خبرنگار ، از ابتدای شیوع بیماری کرونا تاکنون افزایش اختلافات خانوادگی و چگونگی وقت گذرانی خانواده‌ها در ایام کرونا به عنوان یکی از مباحث اصلی در کنار اخبار دیگر بود. تشدید اختلالات روانی مانند بدبینی، ایراد گرفتن، نبود اوقات فراغت، مدیریت نکردن سلایق مختلف اعضای خانواده، مردسالاری و شیوه‌های سنتی در اداره خانواده، مشکلات بهداشتی ناشی از کرونا و غیره از عمده موضوعاتی بود که خانواده‌ها را از درون درگیر کرد اما این موضوع در برخی خانواده‌ها که البته آمار کمتری نسبت به دسته اول دارد برعکس بود و در این خانواده‌ها کرونا و قرنطینه خانگی باعث ارتباط بهتر، درک بیشتر و در نهایت نزدیکی بیشتر زوجین به همدیگر شد.
در خصوص مشاجرات بسیاری از مشاجره‌ها و خشونت‌هایی که در ایام کرونا بین زوجین رخ می‌دهد به این موضوع مربوط است که برخی زوج‌ها از قبل تعارضاتی با یکدیگر داشتند و در این دوران این تعارضات و اختلاف‌ها با تأثیرپذیری از اضطراب‌های این ایام بیشتر شده است. به گونه‌ای که بخشی از تماس‌ها با اورژانس اجتماعی به دلیل مشاجره لفظی زوجین بر سر رعایت مسائل بهداشتی و اختلاف نظر آنها درباره اولویت نکات بهداشتی برای پیشگیری از ابتلاء به کرونا ویروس بوده است.
افزایش ۳۰ درصدی تماس خانواده‌ها با اورژانس اجتماعی در ایام کرونا
مجتبی ناجی معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان، با اشاره به افزایش تماس خانواده‌ها با اورژانس اجتماعی در ایام شیوع کرونا افزایش به خبرنگار ، می‌گوید: با توجه به اینکه تعداد خط‌های پاسخگویی اورژانس اجتماعی در ایام کرونایی افزایش پیدا کرد و با ارسال پیامک به مردم اطلاع رسانی شد شاهد افزایش ۳۰ درصدی تماس‌ها با خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی بودیم که این تماس‌ها درباره تعارضات زناشویی، همسر آزاری یا مشاجرات لفظی بین همسران بود، به نظر می‌آید زوج‌های آسیب پذیر که از نظر مهارت‌های ارتباطی ضعیف بودند یا زمینه‌های ناسازگاری در خانواده آنها وجود داشت با بروز این بیماری این عامل در آنها تشدید شد و در ایام کرونا و قرنطینه خانگی میزان اختلافات نسبت به قبل به مراتب افزایش پیدا کرده است.
وی اضافه می‌کند: افزایش ۳۰ درصدی مشاجرات خانوادگی در ایام کرونا باعث مسائل مختلفی چون همسر آزاری، اختلافات و تعارضات زناشویی بوده است و به نظر می‌آید زوجینی که از نظر مهارت‌های ارتباطی در حد ضعیف بودند و زمینه‌های ناسازگاری را داشتند مشاجره لفظی در آنها شدت یافته و به نوعی می‌توان گفت که این تعارضات از قبل در بین آنها بوده و در ایام کرونایی واضح‌تر شده است.
معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان، تصریح می‌کند: از سویی شاید نتوان به طور قطعی افزایش این نوع تعارضات را به شیوع ویروس کرونا ربط داد و در واقع یکی از دلایل آن آگاهی مردم از وجود چنین مرکزی (اورژانس اجتماعی) برای تماس گرفتن بوده است. اما میزان درگیری‌هایی که در خانواده‌ها اتفاق می‌افتاد و می‌توان آن را به همه گیری ویروس کرونا ربط داد بیشتر اختلاف نظر زوجین در زمینه رعایت پروتکل‌های بهداشتی بود و بعضی از تماس‌ها در خصوص این بود که یکی از زوج‌ها حساسیت کافی برای رعایت و به کارگیری دستورهای بهداشتی را داشته اما زوج دیگر ممکن بود که به آن اندازه حساسیت اعمال نکند و سهل انگاری هم داشته باشد و این نکته می‌توانست منجر به ایجاد تعارض در خانواده شود.
