حاضر از راه دور
آنلاین شدن درس و مشق دانش‌آموزان و دورکاری راهکاری است برای مدیریت شیوع کرونا، اما در ایران در نبود ضمانت‌های اجرایی کافی این راهکار به کژکارکردهای دیگری منجر شده است. در این میان، سیاست یک بام و دوهوای مسئولان برای جلوگیری از سفرهای غیرضروری مزید بر علت شده و اگرچه در ظاهر به‌نظر می‌رسد که پروتکل‌ها در حال اجراست، اما در دنیای واقع، ایرانیان چونان گذشته بار سفر بسته و راهی جاده‌های دور و نزدیکند. پیگیری‌های همشهری و تماس تلفنی با تعدادی از اقامتگاه‌ها در ایران نشان می‌دهد بسیاری از این مراکز با تمام ظرفیت در حال فعالیت و پذیرش مسافر هستند.
یک نمونه: روستایی در نزدیکی اراک
روستاگردی و اقامت در روستاها پیش از اینکه کرونا بیاید، سبک و سیاق جدیدی برای مسافران ساخته بود. بعد از چندماه خاموشی و بازار راکد، حالا نیمه دوم سال۹۹ است و با وجود جولان کرونا بسیاری از مردم سفرها را از سر گرفته‌اند. اقامتگاه‌های گردشگری در یکی از روستاهای استان مرکزی وضعیتی مشابه دیگر مراکز بومگردی دارد. این روستا به‌دلیل قرار گرفتن خانه امیرکبیر در آن به مقصد گردشگران زیادی تبدیل شده است. مدیر مرکز بومگردی این روستا به همشهری می‌گوید، واحد او تا ۱۲آبان کاملا پر است: «مرکز اقامتی ما تا اواسط ماه آینده پر است. فعلا امکان پذیرش مسافر تازه نداریم و اگر بعد از ۱۲آبان دنبال جا می‌گردید باید ۳روز قبل تماس بگیرید تا اگر جایی برای روزهای بعد داشتیم، رزرو کنید.»او در واکنش به نگرانی ما درباره وجود کرونا می‌گوید، اصلا نباید سفر بروید، اما اگر سفر آمدید باید قواعد بهداشتی را رعایت کنید تا دچار مشکل نشوید: «ما همه پروتکل‌های بهداشتی را رعایت می‌کنیم. فضایی هم که داریم، فضای مناسب و بزرگی است. خود مسافر می‌داند که چه کار کند تا مشکل پیدا نکند و ما هم بر رفتار مسافر نظارت می‌کنیم.»هزینه شبی ۵۵هزار تومان برای اقامت و داشتن منوی ناهار، شام و صبحانه از خدمات این مرکز بومگردی است؛ خدماتی که به‌نظر نمی‌رسد با معیارهای ستاد ملی مقابله با کرونا همخوانی چندانی داشته است. با این حال، فرماندار اراک به همشهری می‌گوید، فعالیت مراکز بومگردی و گردشگرپذیر نه‌تنها در اراک، بلکه در استان مرکزی ممنوع است و این مراکز حق پذیرش گردشگر را ندارند: «براساس مصوبه ستاد مقابله با کرونای استان مرکزی، پذیرش گردشگر در مراکز اقامتی، پذیرایی و بومگردی به هر شکل ممنوع است.» حسین بختیاری با تأکید بر اینکه هر تور گردشگری یا هر مرکز اقامتی و گردشگرپذیر که اقدام به پذیرش مسافر کند، اقدامی غیرقانونی مرتکب شده و میراث فرهنگی باید با متخلفان برخورد کند، ادامه می‌دهد: «هیچ فردی حق ندارد برخلاف مصوبه ستاد ملی و ستاد استانی مقابله با کرونا با جان مردم بازی کند. حفظ جان مردم اولویت اول همه مسئولان است و مسائل دیگر در اولویت‌های بعدی قرار دارد. میراث فرهنگی به فوریت دستور توقف تورها به مقصد اراک و فعالیت مراکز گردشگری را صادر خواهد کرد.»
