گروه اقتصادی: با شروع سال ۱۴۰۰، قانون جدید چک که از سال ۹۷ تصویب شده بود، لازم الاجرا شد. از این پس تمامی چک‌های جدید باید در سامانه صیاد ثبت شوند و یکی دیگر از مهم‌ترین اتفاقات این است که صدور چک در وجه حامل و پشت‌نویسی آن ممنوع خواهد بود. در زمینه پرداخت وجه چک به دارنده آن هم تغییراتی رخ داده است که بنظر می‌رسد از این طریق وضعیت استفاده از چک در کشور به نظم و سامانی خواهد رسید. حال اگر این روزها با شنیدن اخباری در این باره کمی سردرگم شده‌اید پیشنهاد می‌کنیم گزارش زیر را بخوانید تا اطلاعاتی مقدماتی درباره قانون جدید چک و نحوه کار با آن را به دست آورید.
چه کسانی می‌توانند چک بگیرند؟
هر شخصی باید بالای ۱۸ سال باشد تا بتواند افتتاح حساب کند و دسته چک بگیرد. همچنین باید چک برگشتی رفع سواثر نشده نداشته باشد، چک رفع اثر نشده شخص دیگری را به نمایندگی یا وکالت امضا نکرده باشد، بدهی غیرجاری بیش از ۵۰۰میلیون تومان در بانک‌ها نداشته باشد، چک موردی استفاده نشده هم نداشته باشد، با توسل به شیوه‌های متقلبانه مبادرت به دریافت دسته چک غیرمتناسب با اوضاع مالی خود نکرده یا دریافت آن توسط شخص دیگری را تسهیل نکرده باشد.همچنین چک یا چک‌های برگشتی بیش از ۵میلیون تومان نداشته باشد و ۸۰درصد برگه چک‌های دسته چک به بانک برگشته یا در صیاد صادر شده باشد.
ظاهر چک‌ها در سال ۱۴۰۰
از این پس چک‌های صادر شده به رنگ بنفش هستند و در سمت چپ بالای آن‌ها یک عدد ۱۶رقمی است که به آن شناسه یکتا می‌گویند و از ابتدای امسال به هر برگه چک تخصیص داده می‌شود و حتما باید دقت شود که چک‌هایی که در سال جدید از بانک دریافت می‌شود حتما به این شکل باشند.اعتبار چک زیر تاریخ چک ثبت می‌شود و به آن باید دقت شود. در پشت چک یک QR وجود دارد که افراد با اسکن آن می‌توانند از وضعیت اعتباری کسی که چک را صادر می‌کند اطلاع پیدا کنند. شخصی که می‌خواهد چک را بگیرد این امکان را دارد که استعلام بگیرد و پس از آن چک را تایید کند.افراد می‌توانند با ارسال شناسه چک به شماره ۷۰۱۷۰۱ از وضعیت اعتبار صادرکننده چک و تایید یا عدم تایید دارندگان قبلی آن اطلاع داشته باشد.
فرایند صدور، انتقال و دریافت یک چک به چه صورت خواهد بود؟
هرکدام از این فرایندها فقط باید از طریق سامانه صیاد و کد یکتای چک انجام شود. وقتی چکی صادر می‌شود مستلزم ثبت هویت دارنده، مبلغ و تاریخ مندرج در چک در سامانه صیاد خواهد بود و انتقال چک هم قبل از تسویه آن مستلزم ثبت هویت شخص جدید برای شناسه یکتای همان چک در سامانه صیاد خواهد بود.همچنین در این فرایند، با استعلام طبق روشی که ذکر شد باید توجه شود که مبلغ مندرج روی چک از اعتبار فرد بیشتر نباشد، در غیر این صورت در بانک کارپردازی نخواهد شد.
