محمدسعید حسینی – حقوقدان: مستندا به ماده ۸۴۳ قانون مدنی،هر شخص تنها می تواند فقط یک سوم اموال خویش را به صورت کتبا یا شفاها وصیت نماید و با مضاف بر آن طبق قوانین ارث و تقسیم ماترک برخورد می گردد.
البته به این نکته نیز میبایست اشاره نمود که بحث ارث و وصیت مربوط به زمان بعد از فوت متوفی می باشد و چنانچه متوفی قبل از فوت اموالش را از راه های قانونی مانند بیع(فروش)،هبه(هدیه)،وقف و… منتقل نماید دیگر وارد بحث ارث و وصیت نشده و درواقع منظور از ارث ماترک به جا مانده بعد از فوت (مثبت یا منفی) می باشد.
هر مالی که به موجبات قانونی قبل از فوت متوفی ثبت شده باشد(مانند سند رسمی یک ملک) دیگر قابل ابطال نبوده و جزء ماترک به حساب نمی آید.
-جهت تقسیم ارث بعد از فوت به ترتیب می بایست دادخواست های حقوقی انحصار وراثت،مهرموم و تحریر ترکه و در نهایت تقسیم ترکه تقدیم دادگاه گردد.
-طبقات ارث
اشخاصی که به موجب نَسَب ارث می‌برند سه طبقه اند و هر طبقه دو درجه دارد.
باوجود طبقه اول، طبقه دوم و باوجود درجه اول درجه دوم ارث نمی‌برند:
طبقه اول_ درجه اول: پدر و مادر و فرزندان
درجه دوم: اولادِ اولاد (نوه‌های متوفی)
طبقه دوم_ درجه اول: اجداد (مادر بزرگ و پدر بزرگ) و برادر و خواهر
درجه دوم: فرزندان خواهر و برادر و پدر‌ها و مادرهای پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها
طبقه سوم- درجه اول: اعمام (عمو) و عمات (عمه) و اخوال (دایی) و خالات (خاله)
درجه دوم: اولاد آنها (فرزندان عمو و عمه و دایی و خاله)
وارثین طبقه‌ی بعد وقتی ارث می‌برند که از وارثین طبقه‌ی قبل کسی نباشد.
زن و شوهر در کنار سایر وراث، ارث می‌برند و هیچ یک از وراث نمی‌تواند مانع ارث بردن آنها شود.
پدر، مادر، پسر، دختر، زوج و زوجه، حاجِب از ارث ندارند یعنی ممکن است سهم ارث آنها کمتر شود اما محروم از ارث نمی‌شوند.
مهریه از دیون ممتاز می باشد و قبل از تقسیم ترکه قابل برداشت است.
-نحوه محاسبه ارث:
سهم ارث زوجه: ۱/۸ اگر متوفی فرزند داشته باشد_ ۱/۴ اگر متوفی فرزند نداشته باشد.
سهم ارث زوج: ۱/۴ اگر متوفی فرزند داشته باشد_۱/۲ اگر متوفی فرزند نداشته باشد.
سهم ارث مادر: ۱/۶ اگر متوفی فرزند یا خواهر و برادر داشته باشد_ ۱/۳ اگر متوفی فرزند و خواهر و برادر نداشته باشد.
سهم ارث پدر: ۱/۶ اگر متوفی فرزند داشته باشد.
سهم ارث دختر (درصورتیکه متوفی پسر نداشته باشد): ۱/۲ (نصف) واحد (یک دختر) _ ۲/۳ متعدد
سهم ارث خواهر (مشترک از پدر و مادر یا مشترک از پدر، درصورتیکه برادر یا اجداد پدری نباشد): ۱/۲ واحد (یک خواهر)_۲/۳ متعدد
سهم ارث برادر و خواهر (مشترک از مادر درصورتیکه متوفی اجداد مادری نداشته باشد): ۱/۶ واحد_ ۱/۳ متعدد
-موانع ارث
اگر چه نحوه تقسیم ارث با توجه به طبقات متفاوت است اما در مواردی نیز ورثه از ارث محروم می شوند که این عوامل به شرح زیر است.
- قتل: هنگامی که شخصی موروث خود را به قتل برساند از ارث محروم خواهد شد.
- کفر: این مورد در شرایطی اتفاق می افتد که ورثه و موروث مذاهب متفاوتی داشته باشند به این ترتیب مالی به ورثه تعلق نمی گیرد و اموال به بیت المال متعلق است.
- لعان: لعان به دو شکل صورت می گیرد .
- لعان زن و شوهر: که باعث حرمت ابدی می شود و امکان رجوع به آن وجود ندارد.
- لعان اولاد و والد: این لعان را نفی والد نیز می نامند که با رجوع می توان رابطه توارث یک سویه را برقرار کرد
کلام آخر-
بعد هزینه کفن و دفن میت، اگر دینی به گردن متوفی است از ماترک باید اداء شود و بعد از آن وصیت تا یک سوم ترکه و مازاد بر آن با اجازه وراث اِعمال شود و در نهایت ماترک با توجه به اصولی که گذشت محاسبه شود. انگشتری میت که معمولا استفاده می‌کرده، قران و لباس و شمشیر او، به پسر بزرگ تعلق می‌گیرد بدون اینکه از سهم ارث او چیزی کسر شود به شرط آنکه ترکه میت منحصر به این اموال نباشد یعنی این اقلام تنها میراث پدر نباشد. این قاعده شامل میراث مادر نمی‌شود.
