آنچه باعث اشاره به این موضوع شد وقایع تلخی است که این روزها در برخی مجموعه های وابسته از جمله کانون جهانگردی و اتومبیلرانی و شرکت توسعه گردشگری به عنوان یکی از هلدینگ های اقتصادی و بین المللی وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی می گذرد. این کانون که پیشتر در دل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روزهایی آرام را می گذراند، یکباره در دهه ۹۰ با الحاق به وزارت میراث فرهنگی، دچار دگرگونی های زیادی شد تا جایی که اینک در خطر از دست دادن کلیه سرمایه های انسانی و اقتصادی است.
اخراج کارکنان کانون جهانگردی و اتومبیلرانی و ایجاد شایعات روزافزون برای تعدیل دیگر پیشکسوتان و کارکنان باقیمانده توسط مدیری تازه منصوب که به طور طبیعی این روزها باید مشغول مطالعه بر روی نحوه مقابله با بحران کرونا، توسعه اقتصادی و سرمایه گذاری و استفاده از توان تخصصی کارکنان پیشکسوت بود، اما تمام هم و غم خود را معطوف به پاکسازی کانون از نیروهای باسابقه نموده است، نویسنده را بر آن داشت تا در این نوشتار مستقیما با دکتر مونسان که ریاست عالی مجمع این کانون را بر عهده دارد، فرایندی از توصیه های سیاسی سیاستمداران بزرگ و فرازهایی از بیانات امامان معصوم را در خصوص حقوقی که کارمندان و کارگزاران بر ذمه مدیران و حاکمان دارند، آنهم در شرایط دشوار اقتصادی حاکم بر کرونا و سالی که از سوی مقام معظم رهبری به عنوان سال جهش تولید نامگذاری شده است، بازخوانی کند.
آبشخور فکری این رویداد تلخ از کجا نشات گرفته است؟
در اواخر سال گذشته و همزمان با عید نوروز، کانون جهانگردی و اتومبیلرانی اقدام به تعدیل و اخراج برخی کارکنان خود کرده است. این افراد نیز در نامه ای به وزیر میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری و سایر مقامات، خواستار احقاق حقوق خود شده اند. اما ظاهرا نه تنها به این امر از سوی دستگاه های نظارتی و بازرسی رسیدگی نشده، بلکه به اذعان برخی مدیران و کارشناسان کانون، شایعه و شائبه تعدیل مابقی نیروها نیز به دلیل عدم برخورداری از هیچگونه قرارداد، در حال قوت گرفتن است.
فضای ناامنی شغلی اکنون به جایی رسیده که امام جمعه اسالم نیز به این امر واکنش شدیدی نشان داده و از این امر به عنوان قلع و قمع پیشکسوتان توسط مونسان در سال جهش تولید و اهتمام مردم به آسیب دیدگان یاد کرده و خواهان توضیح وزیر شده است.
انتظار از دکتر مونسان که به متشرع و متدین بودن شهره شده است، ورود فوری به این امر، صدور دستورات لازم برای بازگشت نیروهای کانون و ارایه یک برنامه راهبردی برای تثبیت قرارداد نیروها و برخورد با افرادی است که بر خلاف نظر صریح مقام‌معظم رهبری و رییس جمهور در شرایط کنونی با این قبیل امور شیرازه اداری کارکنان یک نهاد بین المللی را گسسته، انگیزه کار و تولید را از بین برده و هزینه های زاید برای نظام و دولت تدبیر و امید درست می کنند.
اسناد تاریخی بجای مانده از تبیین وظایف پادشاه و وزیرانش در امور مختلف مملکت داری برخوردار از سخنان گرانبهایی هستند که می توانند راهنما و فصل الخطاب این روزهای کاری وزارت میراث فرهنگی قرار گیرند.