ممنوعیت پشت‌نویسی و صدور در وجه حامل
صدور چک حامل هم ممنوع خواهد بود و پشت‌نویسی آن مستلزم ثبت در صیاد خواهد بود. فردی که می‌خواهد چک را به شخص دیگری انتقال بدهد، باید کد یکتای چک را به همراه کد ملی ذی نفع جدید در سامانه صیاد ثبت کند. ذی نفع هم باید این چک را تایید کند. ورود به این سامانه و اقدام برای ثبت و تایید از طریق اینترنت بانک و موبایل بانک هر بانکی که افراد در آن حساب دارند مقدور است. راه دیگر هم استفاده از اپ‌های پرداخت است که در این صورت باید از گوشی استفاده شود که شماره سیم کارت آن به نام دارنده حساب باشد.تسویه چک باید در سامانه چکاوک انجام شود و اگر اطلاعات دو طرف یعنی صادرکننده و دارنده نهایی چک در صیاد به عنوان مالکین چک ثبت نشده باشد، مشمول قانون نخواهند بود و بانک می‌تواند از پرداخت وجه آن‌ها خودداری کند.همچنین باید دقت شود که انتقال چک به گیرندگان قبلی هم درست و دقیق انجام شده باشد و تایید شده باشد. پس کسانی که چک پشت‌نویسی شده را دریافت می‌کنند حتما باید به این نکات دقت کنند.اگر مبلغ چک به هر دلیلی پرداخت نشود، بانک مکلف است فورا غیرقابل پرداخت بودن آن را در صیاد ثبت کند و یک کدرهگیری دریافت کند، این کد بسیار مهم است زیرا رسیدگی به چک در مراجع قضایی از طریق این کد انجام خواهد شد.دسته چک‌هایی که مربوط به قبل از سال ۱۴۰۰ بوده است و همچنان صادر می‌شوند تابع قانون زمان صدور خود هستند و مشمول این قوانین نمی‌شوند، فعلا هم نیازی نیست در سامانه صیاد ثبت شوند تا زمانی که بانک‌مرکزی اطلاع بدهد.
برگشت خوردن چک در قانون جدید چک
در قانون جدید برای مثال اگر چکی به مبلغ ۱۰میلیون تومان را برای نقد کردن به بانک بردید و در حساب جاری فرد تنها ۳میلیون تومان بود، ۷میلیون دیگر از سایر حساب‌های فرد در آن بانک برداشته می‌شود.حال اگر در بقیه حساب ها این مبلغ موجود نبود فرد می‌تواند از بانک یک گواهی عدم پرداخت بگیرد و با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضاییه اجراییه بگیرد.اما باید دقت شود که کد رهگیری چک برگشتی و مشخصات کامل صادر کننده و دارنده چک همراه با مهر یا امضای صاحب حساب که در بانک ثبت شده و وضعیت تطابق و عدم تطابق آن با چیزی که در چک وجود دارد هم بررسی شود.طبق قانون جدید پس از ۲۴ ساعت تا زمانی که مبلغ مورد نظر تامین شود، تمام حساب‌های صاحب چک در تمامی بانک‌ها و موسسات مالی به اندازه مبلغ کسری چک مسدود می‌شود و از زمانی که اجراییه صادر می‌شود کسی که چک را کشیده است ده روز فرصت دارد تا حساب خود را تسویه کند در غیر این صورت مشمول قوانین محکومیت های مالی خواهد شد.
چه اتفاقی پس از برگشت خوردن چک می‌افتد؟
اولین اتفاق این است که عدم پرداخت این چک ثبت می‌شود و بانک مرکزی آن را فورا به تمامی بانک ها ابلاغ می‌کند.پس از آن برای این فرد هیچگونه کارت بانک بانکی صادر نمی‌شود حتی کارت هدیه و حتی کارت المثنی، یعنی اگر کارتی گم شود و فرد چک برگشتی داشته باشد نمی‌تواند کارت جدید بگیرد.حساب‌ها هم به ترتیب بلند مدت، کوتاه‌مدت، قرض الحسنه پس انداز و حساب جاری مسدود می‌شوند تا زمانی که اقدام به تسویه انجام پذیرد.عدم افتتاح هرگونه حساب، عدم پرداخت تسهیلات، عدم صدور ضمانت نامه ارزی و ریالی، عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی و در نهایت عدم اعطای دسته چک از دیگر اقدامات پس از برگشت خوردن چک خواهد بود.
مجازات های چک برگشتی رفع سوء اثر نشده
الف) چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ۱میلیون تومان باشد، حداکثر ۶ماه حبس دارد
ب) چنانچه مبلغ مندرج از یک میلیون تا ۵میلیون باشد از ۶ ماه تا یکسال حبس دارد
ج) چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۵میلیون بیشتر باشد، علاوه بر ممنوعیت داشتن دسته چک تا دوسال از یک تا دوسال حبس دارد.
البته حتی اگر حکم حبس هم برای فرد صادر شد اگر بتواند این مبلغ را تسویه کند یا از شاکی رضایت بگیرد، اجرای حکم متوقف می‌شود و فقط باید یکسال جزای نقدی به عنوان جریمه به دولت پرداخت کند.
