آب و آبادانی واژگان دیرپای شکل‌گیری جهان هستی به شمار می روند وهر کجا نشانی از آب های جاری بوده رونق زندگی نیز روز افزون بوده است، ایرانیان باستان در این سرزمین کم آب و نیمه بیابانی همواره آب را گرامی داشته‌اند و ارزش قطره‌قطره آن را دانسته و در زمان خشک‌سالی، نذرونیاز و قربانی کردند، هنگامه‌ی بارش باران به جشن و سرور پرداختند.
اهمیت آب در اساطیر کهن تا حدی است که ایرانیان الهه‌ای به نام آناهیتا برای نگهبانی‌اش متصور شده این اعتقاد از دوران باستان تا اسلام نیز تداوم یافت و به‌جایی رسید که آب را مهر حضرت فاطمه (س )پنداشتند.
در باور مردمان این سرزمین نگاه معنوی به آب جایگاه رفیعی دارد نگاهی به جشن‌های آب در تاریخ ایران و زمان و شیوه‌ی اجرای آن پیوندی میان آب و گردشگری برقرار می‌سازد که گویی حلقه‌ی مفقودی گذشته و زمان حال است.
عموم صاحب‌نظران و اندیشمندان صنعت توریسم بر این باورند که گردشگری بدون آب معنی و مفهوم دیگری می‌یابد، اکنون اکثر کشورهایی که چرخ اقتصادشان از این طریق می‌چرخد، آب را سنگ بنای گردشگری قرار داده‌اند، از آب گرم‌های معدنی تا رودهای خروشان، دریاچه و تالاب، چشمه‌سار و آبشار، غارهای آبی و موجودات غارزی، ورزش‌های آبی و ماهیگیری تنها گوشه‌ای از مقوله آب گردشگری در صنعت توریسم است.
آب بناهای کهن موجود در ایران که تنوع آنها در لرستان بسیار چشمگیر است، توجه گردشگران زیادی را در دنیا به خود جلب کرده است. قنات، پایاب، گاو چاه، سد یا بید، پل، کانال و تونل‌های آببر، یخچال، مهراوه، آسیاب، حوض‌های صحرایی و آب‌انبار، برخی از این نمونه‌هاست. این سازه‌های آبی تاریخی تحت عنوان گنجینه ی آب، نقش بی‌بدیلی در میان حادثه‌های تاریخی- طبیعی ایفا می‌کنند.
به گواه آمار، سالانه حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب آب شرب و شیرین از استان لرستان خارج می‌شود؛ درحالی‌که نه اجازه‌ی برداشت کافی از آن به کشاورزان لرستان داده می‌شود و نه امکان احداث برای سدهای بزرگ و نیروگاه برق‌آبی بر روی رودخانه‌های خروشان کشکان، زال و سزار وجود دارد بنابراین در چنین شرایطی تنها راه بهره‌مندی از این ثروت و فرصت جاری، گردشگری است.
خوشبختانه جریان رودخانه‌ها در لرستان و محل زایش سراب‌ها و تالاب‌ها با رشته‌کوه‌های درهم‌تنیده و جنگل‌های زاگرس، طبیعتی کم‌نظیر آفریده که دل هر بیننده‌ای را می‌رباید تنگه‌های شیرز، هلد، دره خزینه کول راد، لی لی، نی گاه، شوه خو به‌عنوان بسته‌های بی‌مانند گردشگری در این راستا نقش کلیدی ایفا می‌کنند.
به گفته کارشناسان در هیچ کجای ایران تجمع ۱۱ تالاب متنوع در یک مکان وجود ندارد، کمتر نقطه‌ای از کشور را سراغ داریم که ده‌ها پدیده ژئوتوریسمی را دارا باشد یا بیش از هزار سازه آبی تاریخی در آن خودنمایی کند، اما شوربختانه باوجود برخورداری از این ظرفیت‌ها و استقبال پرشور گردشگران صنعت گردشگری لرستان از این حضور منتفع نمی‌شود و اقدامی نیز برای ساماندهی تورهای ورودی به استان و دریافت هزینه از آنان صورت نمی‌گیرد.
در بسیاری از مواقع شاهدیم که خیل گردشگر داخلی، از تنگه‌های زیبای لرستان بازدید می‌کنند اما ریالی از این سفر عاید صنعت گردشگری استان یا جوامع محلی نمی‌شود و برآیند این‌گونه سفرها، رهاسازی پسماند و زباله در عرصه طبیعت و تخریب محیط‌زیست انسانی و جانوری منطقه است.
