در آخرین روزهای سال ۲۰۱۵ میلادی راهی کلیسای سرکیس مقدس شدیم که بزرگترین کلیسای تهران و احتمالا ایران محسوب می‌شود. این کلیسا که محل استقرار رئیس شورای خلیفه‌گری ارامنه‌ی تهران نیز است در آستانه‌ی سال نو میلادی حسابی رنگ و بوی عید دارد و در حیاط و ساختمان آن درخت‌های کاج آذین بسته شده و کالسکه‌ی بابانوئل منتظر رسیدن سال جدید هستند.
فرا رسیدن سال نو برای خبرنگاران بخش فرهنگ خبرگزاری بهانه‌ای شد برای یک گفتوگو با «سیبوه سرکیسیان» تا علاوه بر اینکه آرزوی او را برای مردم در سال نو می‌پرسیم، گپی‌و‌گفتی هم درباره‌ی رابطه‌ی میان ارامنه‌ها و ایرانی‌ها و اهمیت سال نو در ادیان مختلف داشته باشیم.
البته مدتی قبل گفت‌و‌گویی با اسقف اعظم ارامنه‌ی تهران درباره‌ی تخریبی که در باشگاه ارامنه در نزدیکی پاساژ علاءالدین رخ داده بود هم منتشر کردیم که طبق گفته‌ی وی، آخرین خبرها حاکی از این است که موضوع همچنان در حال پیگیری است و احتمالا به نتایج خوبی خواهد رسید.
در ابتدای این مصاحبه از اسقف اعظم «سیبوه سرکیسیان» می‌پرسیم که در آستانه‌ی سال نو به عنوان یک مقام عالی‌رتبه چه احساسات مشترک و مشابهی با مردم دارد و او پاسخ می‌دهد که «در چنین مواقعی نه به عنوان یک اسقف یا مسئول گروهی از جامعه، بلکه به عنوان یک انسان لذت می‌برم، خوشحالم و تلاش می‌کنم این احساس را به مردم نیز منتقل کنم.»
سال نو یعنی اول خود را نو کنیم
اسقف اعظم ارامنه تهران می‌گوید: «این مناسبت و جشن بهترین موقعیت برای مردم است که لذت ببرند و شاد باشند و تعهدات و روابط خود را نسبت به یکدیگر تجدید کنند چون «نو» یک کلمه است، اما باید به عنوان «زندگی» ترجمه شود. همانطور که پْل قدیس می‌گوید که تازگی و نو بودن زمانی می‌آید که شما ذهن و قلب و فکر خود را تازه کنید و آن موقع است که سال نو هم معنی پیدا می‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «این دقیقا همان چیزی است که تلاش می‌کنیم به مردم خود انتقال دهیم که بدانند وقتی سال نو می‌آید اول این ما هستیم که باید خودمان را از نظر معنوی و روحی نو و تازه کنیم تا همه چیز را نو ببینیم. درست مثل طبیعت که هنگام فصل بهار دیدن درختان و گل‌های تازه شگفتی ایجاد می‌کند، تازه کردن روح و درون ما نیز همین نتیجه را می‌تواند داشته باشد.»
وقتی می‌پرسیم «پس آیا به دلیل وجود همین ابعاد معنوی و روحانی است که ادیان مختلف فارغ از تفاوت‌های خود به سال نو و شروع آن توجه ویژه نشان می‌دهند؟» می‌گوید: «اعتقاد دارم که در هر مذهبی زمان‌هایی وجود دارد که مردم به بازسازی و تجدید روح و درون خود، فراخوانده می‌شوند. در میان مسلمانان نیز سال نو هست و در این جشن از مردم خواسته می‌شود که روح خود را نو کنند و بیشتر به آنچه برعهده دارند متعهد باشند. در مسیحیت نیز همین‌گونه است، اما اگر بخواهیم آرزو کنیم همه سال خوبی داشته باشیم و به تازه شدن خودمان فکر کنیم باید این را هم بدانیم که متاسفانه اتفاقاتی که در سال ۲۰۱۵ رخ می‌داد، همچنان ادامه دارد.»
