جامعه‌شناسان می‌گویند عذرخواهی کردن هنر است و مهارت خاص خود را می‌طلبد. در فرهنگ اسلامی نیز از عذرخواهی کردن به عنوان «نشانه خردمندی» انسان یاد شده است. از این رو، شخصی که ممکن است در گفتار یا رفتارش باعث رنجش خاطر دیگران شده باشد از آنها عذرخواهی می‌کند. در دنیای سیاست نیز گاهی این موضوع مشاهده می‌شود و مقام یا مسئولی به دلیل رفتار یا حرف اشتباهی که واکنش افکار عمومی را به دنبال داشته، عذرخواهی می‌کند. به عنوان مثال، رئیس‌جمهور کره جنوبی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی به علت عملکرد دولت درخصوص فاجعه غرق شدن کشتی و کشته شدن ده‌ها نفر، از مردم این کشورش عذرخواهی کرد.
این روزها و در ایران نیز با جستجوی نام محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم به این عنوان برمی‌خوریم که: «نعمت‌زاده از مردم عذرخواهی کرد». وی با حضور در برنامه «تیتر امشب» شبکه خبر، در مورد سخنان جنجالی اخیرش درباره «کمپین نخریدن خودرو داخلی»، گفت: «من عذرخواهی می‌کنم. من به خریداران جسارت نکرده‌ام. دروغ بستن درباره ثروت من، در شأن ما نیست. هیچ‌گاه حتی یک سهم از ایران خودرو ندارم. من متن صحبت‌های خودم را پیاده کردم و آنچه که در حضور خبرنگاران بیان کردم این بود که مردم محق هستند و ولی نعمت ما هستند».
البته این تنها نعمت‌زاده نبود که وقتی متوجه شد سخنانش مردم را آزرده، حاضر به عذرخواهی شد؛ بلکه از ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم چندین بار شاهد این بوده‌ایم که دولتمردان و مسئولان دولتی این رویه را نهادینه کرده‌اند. عذرخواهی از مردم و صحبت کردن صادقانه با آنها در دولتی که با شعار اعتدال‌گرایی توانسته اعتماد مردم را جلب کند، به «فرهنگ» تبدیل شده است. کما اینکه حسن روحانی اولین کسی بود که در ۱۷ بهمن ماه ۹۲ یعنی اولین سال حضورش در دولت این کار را انجام داد. روحانی در سومین گفت‌وگوی تلویزیونی خود با مردم گفت: «مردم در دریافت سبد کالا به زحمت افتادند. من به‌عنوان رئیس‌جمهور عذرخواهی می‌کنم. این دولت، اگر نقصی باشد به مردم می‌گوید و از مردم عذرخواهی می‌کند. تلاشمان این است که نقص‌ها را برطرف کنیم».
در این مدت شاهد عذرخواهی‌های دیگری از سوی یاران حسن روحانی بوده‌ایم که نمونه‌هایی از آن عبارتند از عذرخواهی سیدمحمود علوی وزیر اطلاعات از رهبر معظم انقلاب و مردم به دلیل نقل قول مطرح‌شده از معظم‌له در برنامه تلویزیونی نگاه یک، عذرخواهی عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور از نمایندگان مجلس در واکنش به اعتراض و مطالبه آنها از او برای ارائه مصادیق ورود پول‌های کثیف به انتخابات، عذرخواهی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور از خانواده‌های ایرانی به دلیل نبود شغل برای بسیاری از جوانان کشور، عذرخواهی عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی از مردم به دلیل نبود خدمات کامل در مسکن مهر، عذرخواهی معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست به خاطر عدم امکان حضور در خوزستان در زمان بحران گرد و غبار در این استان و همچنین آخرین آن به محمود حجتی وزیر جهادکشاورزی برمی‌گردد که از گندم‌کاران به دلیل تأخیر در پرداخت پول خرید تضمینی گندم عذرخواهی کرده است.
طفره رفتن دولتمردان نهم و دهم از عذرخواهی
اقدام دولت در باب کردن عذرخواهی و نهادینه کردن فرهنگ آن در جامعه، اقدام قابل تحسینی است که متاسفانه در دولت گذشته کمتر شاهد چنین رویکردی بودیم. رئیس دولت دهم نه تنها خودش روحیه پذیرفتن اشتباه و به تبع آن عذرخواهی کردن از مردم را نداشت بلکه بیشتر اعضای کابینه او نیز مشی مشابهی داشتند. احمدی‌نژاد نه تنها پس از مناظره‌های انتخاباتی سال ۸۸ از کسانی که آنها ر ا مورد اتهام قرار داده بود، عذرخواهی و دلجویی نکرد بلکه پس از ۱۱ روز خانه‌نشینی نیز سکوت کرد و حاضر به عذرخواهی نشد. در دولت نهم مرحوم علی کردان، وزیر اسبق کشور در جلسه استیضاح خود دو ساعت به دفاع از خود پرداخت اما به دلیل آنچه نمایندگان استیضاح‌کننده آن را «تقلب و جعل مدرک تحصیلی و عنوان علمی» می‌خواندند از آنها عذرخواهی نکرد.