خبرگزاری نویسنده سیرالملوک در کتاب مشهور خود در ابتدای بحث نگاه مدیریتی را با شمه ای از نگاه پیامبر خاتم درباره مدیرانش آغاز کرده و می نگارد:
«در خبر از پیغامبر، صلی الله علیه، چنان است که هر که را روز قیامت حاضر کنند، از کسانی که ایشان را بر گروهی از مردم ریاست و فرماندهی و حکمرانی داشته، دست‌های او بسته بود. اگر عادل بوده باشد، عدلش دست او را گشاده کند و به بهشت رساند؛ و اگر ظالم بود، جورش همچنان بسته، با غل و زنجیر به دوزخ افکند.»
این توصیه مهم و ارزشمند، از آن روی بسیار مهم می نماید که نویسنده متن، خود یکی از کسانی بوده که به عنوان وزیری مقتدر هم بر شماری از زیردستان فرمان می‌رانده و هم در خدمت کسی بوده که پادشاهی و حکمرانی بر شمار زیادی از مردمان ایران بزرگ سده پنجم هجری در ید قدرت و اختیار او بوده است.
وظیفه اصلی وزرا تامل و ارزیابی عملکرد مدیران است
تاملی بر سوابق و تجارب مدیریتی نشانگر آن است که تعدیل منابع انسانی همواره آخرین راهکار مدیریتی برای صرفه جویی و مواجهه با بحران های مالی و اقتصادی است و نه نخستین راهکار! کما اینکه از ابتدای تاریخ شکل گیری کانون از سال ۱۳۱۴ تعدیل و اخراج اینهمه کارمند بخصوص در زمان وابستگی کانون به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اصلا مسبوق به سابقه نبوده است. هرچند در که در دولت دهم در حق برخی کارکنان جفاهایی صورت گرفت، اما به مصداق «الملک یبقی بالکفر و لایبقی بالجور»، سرانجام خوبی برای آمرین و مباشرین این داستان پیش بینی نشد که اهل رسانه به خوبی از این امر آگاهند.
جناب دکتر مونسان، وظیفه شما پدری برای زیر دستان کانون است، تا دیر نشده جبران مافات نمایید
از آنجاییکه این نوشته بنای هیچ قضاوتی را در این نوشتار نداشته و تنها به عنوان یک خبرنگار در صدد روایت ماجراست، از دکتر مونسان درخواست می نماید تا با ارایه یک برنامه جامع، نگرانی کارکنان کانون از نداشتن قرارداد را در سال جاری را با تثبیت قرارداد مرتفع نماید. طبق شواهد موجود به زودی این کرونای منحوس نیز به زودی رخت برخواهد بست و کانون دوباره به روزهای اوج اقتصادی نزدیک خواهد شد. تا جایی که با خبریم دکتر مونسان در جهان سیاست و رسانه به صداقت و کیاست شهره اند. حیف است که این نام وزین با از بین رفتن سرمایه انسانی کانون گره بخورد. سیره رسول مکرم اسلام حضرت محمد (ص) در زمان تصدی ایشان بر امت اسلامی الگویی پربار برای مدیران ما بوده و امام علی (ع) نیز در فرمان تاریخی خود به مالک اشتر نخعی، اصول مدیریت اسلامی را به تفضیل بیان نموده اند که سراسر آن پر از توصیه و پند در خصوص اهتمام حاکمیت به حمایت از کارگزاران است.
از ویژگی‌های مدیریت کارآمد بخصوص در مدیریت اسلامی، رعایت حقوق همقطاران و فرودستان است، چرا که اهتمام به کارگزاران نظام باعث افزایش انگیزش در بین نیروها شده و به تعالی خدمات می انجامد.
امام علی(ع) در این خصوص می‌فرمایند: «مدیر و رهبر عادل و منصف، پاسدار الهی در زمین است.پس در کارهای کارگزاران کاوش و رسیدگی کن و بازرس‌های راست‌کار و وفادار بر آنان بگمار، نباید نیکوکار و بدکار نزد تو به یک‌پایه باشند که این امر نیکوکار را از نیکوکاری بی‌رغبت و بدکاران را به بدی وا‌می‌دارد و هر یک از ایشان را به آنچه گزیده است جزا بده .
