ممکن است اوردوز تصادفی یا عمدی باشد. اوردوز زمانی اتفاق می افتد که فرد دوز بیشتری از حداکثر دوز توصیه شده از یک دارو یا ماده را مصرف می کند. با این حال، برخی افراد ممکن است نسبت به برخی داروها حساسیت بیشتری داشته باشند و بالاترین حد مجاز آن دارو برای آنها سمی باشد؛ به این معنا که دوزی که هنوز از نظر پزشکی در دامنه قابل قبول قرار دارد، برای بدن این افراد بیش از حد است.
مواد و داروهای غیر قانونی که برای نشئگی مورد استفاده قرار می گیرند، ممکن است در زمانی که متابولیسم فرد نمی تواند دارو را در زمان لازم سم زدایی و از بدن خارج کند تا از عوارض نامطلوب آن جلوگیری کند، باعث اوردوز شوند.
قرارگیری بدن در معرض مواد شیمیایی، گیاهان و مواد سمی دیگری که می توانند باعث آسیب رساندن به افراد شوند، مسمومیت نام دارد. دوز بالا یا طولانی تر این مواجهه، مسمومیت را تشدید می کند. دو نمونه از این مواردمسمومیت مونوکسید کربن و مسمومیت قارچ هستند.
– افراد مختلف به اوردوز مواد به طرق مختلف واکنش نشان می دهند. درمان، متناسب با نیاز فرد صورت می گیرد.
– اوردوز دارو و مواد می تواند در همه سنین اتفاق بیفتد، اما در کودکان زیر ۵ سال و جوانان بین ۲۰ تا ۳۰ سال بیشترین شیوع را دارد.
عوامل اوردوز مواد
علت اوردوز، یا تصادفی است یا سوء استعمال عمدی. اوردوز تصادفی ناشی از نقص توانایی ذهنی کودک یا بزرگسال و بلع دارویی است که در دسترس وی رها شده. همچنین یک بزرگسال ـ به خصوص سالمندان یا افرادی که داروهای زیادی مصرف می کنند ـ شاید به اشتباه داروی دیگری را مصرف کنند یا دوز نامناسبی از دارو را ببلعند. اوردوز عمدی برای تأثیراتی مانند نشئگی یا آسیب رساندن به خود صورت می گیرد.
ممکن است کودکان کم سن، به خاطر کنجکاوی در مورد داروهایی که پیدا می کنند، تصادفا دارو را ببلعند. کودکان زیر ۵ سال (به ویژه ۶ ماهه تا ۳ ساله) تمایل دارند هر چیزی را که پیدا می کنند در دهانشان بگذارند. اوردوز دارو در این گروه سنی معمولا زمانی اتفاق می افتد که فرد بزرگسالی تصادفا دارویش را در دسترس کودک رها می کند. خردسالانی که دارو را پیدا می کنند اغلب آن را با کودکان دیگر تقسیم می کنند بنابراین در صورتی که در یک کودک اوردوز را مشاهده کردید و کودک در کنار کودکان دیگری قرار دارد، توجه کنید که ممکن است کودکان دیگر نیز از آن دارو مصرف کرده باشند.
نوجوانان و بزرگسالان بیشتر برای آسیب رساندن به خود اوردوز می کنند. این افراد سعی می کنند در تلاش برای خودکشی، به خود آسیب بزنند. افرادی که عمدا اوردوز می کنند غالبا از بیماری روانی رنج می برند. این وضعیت های روانی ممکن است پیش از این حادثه تشخیص داده شده باشد و یا بدون تشخیص مانده باشد.
علائم اوردوز
مواد مصرفی بر کل بدن تأثیر می گذارند. معمولا در اوردوز، تأثیر درمانی دارو ممکن است شدت یابد. در اوردوز عوارض جانبی داروها خیلی محسوس تر می شوند و عوارض دیگری نیز می تواند اتفاق بیفتد که در استفاده معمولی از دارو اتفاق نمی افتد. اوردوز زیاد برخی داروها ممکن است تأثیر کمی داشته باشد، در حالی که اوردوز کم برخی دیگر از داروها می تواند تأثیر بسیار شدید و احتمالا مرگ به دنبال داشته باشد. یک دوز از برخی داروها ممکن است برای مرگ یک کودک کافی باشد.
برخی اوردوزها ممکن است بیماری مزمن فرد را وخیم کنند مثل حمله های آسم یا درد سینه. علائم متداول اوردوز عبارتند از:
– اشکال در علائم حیاتی (دمای بدن، ضربان قلب، تنفس، فشار خون) در اوردوز محتمل است و می تواند تهدید کننده زندگی باشد. علائم حیاتی ممکن است افزایش یا کاهش یافته و یا به طور کامل از بین بروند.
