از همان موقعی که درختان بلوط در قحطی سال ۱۳۲۰ جان مردم را نجات دادند بلوط به عنوان درختی مقدس شناخته شد کمااینکه تا پیش از آن هم پیوند عمیقی بین بلوط و زاگرس‌نشینان وجود داشت به طوری که ایلات و عشایر استان تا حد زیادی ادامه حیات خود را مدیون این جنگل‌های پر برکت می‌دانستند.
این میراث گرانبها و درختان دو هزار ساله که نماد ایستادگی و مقاومت هستند در سال‌های اخیر دستخوش حوادث گوناگونی شده‌اند که بقای آنها را در معرض تهدید جدی قرار داده است و آنهایی که توانستند از مهلکه خشکسالی، آتش‌سوزی، ریزگرد و زوال، جان سالم به در ببرند امروز با چالش مهم‌تری به نام «زغال‌گیری» و «قاچاق چوب» مواجه هستند اما این بار حریف تیغ تیز اره‌های برقی و تبرهای متجاوزان نخواهند شد و نیازمند توجه و امداد همه دلسوزان منابع طبیعی و محیط زیست هستند.
ارزش زیست محیطی هر درخت بلوط بیش از ۳ میلیارد تومان است
رسم انصاف نیست درختانی که در اوج سخاوت همواره یاری‌گر بشر بوده‌اند و آنها را از مزایای مختلفی منتفع کرده‌اند امروز برای تهیه چند کیسه زغال به آتش کشیده شوند در حالیکه بنا به گفته «شیرزاد نجفی»، مدیرکل منابع طبیعی لرستان، ارزش زیست محیطی هر درخت بلوط، بیش از سه میلیارد تومان است.
مظفر افشار، پدر بلوط ایران در رابطه با کاربردهای بلوط در زندگی مردم لرستان به خبرنگار تسنیم، گفت: در شهریور سال ۱۳۲۰ که قحطی سراسر کشور را فرا گرفته بود در نبود گندم و جو، از میوه بلوط، آرد و نان تهیه شد که با این کار نه تنها جان مردم استان‌های زاگرس نشین بلکه زندگی سایر استان‌های همجوار نیز نجات پیدا کرد.
وی با بیان اینکه مردم این استان‌ها با اسب و قاطر بلوط‌ها را به شهرهای خود حمل می‌کردند، افزود: به همین دلیل است که امروز از بلوط به عنوان یک میوه مقدس نام برده می‌شود اما کاربرد آن فقط در بحث خوراکی خلاصه نمی‌شد و مصارف درمانی گوناگونی هم داشت.
کاربردهای خوراکی، درمانی و صنعتی بلوط
افشار اظهار داشت: از نان بلوط که در زبان محلی به نام «کلک» معروف است و بسیار هم مقوی و نیرو زاست به عنوان موثرترین دارو در ضدعفونی و بهبود دستگاه گوارش استفاده می‌شد علاوه‌بر این به صورت خام هم برای خوراک دام به کار می‌رفت.
وی افزود: اکثر روستائیان به دلیل اینکه موریانه به سادگی چوب بلوط را تخریب نمی‌کند از چوب این درخت در ساخت خانه های خود استفاده می‌کردند کمالینکه هم اکنون هم در روستای سنگتراشان بخش پایی چوب برخی از خانه‌ها از جنس درخت بلوط است.
پدر بلوط ایران بیان کرد: یکی دیگر از کاربردهای بلوط در گذشته این بوده که از «تانن» بذر بلوط که در زبان محلی به آن «جفت» گفته می‌شود در دباغی «مشک آب» که از پوست گوسفند تهیه می‌شده استفاده می‌کردند؛ البته این ماده در صنعت چرم سازی نیز کاربرد دارد.