ناجی تاکید می‌کند: خدمات مشاوره‌ای بهزیستی استان به خانواده‌ها برای کاهش حل اختلافات از طریق مشاوره تلفنی خطوط ۱۲۳ و ۱۴۸۰ بوده است به دلیل اینکه امکان مراجعه حضوری به دلیل محدودیت‌های کرونایی در این ایام تا حدودی دشوار بود، بنابراین مشاوره تلفنی گزینه مناسبی در ایام کرونایی بوده و کاربرد بسیار بالایی هم داشته است.
لزوم بالا بردن آستانه تحمل زوجین در ایام کرونا
وی اظهار می‌کند: برای تقویت مهارت گفت و شنود و سازگاری بیشتر والدین و فرزندان و زوج‌ها در ایام کرونا باید خانواده‌ها در این ایام آستانه تحمل خود را افزایش دهند، به دلیل اینکه افراد وقتی در کنار همدیگر قرار می‌گیرند احتمال دارد که تا حدودی نقطه نظرات آنها با یکدیگر متفاوت و متضاد باشد. اگر بخواهند بر روی دیدگاه خودشان اصرار کنند احتمال بروز تنش، تعارض و کشمش بین اعضای خانواده وجود دارد.
معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان، تاکید می‌کند: به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم در این ایام از حالت خودمحوری و نگاه کردن تنها از زاویه دید خود به مسائل تا حدودی فاصله بگیرند. با تقویت مهارت همدلی خودشان را به جای طرف مقابل بگذارند البته این اتفاق کار آسانی نیست. به خصوص در تعامل با نوجوانان ممکن است والدین نتوانند به خوبی همدلی کنند به دلیل اینکه از یک دید بالاتری به موضوع نگاه می‌کنند.
ناجی بیان می‌کند: باید زوج‌ها تمرین کنند تا بتوانند به خوبی احساسات طرف مقابل و دیدگاه‌های همسر و فرزندان را درک کنند و با این درک می‌توانند به نحو مطلوب‌تری به تفاهم برسند. تا حدودی زوجین دیدگاه‌های خود را تعدیل کنند و با یکدیگر به تعامل برسند اگر نقطه نظرهای اعضای خانواده یک سمت و سو داشته و همگرا باشد بهتر می‌توانند از عهده حل مسائل خود بربیایند.
تعارض جزئی جدایی‌ناپذیر در زندگی مشترک
روناک عشقی دکترای مشاوره و زوج درمانی در خصوص اینکه تعارض یک جزو طبیعی و جدایی ناپذیر زندگی مشترک زوج‌ها است در گفت وگو با خبرنگار ، اظهار می‌کند: به دلیل اینکه افرادی با ادراک، تربیت متفاوت، باورها و خانواده متفاوت با همدیگر زندگی مشترکی را شروع می‌کنند در نتیجه داستان تعارض در زندگی زناشویی کاملاً طبیعی است. به خصوص هر چقدر رابطه‌ها صمیمی‌تر شود احتمال اینکه تعارض ایجاد شود بسیار بیشتر است، به دلیل اینکه اهمیت انسان‌ها برای یکدیگر بیشتر می‌شود و شناخت بهتری از همدیگر دارند در نتیجه احتمال اختلاف نظر بین آنها نیز افزایش پیدا می‌کند.
وی می‌افزاید: نکته مهم این است که اول باید تعارض را موضوعی طبیعی بدانیم به خصوص در دوره‌های مختلفی که بحران خاصی مانند بحران کرونا اضافه می‌شود و در حال حاضر که اپیدمی کرونا همه دنیا را دربر گرفته است ناخودآگاه در چنین شرایطی تعارض‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. بنابراین بخشی از این تعارضات را باید طبیعی بدانیم و به آن به عنوان یک جز طبیعی زندگی زناشویی نگاه کنیم. بهتر است بدانیم چه طور این تعارض را حل کنیم و آموختن حل تعارض‌ها برای همسران امری ضروری است. به دلیل اینکه با این کار به شناخت و صمیمت بیشتری می‌رسند و معمولاً روابط بهتری هم دارند.
این مشاور خانواده و زوج درمانگر تصریح می‌کند: شیوه برخورد با تعارض و نگرش به آن بسیار مهم است. اینکه تعارض به شیوه درستی حل شود و به خشونت کلامی و فیزیکی ختم نشود مهم است. در حقیقت اگر تعارض کلامی سازنده باشد و زوجین بدانند چه طور با همدیگر گفت وگو کنند در نتیجه با احترام و توافق می‌توانند مسائل را حل کنند. این موضوع نگران کننده‌ای نیست و می‌تواند به زوجین کمک کند تا با یکدیگر ارتباط بدون تنشی داشته باشند.
