خبرگزاری فرانسه حمله هزاران معترض به پارلمان ساعت ۲ نیمه شب به وقت محلی روی داد. نیروهای ضد شورش پس از بیش از ۷ ساعت سرانجام در ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه به وقت محلی کنترل پارلمان را در اختیار گرفتند. نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان شامگاه دوشنبه با انتشار پیامی در صفحه فیسبوک خود اعلام کرد «مجبور به اتخاذ تصمیمی دردناک برای خود و مردم» شده است. پذیرش طرح روسیه برای پایان دادن به جنگ در جمهوری خودخوانده آرتساخ، به معنی تسلیم ارمنستان در برابر آذربایجان به شمار می‌رود. شمار قابل توجهی از شهروندان معترض به این تصمیم که آن را عامل ننگ و تحقیر ارمنستان می‌دانند، با تجمع در برابر ساختمان دولت و شکستن شیشه‌های نخست وزیری، نیوکل پاشینیان را «خائن» خوانده و خواستار استعفای وی شدند. معترضان می‌گویند صدها سرباز ارمنستان برای «هیچ» جان خود را از دست دادند. گروهی از معترضان خشمگین با حمله به سوی پارلمان، وارد ساختمان خالی مجلس شدند. خبرگزاری فرانسه، مخالفان علاوه بر استعفای پاشینیان طرح‌هایی از جمله اعطای قدرت به نظامیان و درخواست از روسیه برای کمک به ارمنستان را مطرح کردند. نیکول پاشینیان در آوریل سال ۲۰۱۸ و پس از چندین هفته اعتراض خیابانی و با سرنگونی سرژ سرکیسیان به قدرت رسید. پاشینیان به تلاش برای نزدیکی به اتحادیه اروپا مشهور است. در جریان دور اخیر جنگ ناگورنوقره‌باغ میان ارتش آذربایجان و متحدانش از یک سو و جدایی‌طلبان جمهوری خودخوانده آرتساخ و نظامیان ارتش ارمنستان، هزاران نفر جان خود را از دست دادند. تلاش‌ها برای برقراری آتش‌بس تا شامگاه دوشنبه، بی‌نتیجه مانده بود.
متن نامه اعلام شکست نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان از آذربایجان و ترکیه!
«هموطنان، خواهران و برادران عزیز. من شخصاً تصمیم بسیار سختی برای خودم و همه ما گرفتم.
من بیانیه ای در مورد خاتمه جنگ قره باغ با روسیه و آذربایجان امضا کرده‌ام! روسای جمهور از ساعت ۰۱:۰۰ بعد از ظهر.
متن بیانیه‌ای که در حال و حاضر امضاء شده است برای من و مردم ما بسیار دردناک است.
من این تصمیم را در نتیجه تجزیه و تحلیل عمیق وضعیت نظامی و قدردانی از افرادی گرفتم که بهترین موقعیت‌ها را از دست داده‌اند.
همچنین معتقدم که این آزمونی برای ما هست که شرایط آن را ایجاد کرده است. طی روزهای آینده پیامی در این باره خواهم نوشت.
این یک پیروزی نیست؛ اما تا زمانی که خودتان را می‌شناسید شکستی وجود ندارد. و ما هرگز خودمان را نخواهیم شناخت مگر این دوران آغازی برای اتحاد ملی و تولد دوباره ما باشد.
ما باید دوران استقلال خود را تجزیه و تحلیل کنیم تا برای آینده خود برنامه ریزی کنیم و اشتباهات گذشته را دیگر تکرار نکنیم.
من در مقابل تمام قربانیان زانو می زنم. من در برابر همه سربازان ، افسران ، ژنرال‌ها و داوطلبانی که از میهن خود با زندگی خود محافظت و پاسداری می‌کنند سر تعظیم فرود می آورم. آن‌ها با تمام وجود آرتساخ را نجات دادند.
ما تا آخر جنگیدیم. و ما پیروز خواهیم شد. آرتساخ ایستاده است.
زنده باد ارمنستان. زنده باد آرتساخ!»
جمهوری آذربایجان و ارمنستان با حمایت روسیه توافق‌نامه‌ای را برای پایان دادن به جنگ شش هفته‌ای در منطقه ناگورنو قره باغ امضا کردند.