مشکل جا نداریم
تور لیدری که از اصفهان به مقصد نوشهر در حال پذیرش گردشگر است، مشکلی برای پیدا کردن مکان برای اقامت گردشگرانی که به‌صورت تور گروهی با خود می‌برد، ندارد. او به همشهری می‌گوید: «ویلایی ۲طبقه در نوشهر اجاره کرده‌ایم که آنجا ساکن می‌شوید.»این تورلیدر تأکید می‌کند که اقامت افراد به‌صورت گروهی است و اتاق مجزا برای اسکان هر فرد وجود ندارد: «خانم‌ها در یک طبقه ویلا و آقایان هم در یک طبقه دیگر امکان اقامت دارند و اقامتشان به شکل گروهی است.غذا سرو نمی‌شود و هرکس می‌تواند غذای خودش را از بیرون تهیه کند.» آنطور که از حرفهای مجری تور گردشگری از اصفهان به نوشهر برمی‌آید، آنها ظرفیت تورشان را برای تعطیلات پیشرو تکمیل کرده‌اند و مشکلی در این‌باره ندارند: «سعی کرده‌ایم پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود تا کسی در سفر مشکل پیدا نکند. بازدید از جنگل‌های دوهزار و سه‌هزار، تله‌کابین نمک‌آبرود و هزینه رفت و برگشت هم فقط نفری ۲۵۰هزار تومان است.»آنطور که به‌نظر می‌رسد ویلادارهایی که اغلب خارج از استان هستند با اجاره دادن ویلای خود به تورهای گردشگری شرایط لازم را برای فعالیت تورهای گردشگری و مسافران فراهم کرده‌اند. فرماندار نوشهر در گفت‌وگو با همشهری، این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: «مراکز رسمی گردشگری و بومگردی در شهرستان از سوی مأموران میراث‌فرهنگی نظارت می‌شوند. مشکل اصلی، ویلاهایی هستند که جزو مراکز رسمی و دارای مجوز اقامتی نیستند و ویلادارها به شکل غیرقانونی آنها را به گردشگران اجاره می‌دهند.»
سعید یزدانی به همشهری می‌گوید، اهالی بومی منطقه حاضر به اجاره ویلا به مسافران نیستند: «نیروی انتظامی با افرادی که کنار خیابان ویلا اجاره می‌دهند، برخورد می‌کند. پلیس اماکن نیروی انتظامی نیز درصورت مشاهده ویلاهایی که مسافرپذیری داشته‌اند با مالکان برخورد خواهد کرد.»او معتقد است بسیاری از تورهای گردشگری برای پیدا کردن مکانی برای اقامت راهی روستاهای نوشهر شده‌اند؛ اقدامی که از چشم دهیاران و بخشداران پنهان نمانده است: «به بخشداران و دهیاران ابلاغ شده است از ورود اتوبوس و مینی‌بوس حامل مسافر به داخل روستا جلوگیری کنند. تنها در این شرایط می‌توانیم وضعیت نوشهر را که هنوز قرمز نشده و به پایداری نسبی رسیده است، کنترل کرده و از مردم محافظت کنیم.»
تست PCR به چه درد می‌خورد؟
با وجود اینکه مقاصد سنتی گردشگری در استان‌هایی مانند مازندران و گیلان همچنان در صدر لیست انتخابی برای تورهای گردشگری است، اما برخی تورها و گردشگران دنبال مناطق بکرتر گردشگری و کم‌خطرتر از نظر شیوع بیماری کرونا هستند. استان گرگان و شهر گمیشان هم ازجمله این نقاط است. درحالی‌که شهر گمیشان به‌دلیل وقوع سیل و مشکلات ناشی از آن، کمتر مورد توجه گردشگران بوده است، اما مدیران برخی مراکز بومگردی در این شهر معتقدند وضعیت شهر برای گردشگرپذیری مهیاست.مدیر یک مرکز بومگردی در این شهر می‌گوید برای پذیرش میهمان هیچ مشکلی ندارد و کسی هم برای ممنوعیت پذیرش مسافر چیزی به او نگفته است: «وضعیت گمیشان از نظر کرونا سفید است و هیچ ابلاغیه‌ای مبنی بر ممنوعیت پذیرش گردشگر اقامتگاه بومگردی به‌دست ما نرسیده است.» او در پاسخ به این سؤال همشهری درباره اینکه چه الزامات و قوانینی باید از سوی گردشگر برای اقامت در مرکز رعایت شود، می‌گوید: «نیاز به ارائه تست PCR منفی کرونا نیست. مگر قرار است مسافر در اقامتگاه چه کار کند؟ ۲ساختمان مهیاست و مسافر می‌تواند به انتخاب خودش در یکی از اتاق‌ها اقامت کند. اگر کسی بخواهد یک اتاق برای او باشد، باید هزینه‌اش را پرداخت کند.»او به هزینه‌های هر شب اقامت در اقامتگاه هم گریزی می‌زند و از تخفیف‌های مناسب برای جذب گردشگر در این روزهای کرونایی نیز خبر می‌دهد: «خدمات شامل صبحانه، ناهار و شام ۲۳۰هزار تومان است. اگر کسی فقط صبحانه بخواهد ۱۰۰هزار تومان و اگر فقط اقامت بخواهد ۷۵هزار تومان باید پرداخت کند.»