علت افزایش تعارضات زناشویی در بحران کرونا
عشقی در خصوص چرایی افزایش تعارضات و مشاجرات خانوادگی در ایام کرونا، اظهار می‌کند: مطابق آمارهای دنیا تعارض در ایام کرونایی افزایش پیدا کرده است و در اصفهان نیز ۴۰ درصد افزایش تعارضات زناشویی به واسطه مراجعه‌ای است که به مراکز مشاوره و اورژانس اجتماعی وجود داشته و خشونت‌ها نیز با افزایش گزارش شده است. به هر حال یک استرس در مقابل سلامتی و نگرانی از بیماری و مرگ برای همه انسان‌ها ایجاد شده است و این امر باعث می‌شود که انسان‌ها تحریک پذیرتر، عصبی‌تر، حساس‌تر و زود رنج تر شوند.
وی تاکید می‌کند: نیاز به بقا و اهمیت به سلامتی در افراد متفاوت بوده و در بین زوج‌ها از نیازهای پایه‌ای زندگی است. نوع اولویت دادن هر یک از زوجین به این مسئله مشکلاتی را به دنبال دارد. برای مثال خانمی که نیاز به بقای او بالاست امکان دارد بسیار بر روی سلامتی خود حساس باشد و موازین بهداشتی را به طور کامل رعایت کرده و خودمراقبتی را جدی گرفته و همیشه از الکل، ماسک و دستکش در اپیدمی کرونا استفاده کند.
این مشاوره خانواده ادامه می‌دهد: از سوی دیگر ممکن است که نیاز بقای همسر او پایین بوده و جزو اولویت‌های زندگی او نباشد. بنابراین رفتارهای همسر در توجه به مسائل بهداشتی متفاوت‌تر است و همین تفاوت در نیاز به بقا و نوع توجه به خودمراقبتی یکی از علل بروز تعارضات در ایام کرونا است و برخی از زوج‌ها بر سر همین موضوع دعوا و مشاجره دارند.
عشقی تاکید می‌کند: کرونا بحران‌های اقتصادی جامعه را افزایش داده و به بسیاری از مشاغل آسیب زده و در اثر این اتفاق استرس‌های بیرونی نیز افزایش پیدا کرده است. به خصوص در بین آقایان که به شکل سنتی نقش و وظیفه درآمدزایی و گذران زندگی را در جامعه به عهده دارند به همین دلیل تحت فشار روانی قرار گرفتند و این امر باعث می‌شود همسران در دوران قرنطینه که زمان بیشتری را با همدیگر می‌گذرانند بیشتر درگیر تعارضات شده، حساس‌تر و زودرنج شوند.
وی با اشاره به کاهش ارتباطات اجتماعی زوج‌ها، می‌گوید: به هر حال قبل از کرونا خانواده‌ها روابط اجتماعی گسترده‌تری داشتند و اعضای خانواده با داشتن تفریحات تخلیه هیجانی بیشتری داشتند. اما در حال حاضر نظام خانواده بسته شده و احتمال تعارض نیز افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر این موارد از مهرماه با بازگشایی مدارس و آموزش به صورت آنلاین، حجم کار بالایی برای اعضای خانواده به خصوص مادران ایجاد شده و در نتیجه تعارضات زوجی و خانوادگی افزایش چشم گیری پیدا کرده است.
راهکارهای کاهش تعارضات خانوادگی
این دکترای مشاوره و زوج درمانگر در توصیه به خانواده‌ها برای کاهش تعارضات در ایام کرونایی، خاطرنشان می‌کند: ایجاد درک و پذیرش از همدیگر در این دوران بسیار مهم است و باید همسران با درک قوی شرایط بحرانی، همدلی و آستانه تحمل بالاتری داشته باشند. در ایام قرنطینه با همدیگر مهربان‌تر برخورد کنند، اگر رفتار تحقیرانه داشته و انعطاف به خرج ندهند در نتیجه به آسانی نمی‌توانند از بحران عبور کنند. شاهراه عبور از بحران‌های خاص انعطاف‌پذیری اشخاص است.
وی تاکید می‌کند: افراد منعطف می‌توانند از بحران‌ها گذر کنند اما افرادی که نمی‌خواهند شیوه‌های رفتاری، ذهنی و کلامی خود را تغییر دهند در این بحران گرفتار شده و به خود و دیگران آسیب می‌زنند. منعطف بودن، داشتن درک و پذیرش بیشتر و گذاشتن خود به جای همسر و از زوایه دید او به مسائل نگاه کردن در شرایط کنونی می‌تواند برخورد ملایم‌تری را به همراه داشته باشد.
