مقارنه غول‌های گازی پس از ۸۰۰ سال

گروه علمی: در آسمان امشب ۲ سیاره مشتری و زحل پس از ۸۰۰ سال، به یکدیگر بسیار نزدیک می‌شوند و تنها یک دهم درجه از هم فاصله دارند؛ این یعنی فاصله‌ای به اندازه یک پنجم عرض ماه. این مقارنه تا ماه مارس ۲۰۸۰ بار دیگر صورت نخواهد گرفت و در آن سال، بار دیگر شاهد نزدیک شدن این ۲ سیاره به یکدیگر خواهیم بود. اسپیس، این درکنار هم قرار گرفتن بسیار نادر غول‌های منظومه شمسی به آسانی از طریق چشم، دوربین و یا بهتر از آن به‌وسیله یک تلسکوپ کوچک آماتوری نیز قابل رویت خواهد بود.با توجه به زمان این رویداد، برخی گمان می‌کنند شاید همین پدیده بوده که ۲ هزار سال قبل جلب توجه کرد و در متون دینی ثبت شد؛ پدیده‌ای که به ستاره بیت لحم معروف شد.مشتری و زحل به‌ترتیب بزرگ‌ترین سیارات منظومه ما و از درخشان‌ترین اجرام آسمان شب هستند و به همین‌خاطر مقارنه آنها، نظر هرکسی را به‌خودش جلب می‌کند.

پیوند بزرگ
پیش از آغاز همه‌گیری جهانی بیماری کووید-۱۹، سیاره‌های مشتری و زحل مرتب به‌هم نزدیک شده‌اند. نخستین بار این پدیده مهم در‌ماه فوریه سال‌جاری میلادی رخ داد. گرچه از نظر جسمی این ۲ سیاره غول‌پیکر گازی تقریبا نیم میلیارد مایل از یکدیگر فاصله دارند، اما حرکت مداری آن‌ها از منظر زمین به‌طور دوره‌ای آن‌ها را به هم نزدیک می‌کند.مشتری هر ۱۲ سال یک‌بار به دور خورشید می‌چرخد و از زحل که سرعت کمتری دارد، سبقت می‌گیرد که در این زمان، به همگرایی بصری آنها، پیوند بزرگ گفته می‌شود. این اتفاق در هر ۲ دهه یکبار اتفاق می‌افتد، اگرچه گاهی اوقات جفت شدن بسیار نزدیک به خورشید شکل می‌گیرد که دیده نمی‌شود. البته این ۲ معمولا تا این حد که در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰ به هم نزدیک خواهد شد، نمی‌شوند. آخرین باری که این ۲ سیاره منظومه شمسی در آسمان تاریک تا این اندازه به هم نزدیک شدند، ۸۰۰ سال پیش بوده است.

دنیای مقارنه
مقارنه یا جفت شدن در ستاره‌شناسی به هم‌راستا قرار گرفتن ۲ یا چند جرم آسمانی با یکدیگر از منظر زمین گفته می‌شود؛ به‌گونه‌ای که آن‌ها در آسمان در کنار هم دیده شوند. باید به این موضوع توجه داشته باشیم که چنین رویداد‌هایی معمولا بسیار نادر هستند و به این راحتی‌ها در آسمان شاهد چنین چیز‌هایی نخواهیم بود.

دنبال چه بگردیم؟
اگر طی چند هفته گذشته مشتری و زحل را ردیابی کرده‌اید، می‌دانید کجا آن‌ها را پیدا کنید: کمی بالاتر از افق جنوب غربی، اندکی پس از غروب خورشید. شما نمی‌توانید مشتری را که بزرگ‌تر و نزدیک‌تر است گم کنید؛ یک چراغ سفید طلایی که بر یک تکه آسمان تسلط دارد و هیچ ستاره خاصی در آن نزدیکی نیست. پس از آن، زحل آسان در بالا و سمت چپ مشتری قرار می‌گیرد.

جست‌وجوگری به نام «جونو»
هم‌اکنون، فقط یک فضاپیمای ناسا به نام جونو (Juno) وجود دارد که به دور هریک از این غول‌های گازی می‌چرخد. جونو در حال تحقیق در مورد منطقه قطبی قبلاً کشف نشده مشتری است و یک قلمرو غیرمنتظره زیبا و مرموز از سیستم‌های چرخش، پیچش ابر و توفان را مشخص می‌کند. جونو همچنین در حال کشف فضای داخلی مشتری است و تلاش می‌کند اطلاعاتی را درخصوص ساختار آن، فرایند‌های ایجادکننده میدان مغناطیسی قدرتمند و شفق‌های اتمسفر و آنچه ممکن است در اعماق هسته این سیاره باشد را به‌دست آورد.

این ستاره بیت‌لحم است؟
آنگونه که در انجیل اشاره شده، در زمان تولد حضرت عیسی (ع) ۳ منجم ایرانی با دنبال کردن ستاره‌ای درخشان به سمت بیت‌لحم رفته و مکان تولد مسیح (ع) را مشخص کرده‌اند. برخی از اخترشناسان بر این باورند که اتفاق پیش رو، همان رویدادی است که در آن زمان شکل گرفته و به ستاره بیت‌لحم مشهور شده است. در این خصوص می‌توان به این نکته نیز اشاره داشت که پیوند‌های بزرگ گاهی دانشمندان را به گمانه‌زنی درباره ارتباط احتمالی آن‌ها با وقایع مهم سوق داده است. به‌عنوان مثال، یوهان کپلر بررسی کرد که آیا ستاره بیت‌لحم که ۳ انسان خردمند را به تولد مسیح راهنمایی می‌کند، یک ارتباط بزرگ محسوب می‌شود؟این فرضیه که مقارنه زحل و مشتری ممکن است همان ستاره حیرت‌انگیز بیت‌لحم باشد، ابتدا از سوی یوهانس کپلر، منجم و ریاضیدان برجسته آلمانی، در اوایل قرن هفدهم مطرح شد. دکتر کارولین کرافورد از مؤسسه نجوم دانشگاه کمبریج در این رابطه به بی‌بی‌سی می‌گوید: ۲ هزار سال پیش، مردم از رویداد‌های آسمانی خیلی بیشتر خبر داشتند، پس غیرممکن نیست که ستاره بیت لحم جفت شدن ۲ سیاره مثل مشتری و کیوان بوده باشد.