بشر باید یک فرهنگ جدید پیدا کند
وی صحبت خود را این‌طور ادامه می‌دهد که، «جنگ، دشمنی‌ها، سوءتفاهمات و اقدامات تروریستی از جمله‌ی آن اتفاقات است و معتقدم برای جلوگیری از این‌ها بشریت باید یک فرهنگ جدید از ادراک و مفاهیم را پیدا کند تا با هم در صلح باشند و به یکدیگر اعتماد کنند، چون این عدم اعتماد مانعی برای دوستی و رابطه خوب میان ملت‌هاست. در حالی که اگر همان طور که به خدا اعتقاد داریم و او را عبادت می‌کنیم به همدیگر نیز اعتماد داشته باشیم صلح و همزیستی را شاهد خواهیم بود.»
اسقف اعظم ارامنه‌ی تهران در توضیح اینکه آیا خشونت‌هایی که به آن‌ها اشاره کرد بخاطر دوری و فاصله گرفتن انسان‌ها از همان معنویت است؟ بیان می‌کند: «بله فکر می‌کنم این طور باشد، چون هرگاه ما از خدا معنویت و ارزش‌های والای انسانی و زندگی فاصله گرفتیم به دردسر افتاده‌ایم. متاسفانه مردم به نوع بشر و مسائل بشریت آگاه نیستند وگرنه کدام دین و مذهب به مردم خود می‌گوید که برو و برادر و خواهرت را بکش؟ هیچ دینی چنین کاری نمی‌کند.»
اسقف اعظم سرکیسیان می‌گوید: «ما از خدا و تعلیمات مهم و اصلی نه تنها مسیحیت و اسلام بلکه تمام مذاهب دور شده‌ایم، از خدا دور شده‌ایم و به همین دلیل است که این‌طور با هم دشمنی می‌کنیم. این اصلی‌ترین مشکل و مسئله درباره‌ی این موضوع است. البته برخی عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هم وجود دارند که در بروز این تنش‌ها و تروریسم تاثیر گذاشته است. با این حال اعتقاد دارم که می‌توانیم بر آن‌ها غلبه کنیم اما فقط زمانی که عدالت در جامعه نهادینه شود و روابط ما با خدا و نیز با بکدیگر درست سامان یابد.»
دوستی ایران و ارمنستان ریشه تاریخی دارد
صحبت ما با اسقف به رابطه میان ایرانی‌ها و ارامنه می‌رسد. بسیاری از ما ممکن است در همین کشور خودمان با ارمنی‌ها برخورد کرده باشیم یا اگر هم به ارمنستان رفته‌اید، نوع خاصی از صمیمیت و رابطه‌ی دوستانه را از سوی آن‌ها نسبت به ایرانی‌ها درک کرده‌اید. در این باره از اسقف اعظم می‌پرسیم که چه تحلیلی از این نوع رابطه دارد، آن هم به عنوان کسی که اهل هیچ کدام از دو کشور ایران و ارمنستان نیست.
او با طبیعی دانستن چنین برخوردی، می‌گوید: «این یک اتفاق نرمال است که اگر شما به ارمنستان رفتید مردمی را ببینید که خیلی دوستانه با شما برخورد می‌کنند، همانطور که وقتی ارامنه به ایران می‌آیند و برادران و خواهران ایرانی خود را می‌بینند همین احساس دوستانه را از شما می‌گیرند. این اتفاق ریشه‌ی تاریخی دارد که ارمنستان و ایران از زمان‌های دور در تاریخ به عنوان همسایه به یکدیگر خیلی نزدیک بودند و رابطه‌ی خوبی هم داشتند، چون به یک نژاد تعلق دارند. ضمن اینکه وقتی ایرانی‌ها در قرن هفتم اسلام را پذیرفتند و ما در قرن یکم مسیحیت را پذیرفتیم موانع مذهبی بر روابط خوب ما تاثیر نگذاشت و این رابطه‌ی دوستانه حفظ شد. براین باورم که همین معنویت است که ایرانی‌ها، ما و ارامنه توانستند آن را نگه دارند و این تاحدودی یک توانگری منعوی میان ملت‌هاست.»