عشقی با تاکید بر اینکه همسران شرایط روحی همدیگر را در این دوران درک کنند، اظهار می‌کند: برای مثال اگر زن و شوهری یکی درون گرا و دیگری برون گرا است در شرایط زندگی قرنطینه که به گذراندن اوقات در خانه هستند. معمولاً فرد برون گرا از بودن بیشتر در جمع و افزایش تعاملات اجتماعی لذت می‌برد. اما فرد مقابل ناخواسته و به دلیل ویژگی‌های خلقی و شخصیتی نیاز به خلوت شخصی بیشتری دارد و این اتفاق باعث می‌شود که در فضای خانه احساس خفگی کند.
این مشاور خانواده بیان می‌کند: اصولاً اگر همسری دارید که درون گراست او را بیشتر درک کنید و اجازه دهید که خلوت شخصی بیشتری داشته باشد و در روز چند ساعتی را به کارهای فردی خودش بپردازد. برعکس اگر همسر برون گرا دارید سعی کنید تفریحات دو نفره را افزایش داده و به دنبال راهکار باشید. افزایش تعاملات مثبت و دو نفره را در اولویت قرار دهید، با شرایط قرنطینه و کاهش روابط اجتماعی زوج‌ها می‌توانند تفریحات دو نفره را داشته باشند برای مثال با اپلیکیشن‌ها یا برنامه‌های ورزشی آنلاین با همدیگر ورزش کنند. انجام بازی‌های دو نفره ساده مانند شطرنج و بازی‌های قدیمی مار و پله و منچ و موارد دیگر را برحسب علاقه انجام دهند. دیدن فیلم‌ها و سریال‌های مورد علاقه و آشپزی کردن را نیز در ایام قرنطینه برای کاهش مشاجره‌ها توصیه می‌کنیم.
وی اضافه می‌کند: همسران در شرایط کنونی کمتر یکدیگر را مورد انتقاد و سرزنش قرار داده و با شرایط جدید خود را تطبیق دهند که این امر نیازمند مهربانی و حساسیت به رنج خود و تمایل عمیق به کاهش این رنج با عمل متعهدانه و التیام بخشیدن به اوضاع برای کاهش تعارض است. تقسیم کار از راهکارهای ثبات و رضایت زندگی زناشویی است. دوران قرنطینه که همه اعضای خانواده کنار هم هستند حجم کارها زیاد است و می‌توانند با کمک به همدیگر در تقسیم کار مشارکت کنند.
عشق ورزی آگاهانه نیاز زندگی زوجین
عشقی می‌افزاید: زوجینی که دانش‌آموز دبستانی دارند اگر تقسیم رسیدگی به امور درسی فرزندان بین والدین صورت بگیرد می‌توانند از تعارضات در خانه کم کنند و مشاجره‌ها را کاهش دهند. علاوه بر این عشق ورزی آگاهانه به همدیگر را در این دوران بیشتر از قبل داشته باشند و این عشق ورزی پنج کلید اصلی دارد. اول توجه یعنی زوجین تا حد امکان به یکدیگر توجه داشته و مراقب همدیگر باشند. کلید دوم پذیرش و درک است، همسران با نگاه مهربانانه توأم با عشق و احترام خودشان را به جای هم قرار داده و با درک متقابل امنیت و آرامش را به هم هدیه کنند.
این زوج درمانگر اظهار می‌کند: کلید سوم عشق ورزی آگاهانه و قدردانی است که باید از رفتارهای خوب همسر احساس رضایت و قدردانی با تأیید عملکرد او نشان داده شود. به خصوص در شرایط فعلی که مردان بیشتر تحت فشارهای روانی هستند و در کلاس‌های آنلاین فرزندان که مادران مسئولیت بیشتری دارند، قدردانی و تشکر می‌تواند به داشتن رابطه بهتر کمک کند. کلید چهارم عاطفه است، یعنی تا جایی که می‌توانیم بفهمیم همسران با چه مواردی (کلامی، نوازش کردن، هدیه دادن، گذاشتن وقت بیشتر و موارد دیگر) احساس دوست داشتن می‌کنند و با اولویت قرار دادن همان مورد عاطفه بیشتری به همسر در این ایام نشان دهیم.
وی تاکید می‌کند: آخرین کلید عشق ورزی آگاهانه عدم کنترل گری است، یعنی زوج‌ها نقش انسان کنترل کننده برای طرف مقابل نداشته باشند و به او اجازه دهند که نیازها و خواسته‌های خود را به راحتی بیان کند و در شرایط همه گیری کرونا که زوج‌ها مجبور هستند زمان طولانی در خانه بگذرانند هر چه قدر کمتر همدیگر را کنترل کنند شرایط برای آنها قابل تحمل تر می‌شود.