این توافق در واپسین ساعات شامگاه دوشنبه ۹ نوامبر (۱۹ آبان) در حالی امضا شد که در روزهای اخیر ارتش آذربایجان به پیروزی‌هایی در جبهه نبرد دست یافته بود و نبرد خونین میان نیروهای دو طرف و نیز گلوله‌باران شهرها همچنان ادامه داشت. این خونین‌ترین نبرد میان آذربایجان و نیروهای جدایی طلب تحت حمایت ارمنستان از سی سال پیش تا کنون بوده است.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه با اعلام خبر این توافق در تلویزیون گفت: «در تاریخ ۹ نوامبر، الهام علی‌اف، رئیس جمهوری
آن گونه که پوتین اعلام کرد، دو طرف پذیرفته‌اند که در زمان آغاز اجرایی شدن این توافق یعنی ساعت ۲۱ روز دوشنبه به وقت گرینویچ، هر کدام مواضعی را که در اختیار دارند، حفظ کنند. با این حال در متن توافقنامه آمده است که ارمنستان باید تا پیش از ۱۵ نوامبر (۲۵ آبان) منطقه کلبجر و تا پیش از یکم دسامبر (۱۱ آذر) لاچین را با استفاده از مسیر عبوری لاچین به عرض ۵ کیلومتر که قره باغ را به خاک ارمنستان پیوند می‌دهد، ترک نماید.
قرار شده است که طرفین ظرف سه سال برای احداث یک گذرگاه برای رفت و آمد در دالان لاچین، یعنی خط پیوند خانکندی و ارمنستان اقدام کرده و نیز کار بازگشت آوارگان و پناهندگان داخلی به خاک قره باغ و مناطق پیرامون آن زیر نظر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل را تسهیل کنند.
همچنین قرار شده است که روسیه نزدیک به ۲ هزار نیروی صلحبان را برای نظارت بر روند اجرای توافقنامه به منطقه گسیل کند. وزارت دفاع روسیه در توضیح جزئیات این تصمیم اعلام کرد که گروهی از نظامیان ارتش این کشور به استعداد هزار و ۹۶۰ نفر، به همراه ۹۰ خودرو زرهی، ۳۸۰ یگان خودرو نظامی و تجهیزات دیگر در منطقه مستقر خواهند شد. ولادیمیر پوتین گفت امیدوار است که این توافق بتواند «به ایجاد شرایط لازم برای راه حلی پایدار» در درگیری‌ها منجر شود.
واکنش علی‌اف و پاشینیان
به دنبال امضای توافق اخیر برای توقف درگیری در قره باغ، الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان قبول این شرایط از سوی دولت ایروان را «تسلیم شدن» ارمنستان خواند و از این موضوع ابراز خرسندی کرد.
علی‌اف نخست وزیر ارمنستان را به دلیل آن که توافقنامه را در برابر دوربین امضا نکرده، «ترسو» خواند و گفت: «من گفته بودم که ارمنی‌ها را مثل سگ از کشور خودمان بیرون خواهیم انداخت و این کار را هم کردیم.»
رئیس جمهوری آذربایجان هچنین از مشارکت ترکیه در نظارت بر فرآیند صلح در ناگورنو قره باغ خبر داد.
نیکول پاشینیان نیز در اظهاراتی که در صفحه فیسبوک خود منتشر کرد، گفت که تصمیم وی برای خودش و نیز برای مردم «بسیار دردناک» بوده است. او در این پیام فیس بوکی تصریح کرده که توافق آتش بس از نخستین ساعات روز سه شنبه لازم‌الاجرا می‌شود.
پاشینیان در پیام خود همچنین با اشاره به پیشرفت‌های آذربایجان در روزهای اخیر در توجیه تصمیم خود برای امضای توافقنامه صلح نوشت: «من این تصمیم را پس از تجزیه و تحلیل عمیق اوضاع نظامی (در منطقه) گرفتم.»
توافق ترک مخاصمه در حالی به دست آمد که نیروهای آذربایجان روز یکشنبه اعلام کردند شهر استراتژیک شوشا را تصرف کرده‌اند. این شهر در ۱۵ کیلومتری استپاناکرت، مرکز منطقه جدایی‌طلب قره باغ، در مسیر شریان حیاتی پیوند این جمهوری خودخوانده با پدرخوانده‌اش ارمنستان واقع شده است. سقوط این منطقه نقطه عطفی در جنگ محسوب می‌شد. روز دوشنبه ارمنستان گفته بود که نبرد در این منطقه ادامه دارد.جنگ کنونی در قره باغ که از تاریخ ۲۷ سپتامبر (۶ مهر) آغاز شد، تا کنون دست کم هزار و ۳۰۰ کشته بر جا گذاشته است. ولادیمیر پوتین یک بار شمار کشتگان دو طرف را نزدیک به ۵ هزار نفر اعلام کرده بود و با توجه به این که آذربایجان شمار تلفات نظامی خود را اعلام نکرده، برخی ناظران احتمال می‌دهند که به واقع هزاران نفر اعم از نظامی و غیر نظامی در این جنگ کشته شده باشند.هفته‌ها بود که روسیه و دیگر قدرت‌ها در تلاش بودند تا در ناگورنو قره باغ آتش بس برقرار کنند، اما سه تلاش پیاپی برای برقراری آتش بس انسان‌دوستانه در این منطقه، در نطفه خفه شده بود. پیش از اعلام توافق جدید در شامگاه دوشنبه، نیروهای آذربایجان به اشتباه یک فروند بالگرد از نوع ام‌آی ۲۴ متعلق به ارتش روسیه را بر فراز خاک ارمنستان سرنگون کردند. دو نفر از سرنشینان این بالگرد در این حمله کشته شدند و طرف آذربایجانی به دلیل «این حادثه تلخ» عذرخواهی کرد. روسیه مهم‌ترین قدرت منطقه‌ای در قفقاز جنوبی است. این کشور متحد نظامی ارمنستان است اما همزمان روابط خوبی با جمهوری آذربایجان دارد. آذربایجان و ارمنستان هر دو از جمهوری‌های اتحاد شوروی پیشین بوده‌اند.
