معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، به تازگی گزارش عملکردی از آن چه که کمیته تحقیقات کووید-۱۹ از آغاز شیوع این بیماری انجام داده است منتشر کرده است. در این گزارش به جزئیات طرح‌های پژوهشی مرتبط با کرونا و کارآزمایی‌های بالینی‌که در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی مختلف در حال انجام است اشاره شده است.
براساس آن چه که در این گزارش آمده، یکی از کارآزمایی‌های بالینی که در ایران در حال انجام است، بخشی از مگاترایال SOLIDARITY است. این کارآزمایی به عنوان بخشی از یک کار آزمایی بزرگ بین‌المللی است که با همکاری سازمان جهانی بهداشت و منطبق بر دستورالعمل اجرای بین‌المللی آن در ایران انجام خواهد شد.
در این کارآزمایی ، چهار داروی تغییر کاربردیافته شامل۱) رمدزیویر ۲) لوپیناویر+ ریتوناویر، ۳) کلروکین یا هیدروکسی کلروکین و ۴) لوپیناویر+ ریتوناویر+ اینترفرون بتا به علاوه درمان استاندارد و در مقایسه با آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این کارآزمایی در ۱۶ شهر (۳۰ بیمارستان) و با جمعیت ۲۵۰۰ نفر انجام خواهد شد.
تاکنون بیش از ۸۰ کشور جهان همچون فرانسه، اسپانیا، آلمان، بلژیک، هلند، لوکزامبورگ، نروژ، سوئد، پرتقال، رومانی، کانادا، بریتانیا، هندوستان، فیلیپین، اندونزی، تایلند، برزیل، آرژانتین، آفریقای جنوبی، قطر و عربستان سعوی با مشارکت بیش از ۲۰۰ بیمارستان در این مگاترایال ثبت‌نام کرده‌اند.
علاوه بر این مگاترایال، بیش از ۱۴۰ کار آزمایی بالینی در سراسر کشور در حال انجام است که براساس اعلام کمیته ملی تحقیقات کووید-۱۹، دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۲۵ کارآزمایی بالینی، بیشترین تعداد کارآزمایی بالینی را در میان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور دارد.
پس از دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله‌الاعظم(عج) به ترتیب با ۱۸ و ۱۷ کارآزمایی بالینی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
تعداد کارآزمایی‌های بالینی هر دانشگاه در جدول زیر آمده است:
فهرست مداخلات در کارآزمایی‌های بالینی مصوب نیز در جداول زیر مشخص است، بخشی از این مداخلات دارویی و بخشی دیگر مداخلات طب مکمل و جایگزین است.
براساس اعلام کمیته تحقیقات ملی کووید-۱۹، بررسی ایمنی و اثربخشی داروی Remdesivir در عفونت ریوی حاد پیشرونده ناشی از کووید-۱۹ در ۱۲ دانشگاه در حال انجام است. علاوه بر آن، کارآزمایی اثربخشی رژیم درمانی سه دارویی آزیترومایسین، کورتیکواستروئید و ناپروکسن در مقایسه با همین رژیم درمانی به همراه مکمل‌های ویتامین C و D در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله انجام می‌شود.
یکی از کارآزمایی‌های بالینی که در حوزه طب مکمل و جایگزین دسته‌بندی شده، بررسی تاثیر نوعی ماءالشعیر طبی در درمان بیماران سرپایی مظنون به ابتلا به ویروس کرونا است که در دانشگاه علوم پزشکی کرمان مصوب شده است.
علاوه بر موارد فوق، مطالعه کارآزمایی بالینی دو سوکور “تعیین اثربخشی فرآورده هومیوپاتی ایپکاک(Ipecac) در کنترل تظاهرات بالینی کووید-۱۹” در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام می‌شود.
همه کارآزمایی‌های بالینی مصوب شده، به مداخلات درمانی مربوط نمی‌شوند، دانشگاه علوم پزشکی شیراز طرح بررسی “تاثیر برنامه مشاوره‌ای مجازی بر شاخص‌های فیزیولوژیک، استرس، اضطراب و افسردگی تیم درمانی مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کووید-” ۱۹را در دستور کار دارد. این دانشگاه، در طرح دیگری، مطالعه بالینی “بررسی اثربخشی دمنوش اندام هوایی گاوزبان ایران در کنترل علائم خفیف تا متوسط ظاهری بیماری کووید-۱۹”را هم انجام می‌دهد.
دانشگاه بقیه‌الله نیز چندین کارآزمایی بالینی مرتبط با طب مکمل را مصوب کرده که از آن جمله می‌توان به کارآیی ترکیب گیاهی zofa در کاهش علائم کووید-۱۹ و بررسی اثر فرآورده طب ایرانی شامل بخش‌های هوایی گیاه درمنه (Artemisia) و بید(Salix) در بهبود علائم بیماران کووید-۱۹ اشاره کرد.
کارآزمایی بالینی تعیین اثربخشی و ایمنی تجویز داروی توسیلیزومب (Tocilizumab) در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در بیمارستان مسیح دانشوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام می‌شود.
دانشگاه علوم پزشکی استان قم هم که یکی از استان‌های کانون کرونا شناخته شده یک کارآزمایی بالینی را در دستور کار دارد که عنوان آن مقایسه شربت اقحوان(بابونه‌ی گاو چشم ) بر علائم بالینی و شاخص‌های پاراکلینیک بیماران بستری مبتلا به کووید-۱۹-کارآزمایی بالینی موازی است.
کارآزمایی‌های ذکر شده تنها بخشی از ۱۴۱ کار آزمایی بالینی است که محققان دانشگاه‌های علوم پزشکی مختلف کشورمان بر روی آن‌ها مشغول فعالیت هستند. باید دید نتایج فعالیت‌های این پژوهشگران چه زمانی می‌تواند منجر به اعلام راهکارهای قطعی برای بهبود علائم بیماران مبتلا به کووید-۱۹ شود.