می دانیم که امکانات دولتی محدود و جذب سرمایه‌گذار برای تک‌تک این آثار امری دشوار یا محال است و نیک‌تر می دانیم که وضعیت اسفبار بیکاری به‌ویژه در جوامع روستایی دردی گران است؛ بنابراین در شرایط فعلی، جوامع محلی به خاطر حضور دائم و اشراف کامل به محیط پیرامون، می‌توانند بهترین متولی و بهره‌بردار از بخش گردشگری آب باشد.
با تقویت این قشر اجتماعی به همراه آموزش‌های لازم و مدیریت صحیح می‌توان به‌راحتی، بخش گردشگری آبی را به درآمدهای می‌رساند و در کنار آن اشتغال صدها نفر از روستاهای دوردست لرستان را رقم زد.
امید که مسئولان امر با رعایت اصول علمی از ظرفیت فوق‌العاده جوامع محلی و آب‌های سطحی بهره‌مند شوند و گامی مثبت و ماندگار در راستای تقویت صنعت توریسم و توسعه پایدار لرستان بردارند
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: این استان با دارا بودن حدود ۶۰ آبشار منحصر به فرد، و ۱۰۰ پل تاریخی به سرزمین چشمه ها و آبشارها و پایتخت پل های تاریخی معروف است.
سید امین قاسمی بیان کرد: استان لرستان و به ویژه شهر خرم‌آباد دارای ظرفیت‌های منحصر به فردی در زمینه گردشگری آب است و مسلما اگر از همه این ظرفیت‌ها استفاده شود، مورد توجه سرمایه گذران قرار گرفته و وضعیت اقتصادی و درآمدزایی آن نیز متحول خواهد شد.
خرم آباد شهر هزار چشمه
پژوهشگر و باستان شناس لرستانی با بیان اینکه خرم آباد، شهری آباد از منابع آب تاریخی است گفت: در هزاره سوم قبل از میلاد شهر پر رونق و بزرگ سیماش یا سیماشگی وجود داشته است که بنا بر ادعای باستان شناسان بزرگی مانند دنیل پاترس شهر سیماش همان خرم آباد کنونی است و جانمایی آن در شهر خرم آباد بوده است.
عطا حسن پوربا بیان اینکه حتی قدیمی ترین اطلاعات این شهر به هزاره دوم قبل از میلاد برمی گیردد، اظهار داشت: در این یافته های به دوران آشوریان و لشکر کشی پادشاهان آشور اشاره می شود که نامی از سیماشگی برده می شود و به احتمال زیاد همان تپه باستانی ماسور است که همان هسته اولیه شهرنشینی خرم آباد و همزمان با شهر کوهدشت است.
این باستان شناس لرستانی گفت: در قرن ششم نام شاپورخواست برای این شهر استفاده شده و در کتیبه سنگ نوشته این نام وجود دارد و این اثبات کننده سو سند وجودیت شهر شاپورخواست است.
وی اظهار داشت: این در حالی است که در قرن پنجم در شاهنامه فردوسی نیز به شهر خرم آباد در ابیاتی اشاره شده است و این شهر را شاپور ساسانی بنا کرده است.
حسن پور عنوان کرد: سنگ آبدان خروجی آب یک انبار مربوط به قرن چهارم است و از این دست بناها می توان به مناره آجری شهر شاپورخواست در اطراف مناره اشاره کرد که بقایای شهر در اطراف این مناره یافت شد.
وی افزود: معماری شهر خرم آباد به دلیل آب فراوان این شهر هرجایی که آب عبور کرده کوچه ها و معابر نیز بر اساس حرکت رودخانه و جویبارها کج شده است و این بیانگر این است که آب مهمترین دلیل شکل گیری این شهر است.
وی تاکید کرد: همچنین در کمتر جایی از ایران در داخل شهر این همه رودخانه و منابع آبی وجود دارد و ۲ رودخانه کرگانه و گلال و ۶ چشمه سنگی، دارای، شوا ، گلستان، کیو هرکدام تولید آب بالایی دارند و در گوشه و کنار این شهر چشمه های آب به دلیل وجود سفره های آب زیرزمینی به چشم می خورد.
حسن پور گفت: خرم آباد دارای جاذبه های گردشگری زیادی و آبشارهای وارک، نوژیان، بیشه و چشمه های بسیاری است که این شهر را نسبت به دیگر شهرهای ایران متمایز کرده است و آبشار نوژیان یکی از منابع آبی ثبت شده در فهرست ملی ایران است.