متن اعلام شکست ارمنستان با وساطت روسیه!
“ما، الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان ، نیکول پاشینیان، نخست وزیر جمهوری ارمنستان و ولادمیر پوتین، رئیس جمهور فدراسیون روسیه موارد زیر را اعلام می‌کنیم:
۱. آتش بس کامل همه درگیری ها در منطقه درگیری قره باغ از ساعت ۰۰:۰۰ به وقت مسکو در تاریخ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ اعلام می شود. جمهوری آذربایجان
و جمهوری ارمنستان ، از این پس طرفین نامیده می شوند ، در مواضع خود متوقف می شوند.
۲. منطقه آقدام و سرزمینهایی که ارتش ارمنستان در منطقه قازاخ جمهوری آذربایجان در اختیار دارد ، تا ۲۰ نوامبر سال ۲۰۲۰ به ارتش آذربایجان بازگردانده می شود.
۳- در امتداد خط تماس در قره باغ و در امتداد دالان لاچین ، یک گروه صلحبان فدراسیون روسیه به استعداد ۱۹۶۰ نفر پرسنل نظامی با سلاح کم ، ۹۰ نفر نفر زره پوش ، ۳۸۰ واحد خودرو و تجهیزات ویژه مستقر خواهد شد.
۴- نیروهای حافظ صلح فدراسیون روسیه به موازات عقب نشینی نیروهای مسلح ارمنستان مستقر می شود. مدت اقامت نیروهای حفاظت از صلح فدراسیون روسیه ۵ سال با تمدید خودکار برای دوره های ۵ ساله بعدی است ، در صورتی که هیچ یک از طرفین، ۶ ماه قبل از انقضا این مدت قصد خود را برای خاتمه استفاده از این ماده اعلام نکرده باشد.
۵- به منظور افزایش اثربخشی کنترل بر اجرای توافق نامه ها توسط طرف های درگیر ، یک مرکز حافظ صلح برای کنترل آتش بس مستقر خواهد شد.
۶. جمهوری ارمنستان ضمن پشت سر گذاشتن کریدور لاچین (عرض ۵ کیلومتر) ، منطقه کلبجر را تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۰ و منطقه لاچین را تا اول دسامبر ۲۰۲۰ به جمهوری آذربایجان باز خواهد گرداند ، که اتصال قره باغ با ارمنستان را تضمین می‌کند و در عین حال شهر شوشی را تحت تأثیر قرار نخواهد داد.
با توافق طرفین ، در سه سال آینده ، برنامه ای برای ساخت یک مسیر جدید ترافیکی در امتداد دالان لاچین ، با ارائه ارتباط بین استپاناکرت و ارمنستان ، با انتقال مجدد متعاقب نیروهای حافظ صلح روسیه برای محافظت از این مسیر ، تعیین می شود.
جمهوری آذربایجان ایمنی تردد در طول راهرو لاچین از شهروندان ، وسایل نقلیه و کالاها را در هر دو جهت تضمین می کند.
۷. آوارگان و پناهندگان داخلی در حال بازگشت به خاک قره باغ و مناطق مجاور تحت کنترل دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان هستند.
۸- تبادل اسرای جنگی و سایر اشخاص بازداشت شده و اجساد کشته شدگان انجام می شود.
۹. کلیه ارتباطات اقتصادی و حمل و نقل در منطقه مسدود نخواهد شد. جمهوری ارمنستان به منظور سازماندهی حرکت بدون مانع شهروندان ، وسایل نقلیه و کالاها در هر دو جهت ، ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را فراهم می کند. کنترل ارتباطات حمل و نقل توسط ارگان های خدمات مرزی FSB روسیه انجام می شود.
با توافق طرفین، ساخت ارتباطات حمل و نقل جدیدی که جمهوری خودمختار نخجوان را با مناطق غربی آذربایجان پیوند می دهد ، فراهم می شود.