بلوط، مهمترین و باارزش‌ترین گونه گیاهی زاگرس
لیلا بهاروند از کارشناسان منابع طبیعی و محیط زیست لرستان در گفت‌وگو با خبرنگاران، گفت: درخت بلوط عرصه زاگرس به‌عنوان مهمترین و با ارزش‌ترین گونه گیاهی که قدمت آن به دوره سوم زمین شناسی باز می‌گردد، از نظر اقتصادی و اکولوژیکی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
وی تصریح کرد: این درخت و محصولات فرعی آن در صنایع داروسازی، رنگرزی و چرم و پوست کاربرد دارد ضمن اینکه سبب پیشگیری از فرسایش خاک، تقویت پوشش گیاهی و آبهای زیرزمینی می شود اما متأسفانه در اثر عواملی مثل چرای بی رویه، بهره برداری غیر اصولی از جنگلها و مراتع، تصرف اراضی ملی، آتش‌سوزی، سیلاب و برداشت زغال به شدت تخریب شده‌اند.
ممنوعیت برداشت چوب از جنگل‌های لرستان
این کارشناس منابع طبیعی وی با بیان اینکه جنگل فقط متعلق به انسان‌ها نیست و زیستگاه جانوران مختلفی نیز هست، خاطرنشان کرد: بر اساس تحقیقات انجام شده چرخه زندگی بیش از پنج هزار گونه حشره، بیش از ۸۰ گونه خزنده و دوزیست، ۱۵۰ گونه پرنده و ۶۰ گونه پستاندار به درختان بلوط وابسته است.
مراد زارعی جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و محیط زیست لرستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، اظهار داشت: پس از ممنوعیت برداشت چوب از جنگل‌های شمال، برخی از قاچاقچیان به سمت جنگل‌های زاگرس روی آورده‌اند درحالیکه طبق دستورالعملی که برای ما ارسال شده، برداشت چوب از جنگل‌های زاگرس به‌ویژه استان لرستان کاملاً ممنوع است.
جنگل‌های لرستان جنبه حفاظتی دارند
وی افزود: جنگل‌های لرستان برای بهره‌برداری نیستند و عمدتاً جنبه حفاظتی دارند یعنی جهت جلوگیری از سیلاب‌های مخرب، فرسایش خاک، حفظ پوشش گیاهی و … کاربرد دارند که اگر تخریب شوند بسیاری از زیرساخت‌های ما در مواردی مثل وقوع سیل مورد تهدید قرار می‌گیرند.
زارعی به تخریبگران منابع طبیعی و جنگل‌های لرستان هشدار داد و تصریح کرد: گشت‌های حفاظتی ما در منطقه حضور دارند و با متخلفان عرصه منابع طبیعی به طور جدی برخورد می‌شود؛ مردم نیز در صورت مشاهده مواردی مثل زغال‌گیری یا قاچاق چوبی که دور از چشم نیروهای ما اتفاق می‌افتد می‌توانند با شماره‌های «۱۳۱» و «۱۵۰۴» که مربوط به امداد جنگل و مرتع است به ما اطلاع رسانی کنند.
کنترل ورودی‌ها و خروجی‌های لرستان برای برخورد با قاچاقچیان
وی با بیان اینکه تمام ورودی‌ها و خروجی‌ها و به طور کلی ۱۰ گلوگاه استان کنترل می‌شود، اظهارداشت: به شهرستانها هم اعلام کردیم که ایست و بازرسی شبانه‌روزی داشته باشند تا در صورت مشاهده ماشین‌های حامل چوب بلوط یا زغال، محموله را متوقف کنند و حتی اگر این چوب‌ها مربوط به سایر استان‌ها باشد در صورتیکه مجوز نداشته باشند با آن برخورد می‌کنیم.
جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و محیط زیست لرستان افزود: نه تنها درخت بلوط بلکه برداشت چوب از «چنار»، «بید» و سایر درختانی که حافظ دیواره ساحلی رودخانه‌ها هستند هم ممنوع است چون این درختانی که در حاشیه رودخانه‌ها قرار دارند از طغیان سیل و تخریب اراضی ملی و کشاورزی جلوگیری می کنند.
وی افزود: وسعت عرصه منابع طبیعی لرستان ۲ میلیون و ۱۰۰ هکتار است که نیرو و امکانات ما جوابگوی حراست از آن نیست بنابراین از مردم انتظار داریم که منابع طبیعی را جزیی از زندگی خود بدانند و فراموش نکنند که حراست از جنگل ها لازمه توسعه و بستر حیات است و لازم است که ما را در امر حفاظت از آن یاری کنند.
