صعود و نوسان نرخ دلار در بازار آزاد از تیرماه امسال تاکنون در چند مرحله رقم خورده و در فاصله‌های دو ماهه بازار به گونه‌ای قیمت‌گذاری شد که حدود ۴۵۰ تومان افزایش قیمت به همراه داشته است.
این روند رو به رشد گرچه هر بار با اعلام عواملی از سوی بانک مرکزی توجیه و عنوان شده که به تعادل قبلی بر می‌گردد، اما در حال حاضر قیمت دلار حدود یک ماهی است که دوباره دچار نوسان شده و در مسیر افزایشی قرار دارد، رشدی که البته با وجود گذر از ۳۶۶۰ تومان و قیمت‌گذاری آن در ۳۶۵۰ تومان در روز گذشته، مدیر اداره صادرات بانک مرکزی تاکید دارد که باید نرخ میانگین وزنی تعیین شده در کل کشور مورد توجه و اعلام قرار گیرد.
صمد کریمی با اشاره به راه‌اندازی سامانه اعلام نرخ میانگین ارز در روز از اواخر سال گذشته عنوان کرد که نرخ فعلی کمتر از ۳۶۰۰ تومان است، به‌طوری که میانگین به ۳۵۷۰ تومان می‌رسد، اما رسانه‌ها اعلام می‌کنند که نرخ ۳۶۵۰ تومان یعنی ۹۰ تومان بالاتر از نرخ میانگین است، چرا آنها میانگین وزنی را مورد توجه قرار نمی‌دهند یعنی همان نرخی که در کل کشور معامله می‌شود.
اظهارات کریمی که در یکی از بخش‌های خبری رسانه ملی و در بحثی در رابطه با بررسی نوسان اخیر بازار ارز و عوامل مطرح شده از سوی الله داد-کارشناس ارشد اقتصاد و بانکی- بی پاسخ نماند و یادآور شد که شکاف موجود بین نرخ مبادله‌ای و آزاد نشان می‌دهد که تقاضا بیشتر از عرضه بوده و می‌تواند حرکت به سمت سوداگری را تشدید کند. چون که تقاضا اصلی نیست و مردم برای پیشگیری از کاهش ارز پول ملی خود ممکن است دست به هرگونه اقدامی حتی روالی مانند سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ بزنند، بنابراین بانک مرکزی باید روندی را در پیش بگیرد که این سیاست‌ها را بشکند.
فنر دلار پریده، اما طبیعی است
الله‌داد با اعتقاد به اینکه رشد فعلی قیمت دلار مانند فنری است که در سال‌های اخیر فشرده و اکنون رها شده گفت: در سال ۱۳۹۱ دلار ۳۸۰۰ تومان و در سال بعد ۳۵۰۰ تومانی داشتیم که با انتخابات ریاست جمهوری روند رو به کاهشی در پیش گرفت. بنابراین اگر تورم سه سال اخیر را در آن منظور کنیم آنگاه اتفاق فعلی یعنی افزایش ۷٫۵ درصدی قیمت دلار که ۳٫۵ درصد آن در آبان‌ماه رخ داده، غیرمنتظره و غیرعادی نیست و این افزایش می‌تواند طبیعی به نظر برسد.
مسئول پیشین بانک مرکزی با اشاره به اینکه بیش از ۳۰ سال است که هرگاه درآمدهای نفتی کاهش پیدا کرده ما به فاصله چند ماه شاهد افزایش نرخ ارز بوده‌ایم، اظهار کرد: به هرحال درآمدهای نفتی منشأ اصلی ارز کشور است و نوسان آن شرایط را به گونه‌ای پیش می‌برد که حتی سیاست‌گذاری در مورد این مهم از عهده بانک مرکزی نیز خارج شده و توانایی لازم درباره ذخیره ارزی و تزریق بیشتر به بازار را ندارد.
افزایش نرخ دلار نه عمدی است و نه از روی اجبار
در ادامه این بحث صمد کریمی – مدیر اداره صادرات بانک مرکزی – به کنترلی که این بانک از سال ۱۳۹۲ تاکنون بر بازار ارز داشته و توانسته علی‌رغم شوک‌های وارده بازار را به نظم بکشاند، اشاره داشت و افزود: صعود نرخ دلار تا ۳۶۰۰ تومان در آذرماه سال گذشته هم رخ داد، اما در نهایت این بانک مرکزی بود که توانست سال را با دلار ۳۳۷۵ تومانی به پایان برساند که خود بیانگر رصد و کنترل بازار است. پس شرایط فعلی هم پایدار نخواهد ماند.
