ایران و زبان فارسی در ایتالیا شناخته‌شده نیست
ارزیابی شما از وضعیت زبان فارسی در ایتالیا چیست؛ در واقع مردم ایتالیا چقدر با زبان فارسی آشنایی دارند؟
همان‌طور که در وبینار اهمیت زبان فارسی که هفته گذشته برگزار شد اشاره کردم، با این‌که کارهای بسیار خوبی از سوی کنسولگری ایران در شهر میلان و سفارت جمهوری اسلامی و رایزنی فرهنگی در رم انجام شده است اما کماکان شاهد این هستیم که نه تنها زبان فارسی بلکه ایران و ایرانی آن‌چنان که شایسته است، در ایتالیا شناخته‌شده نیست و زبان فارسی مهجور مانده است. با بسیاری از دوستان ایتالیایی در محیط دانشگاهی برخورد دارم که به اشتباه زبان عربی را زبان ما می‌دانند و تفاوتی میان زبان فارسی و عربی قائل نیستند. از این‌روست که به نظر من اگر بخواهیم به بحث اهمیت زبان فارسی در ایتالیا بپردازیم درست این است که ابتدا به اهمیت آشنا کردن ایتالیایی‌ها با زبان فارسی و شناساندن زبان فارسی به این عزیزان بپردازیم.
کرسی‌های زبان فارسی به استادان ایرانی سپرده نمی‌شود
با توجه به اهمیت کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌ها در ترویج این زبان، وضعیت فعلی کرسی‌های زبان فارسی در ایتالیا به چه صورت است؟
تا آن‌جایی‌که من اطلاع دارم در حال حاضر در ایتالیا، زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های شهرهای رم، ونیز، بولونیا، ناپل، تورینو و پالرمو آموزش داده می‌شود. بنابر همین اطلاعات متاسفانه در هیچ‌کدام از این دانشگاه‌ها کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی به استادان ایرانی سپرده نمی‌شود و استادان ایتالیایی این مهم را از استادان ایرانی دریغ می‌کنند. البته باید گفت به طور کلی در اکثر رشته‌های دانشگاهی در ایتالیا به همین منوال است و برخلاف کانادا و آمریکا که با سپردن جایگاه‌های علمی به خارجی‌ها کمتر مشکل دارند، در اروپا و همچنین در مورد ایتالیا قضیه کاملا برعکس است و نبود استادان ایرانی در کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی در ایتالیا گواه همین ادعاست.
از دست دادن مترجمان بزرگ ایتالیایی و حضور مترجمان تازه‌نفس
درباره وضعیت کتاب‌هایی که از زبان و ادبیات فارسی به زبان ایتالیایی ترجمه شده‌اند و مترجمان آنها که امکان آشنایی با زبان فارسی را فراهم کرده‌اند، می‌گویید؟
بله، به درستی اشاره کردید. یکی از راه‌های موثر آشنایی ایتالیایی‌ها با فرهنگ ایرانی، کتاب‌هایی است که از زبان فارسی به ایتالیایی ترجمه شده‌اند. من از این موقعیت استفاده می‌کنم تا فقدان یکی از این بزرگان، استاد و مترجم زبان فارسی، استاد آنا ونزان، که از نزدیک افتخار آشنایی و مصاحبت با او را زمانی که بر روی تز دکتری کار می‌کردم داشتم، اشاره کنم. او که هفته گذشته دار فانی را وداع گفت، مترجم و ایرانشناس ایتالیایی اهل ونیز بود و مدرک لیسانس زبان‌ها و فرهنگ‌های شرقی خود را از دانشگاه «Ca ’Foscari» ونیز و مدرک دکتری مطالعات خاورمیانه خود را از دانشگاه نیویورک گرفته بود. آنا ونزان