– خواب آلودگی، گیجی و کما در اوردوز متداول بوده و در صورتی که استفراغ فرد وارد ریه ها شود، می تواند خطرناک باشد.
– پوست ممکن است سرد شده و تعریق کند یا داغ و خشک باشد.
– درد سینه در اوردوز محتمل است و شاید به واسطه آسیب به قلب یا ریه ها اتفاق افتاده باشد. کوتاهی نفس نیز می تواند اتفاق بیفتد. تنفس ممکن است سریع، کند، عمیق یا سطحی شود.
– دل درد، تهوع، استفراغ و اسهال ممکن است اتفاق بیفتند. بالا آوردن خون یا وجود خود در مدفوع می تواند از علائم تهدید کننده زندگی باشد.
– برخی داروها ممکن است به برخی اندام های خاص آسیب بزنند.
درمان اوردوز
درمان اوردوز بستگی به دارویی دارد که مصرف شده است. اطلاعات راجع به زمان و مقدار اوردوز و مشکلات پزشکی پیشین می تواند به درمان کمک کند.
– معده شستشو داده می شود تا داروها یا مواد سمی جذب نشده، به صورت مکانیکی از معده خارج شوند.
– کربن فعال (charcoal) به بیمار داده می شود تا به مواد مانده در معده متصل شده و مانع جذب آنها از معده و روده شود. این امر جذب مواد در خون را کاهش می دهد. سپس مواد سمی که به کربن چسبیده اند، در مدفوع خارج می شوند. اغلب همراه با کربن فعال، مسهل داده می شود تا فرد سریع مدفوع را از روده هایش تخلیه کند.
– افراد سرسخت و آشفته نیاز به بازداری فیزیکی و گاه داروهای آرام بخش دارند تا تأثیر اوردوز از بین برود. این ممکن است برای فرد و خانواده اش تجربه ناراحت کننده ای باشد. به یاد داشته باشید هر کاری که انجام می شود برای نجات بیمار و محافظت از اوست. ممکن است لوله ای در مسیر هوایی او قرار داده شود تا پزشک بتواند از ریه های فرد محافظت کرده یا به فرد کمک کند در حین سم زدایی نفس بکشد.
– در برخی اوردوزها، داروهای دیگری برای خنثی کردن و پادزهر تأثیر دارویی که اوردوز شده لازم است. در این باره پزشک باید تصمیم بگیرد.
پیشگیری از اوردوز
برای پیشگیری از اوردوز تصادفی باید داروهایی که در منزل وجود دارند، در مکانی مطمئن باشند. در موارد اوردوز عمدی پیشگیری سخت تر است، مگر این که وضعیتی که عامل آن است، درمان شود. اوردوز غیر عمدی مواد غیر قانونی مشکل جدی است که بهترین راه پیشگیری از آن دوری از دسترسی به این مواد است.
افرادی که مبتلا به برخی بیماری های روانی هستند، باید از خانواده و دوستانشان کمک بگیرند. افرادی هم که به مواد معتاد شده اند، برای ترک نیاز به گروه های حمایتی دارند.
مسمومیت تصادفی، اولین عامل مرگ و میر در کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله است بنابراین افرادی که از کودک مراقبت می کنند باید از ایمن بودن محل داروها اطمینان حاصل کنند.
مطمئن شوید افراد سالمند خوب متوجه شده اند که چطور داروهایشان را مصرف کنند و می توانند داروها را از هم تشخیص دهند. روی بسته قرص ها برچسب بزنید تا زمان مصرف و نحوه مصرف مشخص شود. همچنین می توانید قرص ها را به تعداد مشخص (مثلا برای یک هفته) در یک ظرف جداگانه بگذارید و دستور العمل آن را روی ظرف بنویسید.
دورنمای اوردوز
بسته به اینکه اوردوز با چه داروهایی صورت گرفته است دورنمای آن متفاوت است. بسیاری از مردم با موفقیت و بدون ناتوانی فیزیکی دائم العمر، بهبودی را پشت سر می گذارند. برخی داروها آسیب موقتی به برخی اندام ها وارد می کند و برخی از اوردوزها موجب وارد آمدن آسیب مادام العمر به برخی اندام ها می شود که کبد و کلیه معمولا بیشترین آسیب را در این زمینه می بینند.
آسیب مغزی حاصل از اختلال فعالیت ریه و قلب معمولا دائمی است. در موارد اوردوز عمدی در صورتی که بیماری روانی مسبب آن درمان نشود، فرد در خطر اوردوز عمدی بعدی قرار خواهد داشت. اوردوز متعدد می تواند تأثیر تجمعی در برخی اندام ها داشته باشد و منجر به نارسایی و آسیب های جدی شود. گاه این تأثیر بعدها در زندگی مشخص می شود.
منبع: webmd
زینب رهامی