این مشاور خانواده اظهار می‌کند: سعی کنند روابط خود را با دیگران حتی به صورت مجازی و تماس‌های تصویری حفظ کنند و این حرکت‌ها می‌تواند به بهبود روابط افراد کمک کرده و شیوه‌های حل تعارض مناسب و گفت وگوی مؤثر نیز بسیار اثربخش باشد. اگر زوجین احساس کنند که در دوران کرونا اضطراب و استرس آنها نسبت به قبل افزایش بیشتری پیدا کرده است در حدی که نمی‌توانند هیجان‌های منفی خود را کنترل کنند حتماً به روانپزشک و مشاور مراجعه کنند و اجازه ندهند رفتارهای تکانشی رابطه زوجی و خانوادگی آنها را ویران کند.
بهبود روابط زوجین و نزدیکی برخی خانواده‌ها به هم در ایام کرونا
مهراد دشتی روانشناس و مشاور خانواده در زمینه افزایش مشاجره خانوادگی در ایام شیوع کرونا به خبرنگار ، می‌گوید: تأثیر کرونا بر روی خانواده‌ها به دو شکل بوده است. بعضی از خانواده‌ها به همدیگر نزدیک‌تر و رابطه آنها بهتر شده است. به دلیل اینکه افراد وقت بیشتری را برای همدیگر می‌گذارند و بیشتر در کنار هم هستند. یعنی خانواده‌هایی که با همدیگر مشکل اساسی نداشتند و از همدیگر به دلیل مشغله‌های زندگی دور بودند در این شرایط در کنار هم روابط بهتری دارند.
وی اضافه می‌کند: اما دسته بزرگ‌تری از خانواده‌ها را می‌بینیم که در ایام کرونایی دچار مشکل شدند که این اتفاق وابسته به پنج علت است. اول اینکه این گروه از قبل مشکلاتی داشتند اما به دلیل اینکه از هم دیگر دور بودند این مشکلات کمتر بروز می‌کرد و در شرایط قرنطینه وقت بیشتر در کنار هم می‌گذرانند و مشکلات تشدید شده و بیشتر خود را نشان می‌دهد.
این روانشناس تصریح می‌کند: یک دسته هم به دلیل مشکلات خلقی ایام کرونایی بوده که دچار اضطراب و افسردگی‌هایی شدند و بنا به دلایل مختلفی افسردگی در بعضی از افراد بیشتر شده است. دسته‌ای که وسواسی و اضطرابی بودند در دوران قرنطینه کرونا وسواسی‌تر شدند و عده‌ای نیز استرس زیاد از بیمار شدن دارند. برخی به دلیل سبک زندگی امروزی که در دوران قرنطینه کمتر بیرون از خانه می‌روند و فعالیت بدنی آنها کمتر شده دچار تغییرات روحی و روانی شدند.
دشتی ادامه می‌دهد: گروه دیگر کسانی هستند که به دلیل استرس‌های مالی، مسائل شغلی و مشکلات اقتصادی که دارند در ایام کرونا دچار تغییر خلق وخو شدند و در روابط بین فردی با اعضای خانواده سریع واکنش منفی نشان می‌دهند. برای کاهش مشاجره‌ها در بین خانواده باید نوع مشکلات و مسائل هر خانواده مجزا شود تا بتوان بر مبنای مسائل راه حل لازم را ارائه داد.
وی درباره راه حل مسائل هر گروه، اظهار می‌کند: در حقیقت تعدادی از زوج‌ها مشکلات حل نشدنی از قبل دارند و در ایام کرونا با داشتن فراغت بیشتر، فرصت خوبی است که برای حل تعارضات با مطالعه کردن، گفت و شنود با یکدیگر و کمک گرفتن از مشاور بیشتر تلاش کنند. کسانی هم که به دلیل مشکلات خلقی دچار مسئله خانوادگی شدند به این افراد توصیه می‌کنم تحت هر شرایطی سعی کنند بیشتر ورزش کرده و در خانه فعالیت‌های مفید، بازی‌ها و ورزش‌های دسته جمعی و خانوادگی داشته باشند. افرادی که اضطراب دارند خودمراقبتی را تمرین کنند و فعالیت‌های شخصی که به خلق آنها کمک می‌کند را در اولویت قرار دهند. افراد مذهبی‌تر بیشتر بر روی مناسک مذهبی فردی تمرکز کنند و فعالیت‌هایی که در آرامش فردی کمک کننده بوده را جدی بگیرند.