البته برخی وزرای آن دولت برای نجات از استیضاح، حاضر به عذرخواهی شدند. از جمله محمود فرشیدی، وزیر آموزش و پرورش وقت، به دلیل آنچه که از سوی برخی نمایندگان مجلس طرح سئوالات موهن نسبت به سیره نبوی و پیامبر اکرم (ص) در امتحان ضمن خدمت فرهنگیان تهران عنوان شد بود، به قول برخورد با طراح سؤالات اکتفا کرد که پذیزفته نیز نشد و نمایندگان معتقد بودند که او حتماً باید استیضاح شود. همین موضوع باعث شد که وی برای فرار ار استیضاح در جلسه کمیسیون آموزش و از سر اجبار، از نمایندگان عذرخواهی کند. در ماجرای اختلاس بزرگ سه هزار میلیاردی و فرار محمود خاوری مدیرعامل وقت بانک ملی به کانادا، هیچ مقام دولتی حاضر به عذرخواهی از مردم نشد به جز سیدشمس‌الدین حسینی وزیر اقتصاد، آن هم زمانی که تیزی تیغ استیضاح را بالای سر خود احساس کرد و در واقع با این کار فرصت مجددی برای حضور در وزارتخانه متبوعش یافت.
اما حمید بهبهانی وزیر راه دولت نهم به دلیل وضعیت نابسامان جاده های جنوب کشور که به جاده مرگ معروف بود، از مردم عذرخواهی نکرد. او تنها وزیری است که در جلسه استیضاح خود حاضر نشد، اما بعداً از عدم حضورش در جلسه استیضاح ابراز پشیمانی کرد. البته بهبهانی در مراسم تودیع خود ضمن عذرخواهی از نمایندگان مجلس به دلیل عدم حضور در جلسه استیضاح گفت: من به نمایندگان مجلس بی‌اعتنا نیستم و تمامی آنها در قلب من جا دارند. در حادثه دلخراش شین‌آباد و سوختن دانش‌آموزان دختر مدرسه این روستای محروم نیز این مساله تکرار شد و حمیدرضا حاجی‌بابایی وزیر آموزش و پروش که پس از وقوع این حادثه دردناک، در خانه ملت حضور یافته بود و با وجود درخواست نماینده پیرانشهر برای استعفایش، گفت: درست نیست که وزیر آموزش و پرورش تا آخر عمر برای هر اتفاقی که در این وزارتخانه می‌افتد عذرخواهی کند! او نه تنها عذرخواهی نکرد بلکه با مقصر دانستن معلم مدرسه، از زیر بار مسئولیت شانه خالی کرد.
آخرین موضوعی که محمود احمدی‌نژاد حاضر به عذرخواهی و پاسخگویی به مردم نشد، بازداشت معاون اول و معاون اجرایی خود به اتهام فساد اقتصادی بود. دفتر احمدی‌نژاد در واکنش به بازداشت رحیمی تنها در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «تمام ماجرای آقای رحیمی حتی با فرض صحت اتهامات و قبول رسیدگی قانونی و صحیح، مربوط به سال ۸۶ و قبل از آن و دوره ریاست ایشان بر دیوان محاسبات کشور وابسته به مجلس و پیش از شروع همکاری و حضور ایشان در دولت نهم بوده است و در آن زمان چنین مسائلی مطرح نبوده است. اصولا این موضوع، هیچ ارتباطی به دولتهای نهم و دهم ندارد.»
خبرآنلاین ، این در حالی است که احمدی‌نژاد در آبان سال ۹۰ در دیدار با برخی اعضای ستاد انتخاباتی‌اش در مورد اتهامات محمدرضا رحیمی، معاون اول دولت خود گفت: «دو سال است که رییس قوه قضاییه معاون اول دولت را متهم به فساد اقتصادی کرده است ولی نمی‌توانند این اتهام را ثابت کنند. من گفته‌ام که اگر ثابت شود که رحیمی حتی یک ریال هم اختلاس کرده من به تلویزیون آمده و ضمن عذرخواهی، اعلام می‌کنم که شایستگی این سمت را ندارم». اما سه سال پس از اظهارات احمدی‌نژاد، حکم قضایی محمدرضا رحیمی، معاون اول او اعلام و او به پنج سال و ۹۰ روز حبس و پرداخت دو میلیارد و ۸۵۰ میلیون تومان رد مال و یک میلیارد تومان جزای نقدی محکوم شد اما کسی که قول خود را عملی نکرد، احمدی‌نژاد بود.
