دویست و پنجاه و ششمین روز هر سال (معادل عدد ۱۰۰ در مبنای ۱۶) مطابق با ۱۳ سپتامبر به عنوان روز برنامه‌نویس نام گرفته است.
از ایدا لاولیس به عنوان نخستین برنامه‌نویس تاریخ یاد می‌شود. او در دهم دسامبر ۱۸۱۵ در لندن با چنین خوشامدی از پدرش، لرد بایرون، شاعر انگلیسی و خالق آثاری چون «دون ژوان» و «زندانی شیلان» متولد شد:
«کودک شیرینم، آیا سیمای تو به سیمای مادرت رفته است
ایدا! یگانه دختر خانه‌ام و دلم؟
واپسین بار که چشم‌های آبی کودکانه‌ات را دیدم، به رویم خندیدی.
و سپس از هم دور افتادیم…»
از همان زمان نام ایدا به دلیل بیت‌های آغازین شعر بلند و داستانی پدرش، «سفر زیارتی چایلد هارولد» بر سر زبان‌ها افتاد.
گفته می‌شود که ایدا هیچ‌گاه پدر خود را ندید. پدرش زمانی که او یک‌ماهه بود خانواده را ترک کرد و مادرش آن ایزابلا برای سامان دادن به مسیر زندگی ایدا و این‌که دخترش هم به مجنونی مثل پدرش تبدیل نشود، ریاضیات را به‌عنوان مهارت اصلی به او آموزش داد.
ایدا پدرش را ندیده بود اما به او علاقه داشت و محبت چندانی در کودکی از سوی مادرش دریافت نکرد، طوری که اغلب مادربزرگش از او نگهداری می‌کرد.
ایدا قوه تخیل و ذهنی تصویرساز داشت اما از سویی دیگر درگیری فکری و خواندن ریاضیات باعث می‌شد که مشکلات روانی نیز پیدا کند. جسم ضعیف و درگیری با ریاضی به سلامتش آسیب می‌رساند و از کودکی بیماری‌های متعددی داشت، حتی سردردهایی که بر بینایی‌اش اثر گذاشته بود.
یکی از آشنایان مادر ایدا، مری سامرویل، نویسنده مقالات علمی بود. او از کسانی بود که به ایدا درس می‌داد و به این واسطه، ایدا در ۱۷ سالگی با چارلز بابیج، ریاضی‌دان دیدار کرد. بابیج اولین موتور محاسبه‌گر مکانیکی خود را که «موتور تفاضل» نام داشت و اولین نمونه از دستگاه‌هایی بود که بعدها رایانه نام گرفت نشانش داد. ایدا در سخنرانی‌های درسی مربوط به این دستگاه حاضر می‌شد و طرح‌ها را بررسی می‌کرد. او مطالعات خود را در زمینه ریاضیات گسترده‌تر کرد و به تدریس در این رشته پرداخت.
در سال ۱۸۴۲، چارلز بابیج برای ایراد یک سخنرانی در مورد «ماشین تحلیلی» به دانشگاه تورین دعوت شده بود. متن سخنرانی او را یک ریاضی‌دان جوان ایتالیایی به نام «لوییجی منابرا» به زبان فرانسوی نوشته بود. ایدا از سوی بابیج مأمور شد که این یادداشت‌ها را از زبان فرانسوی به انگلیسی ترجمه کند. این کار ۹ ماه طول کشید.
اما ایدا به ترجمه اکتفا نکرده و چیزهایی هم بر این نوشته‌ها اضافه کرد. کل متنی که ایدا، به بابیج داد، شش قسمت داشت که از A تا G علامت‌گذاری شده بودند. قسمت G یادداشت که نوشته‌های اضافه بر ترجمه خود ایدا بود، طولانی‌ترین قسمت متن را تشکیل می‌داد. ایدا در این قسمت الگوریتمی برای به‌کارگیری در ماشین تحلیلی نوشته بود که با آن می‌شد «اعداد برنولی» را محاسبه کرد. به خاطر نوشتن همین الگوریتم، که قابلیت به‌کارگیری در یک رایانه مکانیکی اولیه را داشت، ایدا نخستین الگوریتم‌نویس کامپیوتری تاریخ محسوب می‌شود. گرچه برخی خود بابیج را نویسنده این الگوریتم می‌دانند، اما یادداشتی از بابیج که در سال ۱۸۴۶ نوشته شده، شکی باقی نمی‌گذارد که ایدا نقش اصلی را در نوشتن الگوریتم داشته است.
بابیج و ایدا از همان سال همکاری خود را آغاز کردند.ایدا ایده‌های بابیج را کامل‌تر کرد و با یکدیگر مشغول طراحی موتور آنالیتیکی شدند. تمایزی که دستگاه آنالیتیکی نسبت به دستگاه تفاضلی داشت، استفاده از پانچ کارد بود که یک قرن بعد در اولین کامپیوترهای الکترونیکی از آن استفاده شد. دستگاه آنالیتیکی شباهت‌های زیادی به کامپیوترهای مدرن داشت که می‌توان به حافظه قابل آدرس‌دهی، برنامه‌های ذخیره‌شده، پرش‌های شرطی و ورودی و خروجی مجزا (I/O) اشاره کرد.
ایدا که به دلیل هوش سرشارش به عنوان «ستاره فصل» به دربار معرفی شده بود، مدتی بعد با ویلیام کینگ ازدواج کرد که بعدا به مقام کنت منطقه لاولیس رسید. به همین دلیل او را ایدا لاولیس خطاب می‌کنند.
اولین برنامه‌نویس تاریخ معتقد بود هرچیزی که قابلیت تبدیل شدن به اعداد داشته باشد، مانند موسیقی، الفبا یا تصاویر، توانایی محاسبه شدن و تغییر کردن توسط کامپیوترها را دارد. به بیان دیگر ماشین تحلیلی می‌توانست نحوه کار در تمامی بخش‌های جهان و نه تنها ریاضی را منقلب کند. طرز تفکر و عقاید ایدا نشان می‌داد که او فراتر از روش‌های سخت‌گیرانه مادر، تفکر خود را پرورش داده است. او رویکردی تخیلی و بصری را در مطالعات خود لحاظ کرده بود. با وجود این که عموم مطالعات این دانشمند، بر پایه ریاضی بوده‌اند، ذهن او فراتر از معادلات و الگوریتم‌ها حرکت کرد تا احتمالات جدید را بررسی کند. به‌همین دلیل بابیج در توصیف او از عبارت «جادوگر اعداد» استفاده کرده است.
ایدا روش خود را «علوم شاعرانه» توصیف می‌کرد و خودش را به عنوان یک تحلیلگر و دانشمند علوم ماوراء طبیعی معرفی کرده است. از اوگوستا ایدا بایرون (ایدا لاولیس) به عنوان نخستین برنامه‌ساز رایانه، «پدر یا مادر برنامه‌نویسی» یاد می‌شود.
ایدا در ۲۷ نوامبر ۱۸۵۲ در سن ۳۶ سالگی درگذشت.
انتهای پیام
