سالیانه جمعیت قابل توجهی از فرزندان ما در رشته‌های مختلف تحصیلی فارغ التحصیل می‌شوند. در وهله اول این پرسش به وجود می‌آید که این فارغ التحصیلان در نهایت چگونه می‌خواهند وارد بازار کار شوند؟ سوال بعدی این است که رشته تحصیلی این جمعیات فارغ التحصیل تا چه میزان با نوع نیاز جامعه بازار کار سنخیت و تناسب دارد؟ و سوال بعدی این است که آیا این فارغ التحصیلان نیروهای آماده ای برای بازار کار محسوب می‌شوند یا نه صرفا دارای مدارکی هستند که به لحاظ عملی کاربرد ندارند؟
پاسخ بعضی از این سوال ها شفاف است. واقعیت این است که همچنان یکی از مسائل مطروحه در حوزه نظام آموزشی و دانشگاهی کشور رابطه ناقص فضای آکادمیک با بازار کار است. گزارش راه مردم در این زمینه را بخوانید…
آمار ها چه می گویند؟
بنا بر آمار، بیشترین بیکاران در رشته های کامپیوتر، صنعت و فناوری، معماری و ساختمان، محیط زیست، کشاورزی، جنگلداری و شیلات هستند. به عقیده کارشناسان، نگاه کسب درآمد دانشگاه ها از پذیرش دانشجو و فرار از پذیرش هرگونه مسئولیت درباره اشتغال و پس از تحصیلات دانشگاهی افراد باعث شده تا امروز دست کم یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از خروجی دانشگاه ها تجربه تلخ بیکاری را بچشند.
وزارت کار در آخرین گزارش خود درباره وضعیت اشتغال و بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی و بیکارترین رشته های دانشگاهی کشور اعلام کرده بود: جامعه فارغ التحصیل یا در حال تحصیل سرمایه انسانی هر کشوری محسوب می شود. امروزه منطبق نبودن رشته های تحصیلی با نیاز بازار کار یکی از مشکلاتی است که گریبان بسیاری از دانش آموختگان دانشگاهی را گرفته است.در یکی دو دهه اخیر جامعه با گرایش روزافزون جوانان برای ورود به دانشگاه ها مواجه بوده و این روند همچنان ادامه دارد.
این مساله به حدی رسیده که امروز در بسیاری از رشته های دانشگاهی که جوانان از آنها فارغ التحصیل می‌شوند، بازار کاری وجود ندارد و به اصطلاح بازار کار بسیاری از رشته اشباع شده است. با این حال هنوز هم دولت و وزارت علوم به همراه وزارت کار راهکاری برای ورود بی حساب و کتاب به دانشگاه ها در رشته هایی که بازار کار ندارند و مهارت آموزی به دانشجویان انجام نداده است.
دانشجو مهارت لازم برای ورود به بازار کار را ندارد. این حرف جدیدی نیست و حداقل در سالهای اخیر بارها کارشناسان بر این واقعیت تاکید کرده اند. کار به جایی رسیده است که مسئولان اجرایی نیز بر این واقعیت اذعان دارند و معتقدند باید هر چه زودتر فکری به حال تحصیلکردگان فاقد مهارت کرد.
در صورت احتساب هزینه ١٠میلیون تومان به ازای دریافت یک مدرک کارشناسی، مشخص می‌شود با احتساب جمعیت غیرفعال و بیکار تحصیلکرده بیش از ۶٧ هزار میلیارد تومان از بودجه مملکت که توسط دولت و خانوارها برای دریافت مدرک کارشناسی هزینه شده، بلااستفاده باقی مانده است. متوسط هزینه تحصیل هر دانشجو در مقطع کارشناسی در بودجه سال ٩٠ کمی بیش از ٩ میلیون تومان برآورد شده است. هرچند در چهار سال اخیر هزینه تحصیل افزایشی قابل توجه را تجربه کرده است اما ١٠ میلیون تومان هزینه متوسط هر مدرک تحصیلی، در نظر گرفته شده است. با توجه به کمبود منابع در ایران، سرمایه‌گذاری ۶٧ هزار میلیارد تومانی می‌تواند آورده بهتری برای اقتصاد و اجتماع در ایران داشته باشد.
موج مدرک‌گرایی در سالهای اخیر سبب شده است ورود به دانشگاه به امری بدیهی برای تمامی جوانان ایرانی تبدیل شود. جوان ایرانی پس از فراغت از دبیرستان مستقیم وارد دانشگاه می‌شود و در صورتی که قصد ادامه تحصیل نداشته باشد در سن ٢٢ سالگی وارد بازار کار خواهد شد. هرچند این تاخیر نکته مثبتی برای بازار کار کشوری که با بحران نرخ دورقمی بیکاری در این حوزه روبه‌روست تلقی می‌شود اما فشار بر بازار کار را در این دوره سنی افزایش می‌دهد. در حالی تحصیلات دانشگاهی به امری بدیهی و دردسترس برای ایرانی‌ها بدل شده است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، چنین شیوه‌ای از تحصیل دانشگاهی عمومیت ندارد.