مدیریت کانون به چه موازینی نیاز دارد؟
کانون جهانگردی و اتومبیلرانی اینگونه که در سایت اطلاع رسانی خود ذکر کرده، در حوزه های صدور گواهینامه بین المللی، امدادخودرو، گردشگری و اقتصادی و سرمایه گذاری فعالیت دارد. این نهاد به موجب قانون ایجاد شده و درامدهای آن نیز مهمل قانونی دارد. لذا این مهمل ایجاب می نماید که از سوی مجلس جدید، نهادهای نظارتی و دکتر مونسان نظارت جدی بر عملکرد مجموعه صورت گیرد.
مولای پرهیزگاران(ع) در نهج البلاغه که جامع‌ترین دستور و منشور برای سیاست و مدیریت و ترسیم اصول اساسی و ویژگی‌های مدیریت اسلامی است، در عهدنامه خود به مالک اشتر درباره انتخاب مدیران لایق این گونه توصیه می کند: برای هر یک از کارها رییس و مدیری انتخاب کن، مسؤولی که کارهای بزرگ او را مغلوب نسازد و زیادی کارها وی را پریشان و خسته نکند.
مدیر جدید و فعلی کانون ، بجز مدیریت محلی در شیراز، سوابق اداری خود را از رهگذر حضور در وزارت میراث فرهنگی و صنایع دستی به دست آورده است. انتظار از این مدیر جوان این بود که وی در ابتدای ورود به کانون با مدیران وکارکنان پیشکسوت، نشست های منظمی برگزار نموده و کانون را با درایت از بحران اقتصادی و کرونا عبور می داد. اما نه تنها چنین نشد، بلکه با توجه به تعجیل های صورت گرفته در مواجهه با کارکنان، ظاهرا کار از دست او نیز رها شده است.
انتظار از یک مدیر تازه منصوب انجام مطالعات لازم جهت شناخت نسبی از توانمندی و ظرفیت های یک نهاد قدیمی همچون کانون اتومبیلرانی است.
برای پی بردن به این نوع عملکرد، یکبار دیگر از نگاه امام علی شرایط مدیران را بررسی و با شرایط فوق تطبیق می دهیم. اگر به شعار «سیاست ما عین دیانت ماست» اعتقاد قلبی داریم باید در سیاست های خود تجدید نظر نموده و در این ماه مبارک رمضان که ماه استجابت دعاست، با بازگشت کارمندان به کانون و تثبیت شغلی آنها، شیرینی این ماه را دوچندان نماییم.
ویژگی‌های یک مدیر لایق را می‌توان از نامه امام علی (ع) به مالک اشتر به دست آورد. در ذیل به برخی از این ویژگی‌ها اشاره می‌گردد.
_ مدیر خود را بنده خدا دانسته، خداترس و متقی باشد.
_ مدیر باید عادل، میانه‌رو در حق بوده و منافع عوام را بر منافع خواص ترجیح دهد.
_ مدیر باید بر کار کارگزاران نظارت دقیق داشته باشد .
_مدیر باید برنامه‌ریزی داشته باشد و کار امروز را به فردا نیندازد .
_ مدیر باید در عزل و نصب کارگزاران از آزمایش و خطا بپرهیزد
وظیفه وزرای اسلامی در خصوص کارکنان
ما شیفتگان خدمتیم و نه تشنگان قدرت. حتما این جمله شهید مظلوم بهشتی را بارها شنیده و خوانده ایم. مدیریت در مکتب اسلام برخلاف دیگر مکاتب ارزش‌های نسبی و متعلق به زمان خاص نیست. هدف مدیریت در نظام اسلامی رضایت الهی و خدمت به مردم و حضور با مردم و در میان مردم بودن جهت رضایت خداوند متعال است.
امام علی(ع) می‌فرمایند: «در مورد وضع معیشتی آنان توسعه و گشایش بخش، زیرا این روش آنان را بر اصلاح خود نیرو می‌بخشد و ایجاد انگیزه بر پاکسازی خود می‌نماید و از دست درازی به بیت‌المال که در اختیار دارند بی‌نیاز می‌کند».
