گاز طبیعی یکی از منابع انرژی تجدیدناپذیر است که به دلیل میزان آلایندگی پایین‌تر نسبت به دیگر سوخت‌های فسیلی و هزینه کم‌تر، در برخی کشورها مورد توجه است. با این حال توجه داشتن به مصرف گاز به دلایل محیط‌زیستی و تجدید ناپذیر بودن آن ضروری است.
بررسی‌ها نشان داده که با وجود اینکه افراد دغدغه زیادی در مورد تاثیرات محیط‌زیستی فعالیت‌های خود دارند، ولی در رفتارهای روزمره خود که به عادت و الگو تبدیل‌شده‌اند، توجهی به مسائل محیط زیست نمی‌کنند.
رفتارهایی مثل بررسی شیلنگ‌های لاستیکی اتصال گاز، بازنگری لوله فلزی گاز، تعویض وسایل گازسوز مستهلک، توجه به میزان شعله مصرفی یا آبی سوختن آن، نظارت بر محدود بودن دمای آب‌گرم‌کن (بین ۴۰ تا ۵۰ درجه)، قرار دادن درجه بخاری روی شمعک در زمان خروج از منزل، باز نکردن پنجره‌ها در زمان روشن بودن بخاری یا شوفاژ؛ نمونه‌هایی از عادت‌های مناسب مصرف گاز هستند. این رفتارها برای تداوم و تبدیل شدن به عادت‌های مناسب، نیاز به آموزش با روش‌های مختلف دارد.
قدم اول برای ایجاد تغییرات اساسی در مصرف گاز، شناخت عادت‌های مصرفی افراد است. به همین منظور پژوهشگران دانشگاه مازندران و دانشگاه شهید بهشتی در مطالعه‌ای عوامل اجتماعی موثر بر ایجاد عادت‌های مصرف گاز را مورد بررسی قرار دادند.
زهرا پازوکی‌نژاد، دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی ایران و صادق صالحی، دانشیار جامعه‌شناسی محیط‌زیست دانشگاه مازندران به همراه همکارانشان در این پژوهش مشارکت داشتند.
این پژوهش به صورت مقطعی در سال ۱۳۹۸ انجام شد و ۵۰۰ نفر از مشترکان خانگی شرکت توزیع گاز استان مازندران مورد بررسی قرار گرفتند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه استفاده شد. برای نمونه‌گیری و انتخاب شهرها، استان مازندران به سه منطقه شرق، غرب و مرکز تقسیم شد. سپس با توجه به سه نوع آب‌وهوای معتدل، معتدل رو به گرم و معتدل رو به سرد، سه شهر برای بررسی انتخاب شد.
در پرسش‌نامه مورد استفاده در این پژوهش موضوعات «عادت مصرف گاز»، «فرهنگ خانواده»، «آگاهی از سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز در ساختمان»، «آگاهی از پیامدهای منفی مصرف گاز»، «دانش مصرف گاز»، «اثربخشی شخصی» و «رضایت‌مندی از خدمات‌رسانی شرکت گاز»، مورد پرسش قرار گرفتند.
با بررسی اطلاعات و ویژگی‌های فردی شرکت‌کنندگان در مطالعه مشخص شد که ۵۵ درصد از پاسخ‌گویان زن و ۴۵ درصد مرد هستند و سطح تحصیلات بیشتر این افراد، لیسانس است. ۴۶ درصد از سرپرستان خانوار شغل آزاد داشته و ۳۲ درصد کارمند بودند.
بررسی رابطه عادت مصرف گاز و جنسیت نشان داد که تفاوت معناداری در عادت مصرف گاز زنان و مردان وجود ندارد. رابطه شغل با عادت مصرف گاز نشان می‌دهد که میزان عادت‌های درست مصرف گاز در میان کارگران و کشاورزان بیشتر از سایر گروه‌ها است. همچنین مشخص شد که با افزایش سن، عادت‌های مطلوب مصرف گاز افزایش می‌یابد. ولی تحصیلات در مصرف گاز تاثیری ندارد و بهینه‌سازی مصرف گاز رابطه معناداری با درآمد خانوار و گاز بها ندارد.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که میانگین عادت مصرف گاز مشترکان خانگی به سطح مطلوب و بهینه نزدیک است. این موضوع نمایان‌گر این است که میزان توجه افراد شرکت‌کننده در پژوهش به اصول ایمنی در استفاده از لوازم گازسوز برای حفظ ایمنی و بهینه‌سازی مصرف گاز در حد متوسط است.
آگاهی از پیامدهای منفی مصرف گاز، آگاهی از سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز در ساختمان و اثربخشی شخصی پاسخ‌گویان در سطح خوبی قرار دارند؛ در حالی‌که میانگین دانش مصرف گاز و رضایت‌مندی از خدمات‌دهی شرکت گاز در سطح متوسط است.
پس از بررسی نتایج، مشخص شد که دانش مصرف گاز تأثیرگذارترین عامل در عادت مصرف است و پس از آن آگاهی از پیامدهای منفی مصرف گاز قرار دارد. در حالی که فرهنگ خانواده بیشترین تاثیر غیر مستقیم را بر عادت مصرف گاز دارد. به گفته پژوهشگران این مطالعه، «در واقع خانواده با نگرش و عملی که درباره مصرف گاز به عنوان منبع انرژی تجدیدناپذیر دارد، بر میزان شناخت و آگاهی از پیامدهای منفی عمل‌های غیرمسئولانه تاثیرگذار است و کارایی فرد را برای مصرف پایدار افزایش می‌دهد».
این مطالعه با عنوان «تحلیل اجتماعی عادت مصرف انرژی با تاکید بر مصرف گاز خانگی» با حمایت شرکت تولید و توزیع گاز استان مازندران انجام شد و نتایج آن تابستان سال جاری(۱۳۹۹) در فصل‌نامه «مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران» وابسته به موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران منتشر شده است.
انتهای پیام