۶٧ هزار میلیارد تومان یعنی
۶٧ هزار میلیارد تومان برابر است با یارانه ١٩ ماه ٧۶ میلیون ایرانی یارانه بگیر. (یارانه هر ایرانی ۴۵ هزار و ۵٠٠ تومان است)
۶٧ هزار میلیارد تومان برابر است با هزینه ایجاد ۴٢٠ هزار شغل پایدار. (متوسط هزینه ایجاد هر شغل ١۶٠ میلیون تومان برآورد شده است)
۶٧ هزار میلیارد تومان برابر است با هزینه ساخت ٧۴ میلیون متر مربع بنای مسکونی (متوسط هزینه ساخت هر متر مربع فضای مسکونی شهری ٩٠٠ هزار تومان برآورد شده است.)
۶٧ هزار میلیارد تومان ٢٣١ برابر قیمت پایه تعیین شده باشگاه پرسپولیس و استقلال است. (قیمت پایه این دو باشگاه ٢٩٠ میلیارد تومان تعیین شد.)
۶٧ هزار میلیارد تومان برابر است با هزینه خرید بیش از ٣٣٨ میلیون بشکه نفت در بازارهای جهانی. (متوسط قیمت هر بشکه نفت ۶٠ دلار و با احتساب دلار ٣٣٠٠ تومانی ١٩٨ هزار تومان است.)
۶٧ هزار میلیارد تومان برابر است با ١٢ برابر کل بدهی وزارت راه و ترابری به پیمانکاران. (بدهی وزارت نیرو به پیمانکاران پنج هزار و ۵٠٠ میلیارد تومان برآورد شده است.)
۶٧ هزار میلیارد تومان برابر است با ۶/٢ برابر بدهی وزارت نیرو به تولیدکنندگان تجهیزات صنعت برق. (بدهی وزارت نیرو ٢۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.)
گزارش جدید دولت از بیکاری فارغ‌التحصیلان
معاون اول رئیس جمهور می‌گوید اشتغال‌زایی در ۱۰سال گذشته صفر بوده و این مسئله باعث شده تا بیکاری فارغ التحصیلان نگران کننده شود، برای خروج از این وضعیت باید سالیانه ۸۰۰ هزارتا یک میلیون شغل ایجاد کنیم.
مهر در گزارشی نوشت : آخرین گزارش مرکز آمار ایران نشان می دهد تعداد بیکاران مطلق کشور ۲ میلیون و ۵۰۰ هزارنفر و تعداد افرادی که در معرض بیکاری قرار دارند یک میلیون و ۸۰۰ هزارنفر است. همچنین بیشترین تعداد بیکاران مربوط به گروه سنی زیر ۳۰ سال می شود و طبق اعلام مقامات دولتی، حدودا یک میلیون و ۲۰۰ هزارنفر از کل بیکاران کشور را فارغ التحصیلان دانشگاهی تشیکل می دهد.
نرخ بیکاری جوانان ۲ برابر نرخ عمومی کشور و بیکاری زنان متقاضی شغل کشور نیز تا ۴۰ درصد است؛ از اینرو بیکاری و تقاضا برای شغل به عنوان یکی از مهم ترین خواسته ها و نیازهای خانوارهای ایرانی شناخته می شود؛ موضوعی که دولت تدبیر و امید در دوره فعالیت یک و نیم ساله خود قادر به حل آن نبوده است.
متاسفانه طی دوران های گذشته، دولت ها از موضوع بیکاری و تقاضاهای شغل در کشور به عنوان یک سوژه تبلیغاتی استفاده کرده و بیشتر از اینکه در زمینه کاهش بیکاری اقدامات موثری را انجام داده باشند، درباره آن سخن گفته شده و وعده داده اند.
بنابراین بیکاری در طول دو دهه گذشته به یک مسئله جدی و دغدغه برای خانواده ها تبدیل شد و با ناتوانی دولت ها در حل کامل آن، امروز کشور با انباشت تقاضا برای کار مواجه است و فارغ التحصیلان دانشگاهی برای ورود به بازار کار با دشواری ها و مسائل فراوانی روبرو هستند.
مسئولان وزارت کار می گویند در صورتی که کشور بخواهد از بیکاری خارج شود و به نیازهای شغلی جوانان پاسخ مناسبی بدهیم، سالیانه بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون شغل باید ایجاد شود؛ اما مقامات دولت تدبیر و امید معتقدند در ۱۰ سال گذشته تقریبا هیچ شغل موثری به اقتصاد کشور اضافه نشده است.
