هفته گذشته رویارویی نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان و ارمنستان اتفاق افتاد که به مدت چندین دهه سابقه درگیری نظامی داشته‌اند. منطقه قره باغ یکی از عوامل اصلی این درگیری بوده اما رشد رقابت میان روسیه و ترکیه نیز در اختلاف مذکور بی تاثیر نبوده است.
بیش از ۱۶ سرباز در دور جدید درگیریها کشته شده اند و د وطرف یکدیگر را به حمله و تهاجم متهم کرده اند. درگیریهای اخیر مرگبارترین درگیری از جنگ آوریل سال ۲۰۱۶ بوده است. اگرچه اکثر درگیریها در اطراف منطقه قره باغ روی داده اما درگیریهای اخیر در مرز بین المللی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان بوده است.
جامعه جهانی از دو طرف خواسته به درگیری خاتمه دهند و آمریکا، اتحادیه اروپا و گروه مینسک سعی در آرام کردن اوضاع داشته اند. اگرچه معلوم نیست عامل بروز این درگیری چه بوده اما به نظر می رسد ارمنستان نقش بزرگی در تنشهای فزاینده داشته است. ارمنستان اخیرا یک پاسگاه نظامی ساخته که به این کشور برتری تاکتیکی بخشیده و آذربایجان را به واکنش واداشته است.
همزمان آذربایجان از حمایت نظامی قوی ترکیه برخوردار شده و ممکن است بخواهد حمایت روسیه از ارمنستان را امتحان کند. به خصوص که ارمنستان از سازمان پیمان امنیتی گروهی (CSTO) که در آن عضویت دارد خواسته است مداخله کند. با این حال از نقطه نظر ایروان، این سازمان واکنشی نداشته و خواستار عادی شدن وضعیت در مرزها شده است. عدم حمایت لفظی روسیه از ارمنستان، موضع آذربایجان را در این منازعه تقویت کرده است. با این حال این ریسک وجود دارد که پای ترکیه و روسیه به این منازعه باز شود.
اگرچه این منازعه نظامی، توجه رسانه ای زیادی را جلب کرده اما یک جنبه دیگر هم دارد که تاثیر آن روی بازارهای انرژی است.
این منازعه تهدید بزرگی برای بازارهای انرژی است چرا که منقطه قفقاز یک گلوگاه مهم انتقال نفت و گاز شامل نفت و گاز روسیه، ترکیه، ایران، آذربایجان، ارمنستان و کشورهای آسیای مرکزی است. ناظران بازار انرژی باید نسبت به نزدیکی محل درگیری نظامی به سیستمهای خط لوله نفت و گاز باکو-ترکیه نگران باشند.
تهدیدهایی از این دست برای خطوط لوله مهم نفت و گاز که نه تنها تولیدکنندگان آسیای مرکزی را به بازار جهانی متصل می کنند بلکه به دلیل رشد اقتصادی و درآمد باعث ثبات منطقه می شوند، اهمیت قابل توجهی دارند. شرکت گازپروم ارمنستان که زیرمجموعه غول روسی گازپروم است، در ۱۴ ژوییه اعلام کرد که خطوط لوله در نزدیکی مرز آذربایجان آسیاب دیده اند. اقدامات نظامی فزاینده از سوی دو طرف خطر برای زیرساخت نفت و گاز منطقه را افزایش می دهد. اگر این منازعه تشدید شود، ترکیه که به نفت و گاز این منطقه متکی است، به شدت آسیب خواهد دید.
منطقه توووز که محل وقوع درگیریهای اخیر است، به خط لوله قفقاز جنوبی (SCP) آذربایجان نزدیک است. این خط لوله گاز طبیعی را به خط لوله TANAP ترکیه هدایت می کند و بخش مهمی از تلاشهای آنکارا برای کاهش وابستگی به انرژی روسیه است. سالهاست ترکیه تلاش کرده است واردات انرژی خود را متنوع کند اما آنکارا همچنان به شدت به مسکو وابسته است. گاز روسیه برای ترکیه دو برابر نسبت به مشتریان اروپایی گرانتر است. به همین دلیل است که آنکارا شدیدا در تلاش برای کاهش واردات از روسیه است. ترکیه با دریافت گاز آذربایجان از طریق خط لوله TANAP توانسته است هزینه های خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. در سال ۲۰۲۱ که زمان تجدید قرارداد گازی مهم میان ترکیه و روسیه است، همکاری آذربایجان و ترکیه با فرصتهای جدیدی که ممکن است ایجاد شود، می تواند عمیقتر شود. مذاکرات مذکور در آوریل هنگامی که دو کشور نتوانستند به توافق برسند، متوقف شد. همه این موارد به معنای آن است که روسیه به از دست دادن سهم بازار در یک بازار رشد بسیار مهم فکر می کند.
خط لوله باکو-تفلیس-ارزروم که گاز را از آذربایجان برای ترکیه تامین می کند، از منطقه توووز آذربایجان عبور می کند. این منطقه در مجاورت تاووش ارمنستان است که محل وقوع درگیریها است. به دلیل اهمیت استراتژیکی این منطقه مداخله نظامی احتمالی ترکیه به خصوص با توجه به فعالیتهای این کشور در روسیه و لیبی، دور از ذهن نیست. اگر زیرساختهای فعلی در آذربایجان تخریب شوند، چنین اتفاقی مداخله ترکیه را قطعی می کند. رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه هفته گذشته اظهار کرد ترکیه هرگز برای ایستادگی در برابر هر گونه حمله به حقوق و خاک آذربایجان تردید نخواهد کرد. وی از یک توطئه پشت پرده رویارویی نظامی اخیر صحبت کرد و مطبوعات حامی دولت ترکیه بلافاصله روسیه را متهم کردند ارمنستان را به حمله به آذربایجان تشویق کرده است. آنکارا ممکن است جبهه جدیدی را بگشاید تا در شمال آفریقا اندکی قدرت چانه زنی با روسیه پیدا کند.
بر اساس گزارش اویل پرایس، دلیل این منازعه هر چه باشد، وضعیت مذکور حساس است. آذربایجان از طریق وزیر دفاع خود به ارمنستان هشدار داد ممکن است علیه نیروگاه هسته ای متسومار این کشور حمله موشکی انجام دهد. این تهدیدها می تواند به راحتی از سوی ارمنستان تلافی شود. نقطه ضعف آذربایجان، خطوط لوله ترانزیت نفت و گاز است. تبعات چنین اتفاقاتی تنها در بازارهای اروپایی منعکس نخواهد شد بلکه تبعات جهانی خواهد داشت.
انتهای پیام