وی از دلایل افزایش نرخ دلار در مدت اخیر نیز سخن گفت و یادآور شد: تغییر نرخ برابری ارزهای مختلف در بازارهای خارجی، افزایش تقاضای واقعی ارز و برخی عوامل غیربنیادی موجبات افزایش تقاضا در بازار را رقم زده در عین حال که تحولات بازار طلا و کاهش جهانی قیمت نفت در این موضوع بی‌تاثیر نبوده است.
مدیر اداره صادرات بانک مرکزی همچنین در مورد اینکه تغییرات قیمت ارز از روی اجبار و یا عمدا اتفاق افتاده تاکید کرد که به هیچ عنوان اینگونه نیست و این نوسان کوتاه‌مدت است که در ادامه افزایش عرضه ارزی که از سوی بانک مرکزی انجام خواهد شد موجبات برگشت تعادل به بازار را فراهم می‌کند.
نرخ تعادلی پایین‌تر از نرخ فعلی است
برخلاف نظر الله داد که معتقد است نرخ تعادلی دلار بالاتر از قیمت ۳۶۰۰ تومان فعلی خواهد بود، کریمی تاکید کرد که با توجه به برخی عوامل نرخ تعادلی بازار ارز در شرایط فعلی نمی‌تواند بالاتر از قیمت‌های موجود باشد و به‌طور حتم پایین‌تر است.
با این وجود الله‌داد تاکید کرد که نرخ تعادلی را میزان تقاضا و عرضه تعیین کرده و آن را به حرکت در می‌آورد پس با توجه به اینکه در حال حاضر این دو مورد چندان در تعادل نیست، حتما قیمت واقعی بالاتر تعیین خواهد شد.
وی اینگونه توضیح داد: در دو سال گذشته بانک مرکزی قیمت ارز را ثابت نگه داشته و حتی از سال ۱۳۹۲ کاهش هم داشته‌ایم، پس اکنون نرخ تعادلی کجاست. ضمن اینکه باید توجه داشت وقتی به قیمت پایین‌تر اصرار داریم، حتما واردات بر صادرات ترجیح داده می‌شود، آنگاه است که تولیدکنندگان که بهای تمام شده بالایی داشته و با تورم مواجه‌اند دیگر انگیزه‌ای برای تولید داخلی و صادرات آن نخواهند داشت.
این مقام پیشین بانک مرکزی با یادآوری اینکه سرکوب قیمت ارز همواره سیاست بانک مرکزی بوده، ادامه داد: اینکه دائم تاکید می‌کنیم با افزایش عرضه ارز قیمت‌ها به تعادل کشیده می‌شود، سیاستی کوتاه‌مدت است و نمی‌تواند در بلند‌مدت پاسخگو باشد، بنابراین اگر درآمدهای ارزی اضافه نشود دیگر بانک مرکزی توان عرضه بیشتر و حفظ تعادل بازار را نخواهد داشت.
مدیر اداره صادرات بانک مرکزی در پاسخ به نظر الله‌داد مبنی بر تعیین نرخ تعادلی بالاتر از نرخ‌های فعلی گفت: نرخ ارز یک متغیر کلیدی و براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود که مبنایی کاملا مشخص دارد، پس نمی‌توان گفت که نرخ تعادلی حتما بالاتر و یا پایین‌تر خواهد بود.
پیش‌بینی نرخ ارز تا پایان سال
کریمی همچنین درباره اینکه بازار ارز تا پایان سال چه روالی را طی خواهد کرد، گفت: با آغاز سال میلادی بر عرضه ارز افزوده خواهد شد و با از بین رفتن عوامل غیر بنیادی بر هم زننده تعادل بازار و همچنین بالاتر رفتن کشش ارز آنگاه نرخ به سمت واقعی تری حرکت خواهد کرد. مدیر اداره صادرات بانک مرکزی در عین حال تاکید دارد که در زمان باقی مانده تا پایان سال بازار دچار نوسان فعلی نخواهد شد و معتدل می‌شود.