تنها در دو دولت سابق کشور، آمارهای فراوانی از ایجاد سالیانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار شغل جدید در کشور ارائه شد، اما کارشناسان اقتصادی و بازار کار معتقدند در شرایطی که کشور دچار رکود شدید بوده و نرخ رشد اقتصادی منفی بوده است، چگونه دولت می توانست میلیون ها فرصت شغلی ایجاد کند؟
حال اسحاق جهانگیری؛ معاون اول رئیس جمهور درباره بیکاری گفت: طی ۱۰ سال گذشته میزان اشتغال زایی خالص در کشور نزدیک به صفر بوده، متاسفانه وضعیت بیکاری نیروهای تحصیل کرده در کشور نگران کننده است. وی با بیان اینکه اقتصاد ایران مستعد تولید شغل است افزود: این ظرفیت در اقتصاد کشور وجود دارد که سالانه بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون شغل ایجاد شود و لازمه اشتغال زایی سرمایه گذاری است.
جهانگیری موتور حرکت تولید و اشتغال زایی را بخش خصوصی برشمرد و بیان داشت: با ابلاغ سیاست های اصل ۴۴ توسط مقام معظم رهبری و تاکید بر حضور پُر رنگ بخش خصوصی، دیگر به مصلحت نیست که بر سر این موضوع که صنایع دولتی باشد یا خصوصی بحث شود؛ بلکه باید با حمایت از حضور بخش خصوصی به فکر تولید بود.
افزایش کمی تحصیلات تکمیلی
یکی از عمده انتقاداتی که به نظام آموزش عالی کشور می شود، بحث افزایش کمی تحصیلات تکمیلی بدون نگاه به ارتقای کیفیت آموزش عالی است.در سال های اخیر و با بالا رفتن تقاضا برای دوره های دکتری، خیلی از دانشگاه ها به بهانه جلوگیری از خروج دانشجو از کشور، پذیرش در دوره های دکتری را افزایش دادند و در این بین، دانشگاه های پولی با بالا رفتن تقاضا برای تحصیلات تکمیلی، تلاش کردند تا حد امکان از این ظرفیت بالقوه برای درآمدزایی بیشتر استفاده کنند.حتی به رشته های پزشکی هم رحم نشد و افزایش کمی تعداد دانشجویان دکتری در سال های اخیر افزایش پیدا کرد؛ طوری که چند وقت قبل معاون آموزشی وزارت بهداشت از افزایش کمی تعداد دانشجویان پزشکی در دانشگاه آزاد انتقاد کرد.همین افزایش پرشمار تعداد دانشجویان دکتری در رشته های مختلف ، بدون آن که به آینده شغلی آنها نگاه شود و بدون آن که سعی شود کیفیت و کمیت آموزش عالی، همگام با یکدیگر رشد کنند، باعث شده که حالا با انبوهی از دانشجویان دکتری روبه رو باشیم که شغلی برای آنها تعریف نشده است حتی برخی از فارغ التحصیلان دکتری هم از سواد لازم برای حضور در بازار کار یا تدریس در دانشگاه ها برخوردار نیستند و صرفا دکترای مدرک به دست هستند.در این میان هم به نظر می رسد که در این آشفته بازار، فقط دانشگاه ها هستند که از تب دکتر شدن دانشجویان تحصیلات تکمیلی، بهره لازم را می برند.
سالیانه ۸۰۰ هزار تا یک میلیون شغل نیاز داریم
مسئولان دولت تدبیر و امید در واکنش به ناتوانی این دولت در حل مسئله بیکاری و وعده های داده شده در این زمینه، اعلام کرده با مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی کشور، باید زمانی سپری شود تا اثرات آن بتواند خود را در عرصه اقتصادی نشان دهد؛ از اینرو اشتغال زایی های صورت گرفته نیز با فاصله خود را نشان خواهد داد. آنها همچنین اعلام کرده اند در سال نود و سه ۴۰۰ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شده است. در عین حال، نرخ بیکاری تک رقمی اعلام شده در تابستان ۹۳ در فصل پاییز دوباره افزایش یافت و هنوز هم صدها هزار درخواست برای اشتغال از سوی جوانان و به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاهی وجود دارد.
یکی از معضلات مربوط به بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی، عدم مهارت برای پذیرش تصدی های بازار کار و منطبق نبودن آموزش های دانشگاهی با نیازهای بنگاه ها است. در اینباره رئیس جمهور به تازگی خواستار بازنگری در رشته های دانشگاهی شده و بر این موضوع تاکید می شود که باید از ادامه پذیرش دانشجو در برخی رشته هایی که بازار کار ممکن است تا سال ها نیازی به آن نداشته باشد، جلوگیری شود. همچنین سازمان فنی و حرفه ای کشور نیز طرحی را برای مهارت آموزی فارغ التحصیلان دانشگاهی ارائه کرده و مسئولان این سازمان می گویند از طریق این آموزش ها که برای اولین بار به فارغ التحصیلان دانشگاهی ارائه می شود، به دنبال پُر کردن خلاء بین عدم مهارت کارجویان و نیازهای واقعی بازار کار هستند. / تابناک