در معرفی ایران و آثار ادبی معاصر فارسی تلاش‌های فراوانی کرد و در ابتدای کار خود در زمینه ترجمه کتاب‌های فارسی، ۱۵ داستان‌نویس زن ایرانی را انتخاب و در مجموعه داستانی به نام «کلمات بی‌پرده» آثار آنان را به مخاطب ایتالیایی معرفی کرد. باید واقعا از نقش برجسته او در شناساندن ادبیات فارسی به ایتالیایی‌ها قدردانی کرد، زیرا او ترجمه‌های متعددی از آثار ادبی فارسی را به زبان ایتالیایی انجام داد. به عنوان مثال می‌توان به کتاب‌هایی از شهرنوش پارسی‌پور با عنوان «طوبی و معنای شب» و «زنان بدون مردان» اشاره کرد. آنا ونزان همچنین کتاب‌های ارزشمندی همچون «سووشون» اثر سیمین دانشور و چندین کتاب دیگر ازجمله «بوف کور» از صادق هدایت و کتاب «دایی جان ناپلئون» نوشته ایرج پزشکزاد را نیز اخیرا به چاپ رسانده بود. آنا ونزان همچنین تالیف کتاب «دختران شهرزاد؛ نویسندگان زن ایرانی از قرن نوزدهم تا دوران معاصر» را انجام داد و سفرنامه زیبایی نیز به ایران دارد که با نام «سفر یک‌هفته‌ای به ایران» منتشر شده است. متاسفانه به غیر از او در چند سال اخیر، مترجمان بزرگ دیگری را که با ترجمه آثار فرهنگی ما کمک شایانی به شناساندن فرهنگ ایران به ایتالیایی‌ها داشتند، از دست داده‌ایم؛ از جمله خانم فلیچیتا فرارا و آقای چنگیز داورپناه. اما خوشبختانه شاهد ظهور مترجمان جوان و تازه‌نفسی در زمینه ترجمه آثار ادبیات فارسی به ویژه آثار معاصر ادبیات فارسی به ایتالیایی هستیم.
دوره‌ای برای آموزش زبان فارسی در دانشگاه میلان وجود ندارد
در شهر میلان و دانشگاه میلان که خود شما حضور دارید، بحث فارسی‌آموزی به چه صورت است؟
هم‌اکنون در میلان و در مرکز فرهنگی امام علی (ع) کلاس‌های آموزش زبان و ادبیات فارسی برای ایتالیایی‌ها توسط این‌جانب به صورت مجازی انجام می‌شود که امیدوارم با په پایان رسیدن همه‌گیری کرونا بتوانیم دوباره کلاس‌های حضوری را از سر بگیریم، زیرا کلاس‌های حضوری از آن‌جایی که می‌توان فارسی‌آموزان را با فرهنگ ایرانی بیشتر آشنا کرد، جذاب‌تر و موثرتر دنبال می‌شود.همچنین رایزنی فرهنگی ایران در رم نیز دوره‌های حضوری و مجازی آموزش زبان و ادبیات فارسی برگزار می‌کند و گفته می‌شود که متولی حمایت از کرسی‌های دانشگاهی زبان و ادبیات فارسی، ترجمه و نشر آثار ادب فارسی، و همکاری‌های دانشگاهی این حوزه در ایتالیا است. با این‌که دپارتمان زبان‌های دانشگاه میلان دپارتمان بسیار بزرگی است و بیشتر زبان‌های خارجی و حتی زبان‌های غیراروپایی ازجمله هندی، چینی و عربی در این‌جا تدریس می‌شود اما متاسفانه هیچ دوره‌ای برای آموزش زبان و ادبیات فارسی دراین دانشگاه وجود ندارد. خود بنده از زمان تحصیل در مقطع دکترا در دانشگاه میلان پیگیر این امر و رایزنی با دانشگاه و سرکنسولگری بوده‌ام که تا زمان این مصاحبه موفقیتی در این زمینه حاصل نشده است. در واقع بنا به اظهارات طرفین، در سال‌های گذشته صحبت‌هایی بین دانشگاه و سفارت یا سرکنسولگری ایران صورت پذیرفته است درحالی که هرکدام از طرفین خواستار این