طی سال‌های اخیر تاکید بر بومی‌سازی محصولات و فناوری‌ها همواره مورد توجه و تاکید قرار داشته است. در این میان برای مدتی نیز بحثی با عنوان طراحی و استفاده از VPN بومی مطرح شد.
شاید طرح این موضوع برای اولین بار را بتوان به سردار جلالی – رئیس سازمان پدافند غیرعامل – نسبت داد. نکته جالب اینکه پس از اعلام این مطلب وزیر وقت ارتباطات در این خصوص تاکید کرد: VPN بومی و غیر بومی ندارد.
رضا تقی‌پور در آن دوره در توضیح بیشتر این مطلب گفت: اگر بحث VPN را به مفهوم اساسی آن در نظر بگیریم، کارکردهای مختلفی دارد که بعضی از آنها حتی برای امنیت شبکه لازم هستند اما آنچه این روزها در اصطلاح عمومی رایج شده آن است که VPN نرم‌افزاری است که با استفاده از روش تغییر آدرس برای دور زدن سامانه پالایش (فیلترینگ) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی اظهار کرد: طبیعتا این مفهوم امکان داخلی شدن ندارد و اقدامی خلاف قانون محسوب می‌شود که در این زمینه کارگروه تعیین مصادیق جرایم رایانه‌یی نیز توضیحاتی ارائه کرده است.
او همچنین یادآور شد: نوع دیگری از VPN کاربردی مثبت دارد و درحال حاضر بعضی بانک‌ها و شبکه‌های اجرایی نیز از آن بهره برده‌اند؛ این شبکه خلاف قانون نیست اما همان طور که گفتیم اگر مفهوم VPN را به معنای دور زدن قانون برای دسترسی به بعضی پایگاههای اینترنتی پالایش شده در نظر بگیریند، استفاده از آن خلاف مقررات خواهد بود.
سایتی برای VPN
اما اظهارنظرهای تقی پور پایان بخش این بحث نبود و چندی بعد مهدی اخوان بهابادی – دبیر وقت شورای عالی فضای مجازی – از لزوم اجرای این طرح از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت که از زیرمجموعه های وزارت ارتباطات به شمار می‌رود، خبر داد.
رییس مرکز ملی فضای مجازی در عین حال یادآور شد: در حال حاضر شرکت ارتباطات زیرساخت از نظر فنی با محدودیت‌هایی مواجه است و ما منتظریم با دسترسی به توانمندی‌ها در آینده‌ای نزدیک ثبت‌نام برای درخواست VPN حقیقی آغاز شود.
البته پس از این اظهارات، شرکت ارتباطات زیرساخت در قالب خبری کوتاه برروی سایت خود اینگونه اعلام کرد که این شرکت، بستر‌های واگذاری VPN را فراهم کرده است.
در این خبر آمده بود: شرکت ارتباطات زیرساخت متولی ساماندهی و اختصاص شبکه اختصاصی مجازی (VPN) در کشور است و انتقال اطلاعات و داده‌های با اهمیت سازمان‌ها و نهادهای کشوری برای تبادل در فضای مجازی با استفاده از VPN از امنیت نسبی برخوردار خواهد شد.
شرکت ارتباطات زیرساخت در بخش پایانی این خبر از کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، بانک‌ها و شرکت‌ها نیز دعوت کرده بود که جهت ثبت‌نام در شبکه اختصاصی مجازی VPN به سایت www. VPN.ir مراجعه و ثبت‌نام کنند.
بر همین اساس سامانه‌ای هم با آدرس VPN.IR در دسترس علاقمندان قرار گرفت و اینگونه اعلام شد که از طریق این سامانه امکان ثبت نام در دو فاز برای کاربران حقوقی و پس از آن حقیقی در نظر گرفته شده است اما بعدها مسیر حرکت این طرح با دشواری‌هایی همراه شده و در نهایت هیچگاه زمان ثبت نام کاربران حقیقی این خدمت اعلام نشد.
وقتی کسی vpn نمی خواهد
چندی پس از طرح این بحث‌ها در نهایت مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت با اشاره به عدم استقبال از VPN بومی آن را طرحی شکست خورده دانسته و از ضررهای مختلفی که به واسطه اجرای این طرح ایجاد شده خبر داد.
محمود خسروی شهریور ماه سال ۱۳۹۲ در این باره گفت: با وجودآمادگی شرکت ارتباطات زیرساخت برای ارائه VPN بومی قرار بر آن شده است که در آینده‌ای نزدیک ارائه VPN به شکل قبلی خود بازگردد.