صدایی که نمی‌رسد
اکبر رضوانی، نایب‌رئیس جامعه حرفهای اقامتگاه‌های بومگردی کشور معتقد است که نباید به صرف سفر کردن مردم، اقامتگاه‌های بومگردی را زیر سؤال برد؛ چراکه بسیاری از آنها مانند دیگر مراکز عمومی به پروتکل‌ها توجه دارند. او می‌گوید: «هتل‌ها در حال پذیرش مسافر هستند و مراکز بومگردی نیز با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در این فرایند مشارکت می‌کنند. نکته‌ای که وجود دارد این است؛ مراکزی که مجوز فعالیت از مراجع قانونی را ندارند در دسته اقامتگاه‌های مجاز به شمار نمی‌روند و ازاین‌رو، آنچه در این مراکز و نحوه ارائه خدمات در آنها می‌گذرد، ارتباطی با جامعه بومگردی ایران ندارد.»به‌گفته او، مراکز بومگردی مجاز براساس قوانین ابلاغی از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا و با سختگیری‌های کافی در رعایت پروتکل‌های بهداشتی در حال جذب گردشگر هستند و موظفند، به اتاق‌های خود بعد از تخلیه به‌مدت ۲۴ساعت استراحت دهند تا فرایند بهداشتی در آنها به شکل دقیق اجرا شود.رضوانی می‌گوید: «در شرایط کنونی بسیاری از خانواده‌های ایرانی به‌دلیل محدود شدن و ماندن در خانه تلاش می‌کنند از فرصت تعطیلات بهره گرفته و به شکل جمعی به مناطق مختلف کشور سفر کنند. مراکز بومگردی شباهت زیادی به خانه دارند؛ چراکه هم اتاق‌های محدود دارند، هم حیاط و هم فضای باز وسیع که می‌توان در آنها پروتکل‌های ابلاغی را به شکل دقیق اجرا کرد. افراد به شکل خانوادگی در قالب سفر از خانه به خانه، از لذت بودن در کنار هم استفاده می‌کنند و به این دلیل مراکز بومگردی می‌توانند جایگزینی سلامت و مناسب برای انجام سفرهای خانوادگی در شرایط کرونازده امروز باشند.» از نگاه رضوانی بستن راه‌ها، جلوگیری از ورود خودروها، محدود کردن کسب و کارها و مراکز اقامتی و بومگردی کمکی به جلوگیری از شیوع بیماری نمی‌کند؛ این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا و ابتلا به کووید-۱۹ بعد از هر دوره تعطیلات چند روزه در ایران به‌طور معناداری افزایش می‌یابد.آخرین تلاش ستاد ملی مقابله با کرونا در تعطیلات هفته‌ای که گذشت، پیش‌بینی جریمه و سیاست‌های تنبیهی برای ۵ شهر به‌شدت آلوده به کرونا بود؛ برنامه‌ای که وزیر بهداشت حالا از شیوه اجرای آن به‌شدت انتقاد کرده است. نگاهی به وضعیت پذیرش مسافر در اقامتگاه‌های گوناگون نشان می‌دهد برخلاف آنچه در ستاد ملی مقابله با کرونا می‌گذرد، جریان سفر در کل کشور به سمت مناطق مختلف و اتفاقا روستاها و نقاط دورافتاده به‌شدت در حال افزایش است. در حالی که مسافران برای رسیدن به مقاصد موردنظر در شهرها و مناطق متعددی توقف می‌کنند که بخشی از این شهرها می‌توانند از مناطق به‌شدت آلوده به کرونا باشند و درنتیجه ممکن است افراد را مبتلا کرده و چرخه انتقال ویروس را از طریق ناقلان خاموش یا علامت‌دار تسریع کند.