از دیگر خصوصیات بارز مدیران و مسئولان این است که از مشکلات و معضلات شخصی و روحی کارکنان خود غافل نمانند. پیشوای نخست ما به مالک اشتر فرموده اند: «آنگاه به حد وافی نیازمندی های آنان را تأمین کن که این خود امکان می دهد که در اصلاح خویش بکوشند و از تصرف در اموالی که در اختیارشان می باشد بی نیاز گردند، حجت را بر آنان تمام می کند که عذری برای مخالفت با امر تو یا خیانت به امانت تو نداشته باشند.
بازشناسی اخلاق کارگزاران و مدیران از دیدگاه حضرت علی و مدیریت علوی و
الگوگیری از رفتار معصومین در برخورد با زیردستان و کارگران
انتخاب مدیران و کارگزاران اصلح چه در بخش دولتی و چه در سازمان های خصوصی دارای اهمیت بسیار می باشد. به منظور انتخاب اصلح، باید معیارهایی وجود داشته باشد تا مدیران و کارگزاران با آن معیارها سنجیده و ارزیابی شوند.
امام علی(ع) سوابق کاری افراد را در گزینش مدیران دقیقاً مورد توجه قرار می داد. در این مقام نیز در سطور بالا درباره ویژگی های مدیر اسلامی نکاتی مورد توجه قرار گرفت.
امام سجاد (ع) درباره حقوق زیردستان می فرماید:« اما حق زیردستان حکومت آن است که بدانی آنها به خاطر ضعف خود و نیرومندی تورعیت گشته اند. پس برتوواجب است که درباره آنان به عدالت رفتارکنی وبرای آنان مانند پدری مهربان باشی وخطاهای آنان را که جاهلانه مرتکب شده اند ببخشید و همچنین در مقابل کیفر بدی آنها شتاب نکنی وخدا را بواسطه قدرتی که به توداده است شکرگزار باشی.» .
بیش از یک سال دیگر دولت تدبیر و امید در عمل صندلی ریاست جمهوری را به دولتی همسو یا ناهمسو با خود سپرده و وزرا و مدیران ارشد این دولت از جهان سیاست خداحافطی خواهند کرد. کارنامه این مدیران هر چه که باشد، به ضرورت جهان رسانه تا سال ها باز خواهد بود و در افکار عمومی و وجدان کاری حرفه ای قضاوت خواهد شد. بخصوص در حوزه دوری از ظلم به کارمندان و ایجاد قسط و عدالت که امروز بیش از هر زمان دیگر به خصوص در نظام جمهوری اسلامی ضرورت این موضوع احساس می شود، زیرا نظام مقدّس جمهوری اسلامی برای رسیدن به اهداف و آرمان های جدید خود نیازمند نیروهای متخصص و کاردان است که دارای ویژگی های تعهد و عدالت خواهی باشد که اگر این خلأ ایجاد شود، نظام اسلامی با چالش های اجرایی و قانونی روبرو می شود.
دین مبین اسلام برای عاقبت‌نگری در کارها که در واقع نوعی نگرش بر آینده است و از اصل آینده‌نگری سرچشمه می‌گیرد اهمیت فراوانی را قائل است.
یکی از نتایج عاقبت‌اندیشی و آینده‌نگری مدیران در سازمان‌ها، آرامش خاطر و جلوگیری از پشیمانی بخصوص پس از پایان خدمت است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «عاقبت‌اندیشی پیش از شروع کار، تو را از پشیمانی در امان نگه می‌دارد.
این اشارت می تواند راهگشای نگاه ما به این قبیل افراد باشد که برای تثبیت مدیریت خود می توانند هر عملی از جمله اخراج کارکنان را رقم بزنند. در این شرایط سخت اقتصادی، انتظار از دکتر مونسان به عنوان مدیری ارشد و کارکشته در جهان فرهنگ و سیاست این است که دستور تثبیت قراردادهای کارکنان کانون را خود صادر فرماید تا به قول راقم سطور سیاستمدار تاریخی: هر که را روز قیامت حاضر کنند، از کسانی که ایشان را بر گروهی از مردم ریاست و فرماندهی و حکمرانی داشته، دست‌های او بسته بود. اگر عادل بوده باشد، عدلش دستِ او را گشاده کند و به بهشت رساند.