وی در توضیح بیشتر این مطلب متذکر شد: قرار بر آن بود که براساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی به واگذاری VPN بومی بپردازیم به همین دلیل ما زیرساخت‌های لازم را فراهم کردیم و به تمام وزارتخانه‌ها، بانک‌ها و نهادهای حقوقی این موضوع را اعلام کردیم اما استقبال چندانی نشد که شاید این موضوع به مسائل امنیتی بازگردد اما در نهایت حدود ۳۰ مراجعه بیشتر نداشتیم.
خسروی ادامه داد: در زمینه اشخاص حقیقی هم از آنجاکه لازم است تشکیلاتی در این زمینه وجود داشته باشد و مجوزها را ارائه کند، ما همه چیز را آماده کرده و اطلاع‌رسانی کردیم اما اکنون این بحث مطرح است که چطور ارائه VPN به سبک سابق آن بازگردد. به هر صورت ما آماده خدمت‌رسانی در این زمینه هستیم.
نبش قبر نکنید
اما طی روزهای گذشته به دنبال حضور سردار جلالی در یکی از برنامه‌های وزارت ارتباطات بار دیگر سئوالی درخصوص سرنوشت VPN بومی مطرح شد که رئیس سازمان پدافند غیر عامل پاسخ آن را به مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت محول کرد.
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت نیز از فعالیت VPN بومی در کشور خبر داده و در پاسخ به سوال ایسنا مبنی بر سرنوشت این طرح، اظهار کرد: این موضوع به حدود دو سال و نیم قبل برمی‌گردد و قاعدتا هر حرکتی که به شکل سلبی و فوری باشد قطعا بدون ایجاد زمینه‌سازی‌های مختلف با شکست مواجه خواهد شد.
وی ادامه داد: در آن دوره مصوبه‌ای وجود داشت که بر اساس آن VPNها بسته شود و ما در شرکت ارتباطات زیرساخت یک VPN سرور ایجاد کنیم. ما نیز این سرور را ایجاد کردیم و اکنون هم در حال سرویس‌دهی در این بخش هستیم.
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت همچنین عنوان کرد: در آن زمان برخی بانک‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز اقتصادی و امنیتی و … استفاده بالایی از VPNها داشتند اما استفاده از VPN به شکل صحیح نسبت به استفاده‌های نادرست آن نسبت یک به صد داشت.
خسروی ادامه داد: اما به هر حال قرار بر آن شد که VPN بومی برای استفاده‌های مفید سازمان‌های مختلف ارائه شود که البته همچنان برخی سفارتخانه‌ها در استفاده از VPN بومی دچار تردید هستند و ترجیح می‌دهند از VPNهایی غیر از آنچه از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت ارائه شده استفاده کنند اما به هر حال نمی‌دانم چرا موضوعی که مربوط به دو سال و نیم پیش است را نبش قبر کردید؟
معاون وزیر ارتباطات در بخش پایانی صحبت‌های خود در پاسخ به سوال دیگر ایسنا مبنی بر اینکه در دوره‌ای اعلام شده بود اجرای این طرح از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست، تصریح کرد: به عنوان بخش دولتی متولی انجام این کار هستیم و ارائه VPN بومی تکلیفی بود که به ما واگذار شد. بر همین اساس ما بحث مسائل مالی را نداریم و اجرای این طرح را تکلیفی برعهده خود می‌دانیم.
VPN چیست؟
طبق تعاریف ارائه شده اصولا VPN به یک شبکه اختصاصی اطلاق می‌شود که از یک شبکه عمومی مانند اینترنت برای ایجاد یک کانال ارتباطی مخصوص بین چندین کاربر و دسترسی به اطلاعات بهره می‌برد؛ بهره بردن VPN از شبکه‌های عمومی مسافت را بی‌معنی می‌سازد و دردسر‌های استفاده از پروتکل‌های مختلف را کاهش می‌دهد.
حال بسته به اینکه از چه نوع VPN استفاده شود، به برخی عناصر و تجهیزات مثل نرم‌افزار، سخت‌افزار، سرور اختصاصی برای سرویس‌های dial up و سرور دسترسی شبکه که برای کاربران راه دور از طرف خدمات‌دهنده ارائه می‌شود، نیاز وجود دارد.
پیش از این سرویس VPN به منظور ایجاد یک شبکه تلفن داخلی بدون نیاز به نصب تجهیزات مخابراتی در برخی شرکت‌ها، سازمان‌ها یا نهادها مورد استفاده قرار می‌گرفت و به این ترتیب مثلا کلیه پرسنل یک شرکت می‌توانستند با یکدیگر و با پرسنل شرکت‌های تابع در یک شهر یا سایر شهرستان‌ها و با شماره‌گیری کوتاه‌تر به صورت یک شبکه در ارتباط باشند. اما اکنون پورت PPTP در اینترنت ایران مسدود شد که در پی این اتفاق، VPNها در سراسر کشور قطع شدند.
