فتحعلی‌شاه قاجار یکم آبان ۱۲۱۳ خورشیدی درگذشت. او از سال ۱۷۹۷ تا ۱۸۳۴ میلادی شاه ایران بود و به مدت ۳۷ سال و دو ماه بر ایران حکومت کرد. مهم‌ترین اتفاقاتی که در زمان حکومت فتحعلی‌شاه روی داد وقوع دو جنگ میان ایران و روسیه بود که با شکست ارتش ایران همراه شد.
نتیجه این جنگ‌ها امضای عهدنامه‌های ترکمنچای و گلستان بود که به موجب آن‌ها بخش‌های بزرگی از قلمرو‌های شمال غربی ایران که شامل کشورهای ارمنستان، گرجستان، داغستان، جمهوری آذربایجان و نخجوان می‌شود از ایران جدا و به روسیه ملحق شدند.
تخت مرمر فتحعلی‌شاه
کریمخان زند پس از سرکوب شورش محمدحسن‌خان قاجار در شمال ایران، دو پسر وی به نام‌های آقامحمدخان قاجار و حسینقلی‌خان جهانسوز را مورد لطف خویش قرار داد. وی محمدخان را با خود به شیراز برد و حکومت دامغان را نیز به برادر دیگر، حسینقلی‌خان جهانسوز سپرد.
کریمخان زند پس از سرکوب شورش محمدحسن‌خان قاجار در شمال ایران، دو پسر وی به نام‌های آقامحمدخان قاجار و حسینقلی‌خان جهانسوز را مورد لطف خویش قرار داد. وی محمدخان را با خود به شیراز برد و حکومت دامغان را نیز به برادر دیگر، حسینقلی‌خان جهانسوز سپرد.
فتحعلی‌شاه فرزند حسینقلی‌خان جهانسوز برادر جوان‌تر آقامحمدخان قاجار بود. فتحعلی شاه قاجار پس از کشته‌شدن عمویش آقامحمدخان قاجار به پادشاهی رسید؛ زیرا آقامحمدخان قاجار فرزندی نداشت. حجاری‌هایی که به دستور فتحعلی شاه ساخته شده بسیار متنوع و دارای ابعاد، مضامین و اشکال مختلف است.
در این میان یکی از شاخص‌ترین این آثار، تخت مرمر است که جزو معدود آثار تمام مجسمه در هنر دوره قاجاری است. گو اینکه تخت مرمر یک سریر پادشاهی است، اما حجاری‌ها و مجسمه‌هایی که در آن کار شده آن را متفاوت از دیگر تخت‌های سلطنتی کرده است.
مجسمه‌های تخت مرمر را پس از مجسمه‌های چهل ستون، باید جزو اولین مجسمه‌های تمام گِرد ایران شمرد. این مجسمه‌ها هرچند به قصد «مجسمه صرف» ساخته نشده‌اند و حامل تخت هستند، اما چیزی از «مجسمه صرف» کم ندارند.
قبل از بررسی و توصیف این مجسمه‌ها، بد نیست ابتدا تاریخچه مختصری از این تخت داده شود. یحیی ذکاء جامع‌ترین تحقیق را درباره تخت مرمر انجام داده است. او در این باره می‌نویسد: «زمانی پیش از سال ۱۲۲۱ هـ. ق (و شاید سال ۱۲۱۹هـ. ق) فتحعلی‌شاه به حجاران و سنگ‌تراشان معروف اصفهانی امر کرد که تختی از سنگ مرمر زرد معادن یزد، برای جلوس «قبله عالم» بسازند تا همیشه در وسط ایوان (کاخ گلستان) نصب و برقرار شود.
طرح‌ریزی تخت خاقان از میرزابابای شیرازی نقاش‌باشی و سرپرستی حجاری آن با استاد محمدابراهیم اصفهانی، حجارباشی دربار بود. عده‌ای از حجاران دیگر از جمله استاد محمدحسین، استاد محمد باقر، استاد مرتضی و استاد غلامعلی نیز در ساخت و پرداخت تخت یاری کردند.»
هرچند طراحی تخت به میرزابابا واگذار شده بود، اما خالق اصلی آن در حقیقت خود شاه بود. فتحعلی شاه از جلال و شکوه و ادوات سلطنتی بسیار خوشش می‌آمد و می‌خواست تختی مطابق تخت سلاطین و شاهنشاهان معروف ایران که در شاهنامه و کتاب‌ها خوانده بود داشته باشد.
وی همچنین به «تخت سلیمان نبی» که آن را دیوان و فرشتگان بر دوش داشتند و به آسمان می‌بردند، آگاهی داشت؛ بنابراین دستور داد تختی مطابق با تخت سلیمان برای او بسازند و آن را «تخت سلیمانی» نام نهاد. این تخت بعد‌ها به «تخت مرمر» معروف شد.
تخت مرمر متشکل از چند قطعه سنگ حجاری شده است. برخی از این قطعات به اشکال هندسی تراشیده شده و تعدادی از آن‌ها که مجسمه‌سازی شده و در قالب انسان و حیوان ساخته شده‌اند. تعداد مجسمه‌های تخت مرمر جمعا به نوزده عدد می‌رسد.
شش تای آن‌ها به شکل فرشته‌اند، سه تا در هیات دیو و ۱۰ تای بقیه به شکل شیر ساخته شده‌اند. هر نوزده مجسمه، نقش تکیه‌گاه را دارند و تخت را با دوش یا با سر نگه داشته‌اند.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