بوده که خود محتوای آموزشی را ارائه بدهد و طرف مقابل هزینه‌های آموزشی را تقبل کند که همین امر باعث به بن بست‌رسیدن گفت‌وگوها در این زمینه شده است. البته با توجه به برگزاری وبینار اهمیت زبان فارسی و علاقه‌ای که رایزن محترم فرهنگی در پیگیری این موضوع نشان داد، امیدوارم در آینده بتوانیم آموزش زبان فارسی را هم در بین دیگر زبان‌های موجود در دانشگاه میلان ببینیم. اگرچه نماینده محترم بنیاد سعدی در همین وبینار اعتقاد داشتند بحث دانشگاهی مربوط به وزارت علوم است اما من به شخصه معتقدم که اگر عزمی در این راستا باشد باید این محول کردن وظایف به دیگر نهادها کنار گذاشته شود و همه از جمله سفارت و سرکنسولگری و بنیاد سعدی و وزارت علوم در کنار هم تلاشی در راستای محقق شدن این مهم انجام دهند زیرا میلان یکی از بزگترین شهرهای تاثیرگذار علمی و صنعتی شمال ایتالیا با اثرگذاری و جمعیت بالاست و مسلما وجود کرسی زبان فارسی در این دانشگاه دستاورد بزرگی برای شناساندن زبان فارسی به ایتالیایی‌ها خواهد بود.
به نظر شما مردم ایتالیا چقدر از یادگیری زبان فارسی استقبال می‌کنند؟
همان‌طور که اشاره کردم ابتدا باید در راستای شناساندن زبان فارسی قدم برداریم و سپس به بررسی استقبال مردم از زبان فارسی بپردازیم. برداشت شخصی من با توجه به تجربیات اخیر در شهر میلان اعم از دانشگاه و همچنین در مرکز فرهنگی ایرانیان این است که ایتالیایی‌ها اگر با فرهنگ ایران و مردم ایران آشنا شوند حتما و بدون شک علاقه‌مندی‌های زیادی در بین آنها برای آشنایی بیشتر با فرهنگ ایرانی شکل خواهد گرفت که از این رهگذر، مطمئن هستم به علاقه‌مندی به آشنایی با زبان فارسی هم منجر خواهد شد. کما این‌که در بین بسیاری از فارسی‌آموزان خود من در دو سال گذشته همین روال طی شده است. البته نباید نقش شناساندن فرهنگ و زبان فارسی در مراکز فرهنگی و رایزنی فرهنگی ایران را هم از یاد ببریم به عنوان مثال مرکز فرهنگی ایرانیان میلان که با عنوان مرکز فرهنگی امام علی (ع) با مدیریت حجت‌الاسلام والمسلمین حاج آقای فائزنیا در سال‌های اخیر در میلان مشغول به فعالیت بوده کارهای بسیار خوبی در این زمینه من جمله برگزاری کارگاه‌ها و مراسم ایرانی از قبیل مراسم عید نوروز و شب یلدا برای شناساندن فرهنگ ایرانی به ایتالیایی‌ها در شهر میلان انجام داده است. فرامرز شادلو، فارغ التحصیل دکتری زبانشناسی و ادبیات در زمینه ادبیات بین فرهنگی اروپایی و غیراروپایی از دانشگاه میلان است که هم‌اکنون در دانشگاه میلان به صورت پاره‌وقت مشغول به تدریس زبان انگلیسی است. او از سال ۱۳۸۲ در موسسات علمی و آموزش عالی در مشهد به تدریس زبان انگلیسی مشغول بود و پس از مهاجرت به ایتالیا برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری در دانشگاه میلان، حدود چهار سال در مدرسه ایرانیان شهر میلان به دانش‌آموزان ایرانی زبان انگلیسی تدریس کرده است. او بیش از دو سال است که در مرکز فرهنگی ایرانیان شهر میلان مشغول به آموزش زبان فارسی به ایتالیایی‌ها است.
