگتن
همزمان با اظهارات رابرت مالی درباره توافق برجام، یک رسانه صهیونیستی مدعی شد، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در سفر به فلسطین اشغالی، با برخورد سرد مقامات رژیم صهیونیستی مواجه شد و حتی نخست‌‌‌وزیر این رژیم با هدف علنی کردن مخالفتش با واشنگتن در خصوص مذاکره با تهران، حاضر به دیدار با او نشد. خبرگزاری فارس، مقامات مسوول رژیم صهیونیستی، مذاکرات اخیری که با «رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران انجام دادند را «دشوار و به شدت ناامیدکننده» توصیف کردند و حتی نماینده آمریکا را یک «طرف متخاصم» دانستند و بر اساس گزارش روز جمعه «ناهوم بارنیا» تحلیلگر سیاسی روزنامه یدیعوت آحارونوت، مقامات اسرائیلی می‌‌‌گویند، وی کسی است که دولت ایالات متحده را به «تسلیم شرم‌آور در برابر دشمن» سوق داده است. به نوشته «عرب ۴۸»، مقامات اسرائیل نارضایتی خود را از سپردن مذاکرات با ایران به دست مالی اعلام کردند و معتقدند که «مالی به هر قیمتی به دنبال بازگشت به توافق هسته‌‌‌ای خواهد بود و ایرانی‌‌‌ها از ضعف او سوءاستفاده خواهند کرد.»
نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در سفر اخیرش به فلسطین اشغالی با «بنی‌گانتس» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی و «یائیر لاپید» وزیر خارجه این رژیم دیدار و گفت‌‌‌وگو کرد اما «نفتالی بنت» نخست‌‌‌وزیر رژیم صهیونیستی از دیدار با وی خودداری کرد و مدعی شد که نمی‌‌‌خواهد این دیدار به عنوان تاییدی برای بازگشت ایالات متحده به برجام به نظر برسد.
تحلیلگر سیاسی روزنامه یدیعوت آحارونوت می‌‌‌نویسد که بنت تصمیم گرفته در آستانه از سرگیری مذاکرات هسته‌‌‌ای، در اولین رویارویی آمریکا و اسرائیل در دوره نخست‌‌‌وزیری خود، در روابط با کاخ سفید بحران ایجاد کند. بارنیا با اشاره به اظهارات مقامات آمریکایی در روزنامه نیویورک‌تایمز که اسرائیل را به سرعت بخشیدن به برنامه هسته‌ای ایران متهم کردند، نوشت که در این روزنامه اعلام شد که مالی و تیمش برای اسرائیلی‌‌‌ها شفاف‌‌‌سازی کردند که «عملیات نظامی اسرائیل علیه تاسیسات هسته‌‌‌ای ممکن است در سطح تاکتیکی، رضایت‌بخش باشد اما در سطح استراتژیک آسیب زننده است و به جای مهار ایران، آن را به پیش سوق می‌دهد.»