نخستین جلسه دوره اول مجلس شورای ملی ۱۴ مهر ۱۲۸۵ برابر با ۶ اکتبر ۱۹۰۶ در کاخ گلستان و در حضور مظفرالدین‌شاه قاجار گشایش یافت. مجلس شورای ملی در جریان جنبش مشروطه و بر پایه اولین قانون اساسی ایران تشکیل شد و همراه با مجلس سنا، در حکم پارلمان ایران بود.
مجموعه مجلس شورای ملی و مجلس سنا را اغلب به نام «مجلسین» می‌خواندند. در آن زمان خانه میرزاحسین‌خان سپهسالار (صدراعظم معروف دوره ناصری) واقع در میدان بهارستان (جنب مسجد و مدرسه سپهسالار) به تشکیل جلسات مجلس شورای ملی اختصاص می‌یافت که تا انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ ه. ش بیشتر جلسات در همان جا تشکیل می‌شد.
در دوران آغازین مجلس، به احترام فرمان مشروطیت مظفرالدین‌شاه به مجلس شورای ملی ایران «دارالظفر» نیز می‌گفتند. از صدور فرمان مشروطیت در سال ۱۲۸۵ خورشیدی تا انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ خورشیدی کلا ۲۴ دوره مجلس شورای ملی تشکیل شد که البته در میان برخی از این دوره‌ها ایام فترت پیش می‌آمد و کشور بدون مجلس می‌ماند.
به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران تاریخ معاصر نخستین دوره مجلس شورای ملی با وجود همه افت‌وخیز‌ها و ترکیب نامتجانس نمایندگان یکی از بهترین دوره‌های قانون‌گذاری در ایران بود.
جا افتادن این مفهوم که شاه مانند همه اهالی مملکت یک رای بیشتر ندارد و دیگر سایه خداوند روی زمین نیست، مهم‌ترین موضوعی بود که در مجلس اول باید برای مردم و نمایندگانی که از اصناف و گروه‌های سیاسی وارد خانه سپهسالار می‌شدند جا می‌افتاد.
مجلس در سیزدهم مهرماه ۱۲۸۵ درست ۶۰ روز بعد از امضای فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه قاجار در کاخ نیاوران بازگشایی شد. این مجلس که صنفی و طبقاتی بود در نخستین روز افتتاح خود مرتضی‌قلی‌خان هدایت ملقب به صنیع‌الدوله را که بیشتر از آن که چهره سیاسی باشد چهره فرهنگی بود به‌عنوان رئیس انتخاب کرد.
مهم‌ترین اقدام این مجلس تدوین قانون اساسی کشور در ۵۱ اصل بود. حضور هدایت به‌عنوان یک چهره معتدل در تدوین سریع این قانون تاثیر زیادی داشت. بهارستان‌نشین‌ها می‌دانستند عمر شاه آن قدر به دنیا نخواهد بود و پیش از آن که بیماری کلیه و نقرس نفسش را بگیرد باید آن را به امضای او برسانند.
اما این تنها موضوع این مجلس نبود که رئیس سابق مدرسه دارالفنون را به عنوان رئیس برگزیده بود؛ قرارداد ۱۹۰۷ هم مطرح بود که ایران را به سه بخش بین روسیه، انگلستان و بی‌طرف تقسیم می‌کرد. قراردادی که بیشتر از بیست سال پیش ناصرالدین شاه قاجار آن را پیش‌بینی کرده بود و بر بخت شاهی که برای رفتن به شمال و جنوب مملکتش باید از اجنبی اجازه بگیرد لعنت فرستاده بود.
مرتضی‌قلی‌خان هدایت که از خاندان مشهور مخبرالدوله بود باید در مقابل چنین قراردادی می‌ایستاد. او که در آلمان رشته معدن خوانده بود در ۳۵ سالگی وقتی به ایران بازگشت با نظر مثبت ناصرالدین‌شاه قاجار دختر مظفرالدین میرزا را به همسری گرفت و به خدمت اداره معادن درآمد که ضمیمه وزارت علوم و اوقاف بود که پدرش علی‌قلی‌خان مخبرالدوله وزیرش بود.
او که در فرنگ درس خوانده بود به فکر پیشرفت صنعت در ایران افتاد و اقدام به تاسیس کارخانه فلزکاری کرد. این کارخانه اگرچه نتوانست موفق باشد، اما او را به مقام وزیر خزانه‌داری رساند. با امضای فرمان مشروطه او به همراه مشیرالدوله و محتشم‌السلطنه نظامنامه انتخابات را تدوین کردند.
او بعد از این بود که به‌عنوان رئیس مجلس برگزیده شد و تا شهریور ۱۲۸۶ در این سمت حضور داشت. اما سختی کار ریاست مجلس و کارشکنی‌های برادرزنش محمدعلی شاه صبر صنیع‌الدوله را سر آورد و بعد از ترور اتابک در ورودی مجلس استعفای خود را تقدیم کرد و جای خود را به میرزا محمودخان علامیر احتشام‌السلطنه داد.»