وی اضافه می‌کند: «البته گاهی اتفاق می‌افتد که بین ملت‌ها سوءتفاهماتی در گفت‌و‌گوهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پیش می‌آید، اما این سوءتفاهم‌ها ملت‌ها را به سوی بی‌توجهی و دوری از هم هدایت نمی‌کند؛ بلکه برعکس گاهی مردم را بیشتر به هم نزدیک می‌کند تا بر این فهم و درک اشتباه غلبه کنند؛ به همین دلیل معتقدم ارتباط بین ایرانی‌ها و ارامنه و ارتباط بین ایران وارمنستان براساس یک عامل حیاتی و بنیادین وجودی است که چنین احساس نزدیکی و آشنایی و احترام را به وجود آورده است.»
سیبوه سرکیسیان درباره اینکه آیا این رابطه می‌تواند در ارتباط با دیگر کشورها هم وجود داشته باشد؟ ضمن تاکید بر آن می‌گوید: «ما از ملت‌ها می‌خواهیم که همین‌طور باشند، چون دوستی اصلی‌ترین راه به سوی صلح است، اما متاسفانه گاهی نگاه‌های سیاسی به ملت‌ها اجاره نمی‌دهد تا آن طور که باید، رفتار کنند.»
ایران سرشار از صلح و سرزمینی برای همزیستی ادیان است
در اینجا یادآوری می‌کنیم که بخاطر همین نگاه‌های سیاسی است که برخی کشورها ایران را به عنوان حامی تروریسم متهم می‌کنند و اسقف اعظم ارامنه‌ی تهران از تلاش خود برای تغییر این نگاه سخن می‌گوید.
او می‌گوید: «من همیشه به دوستانم و همکارانم در کنفرانس‌های بین‌المللی خارج از ایران گفته‌ام که ایران یک کشور سرشار از صلح و سرزمینی برای همزیستی تمام مذاهب است. این شرایط فقط متعلق به دوره فعلی ایران نیست بلکه از اوایل تاریخ این طور بوده، همان طور که در انجیل مقدس به ایران به عنوان کشوری امن برای همزیستی اشاره شده است، اما متاسفانه عوامل سیاسی مسائل را تحت تاثیر قرار می‌دهند، بخصوص بر آن‌هایی که در رأس قدرت هستند و تصمیم‌گیری می‌کنند تاثیر دارند. آن‌ها نقش بدی را بازی می‌کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «آن‌ها وقتی درباره‌ی ایران حرف می‌زنند یا به آن نگاه می‌کنند از یک عینک سیاه استفاده می‌کنند و همه چیز را سیاه می‌ببینند، اما من امیدوارم حالا که مذاکرات هسته‌ای به بهترین نتیجه رسیده و غرب، آمریکا و اروپا فهمیده‌اند که ایران قصد ساخت سلاح هسته‌ای ندارد بلکه قصدش ترفیع و ارتقای هر آن چیزی است که به سود و منفعت زندگی مردم ارتباط دارد، مثل تجهیزات کشاورزی و تکنولوژی، نگاه درستی داشته باشد، چراکه این درک درست غرب به سود دو طرف و البته همه ما خواهد بود.»
رئیس شورای خلیفه‌گری ارامنه‌ی تهران به خاطرات و سفرهای خود و گفتوگو درباره‌ی ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «اوایل نوامبر در کنفرانسی بین‌المللی که بیشتر از ۱۷۹ نفر از کشورهای مختلف در آن حضور داشتند شرکت کردم. من در آنجا درباره‌ی ایران، جایگاه مسیحیت و همزیستی مردم مختلف در ایران صحبت کردم و گفتم که وقتی به ایران می‌آیید این زندگی را به طور واقعی تجربه می‌کنید. در حالی که بخاطر فضایی که خارج از ایران وجود دارد هیچ‌گاه نمی‌توانید تصور کنید که چه شرایطی در این کشور وجود دارد. همین هم پیش آمده و وقتی برخی از این دوستان و همکارانم به ایران می‌آیند می‌گویند که آنچه را در ایران دیده‌اند کاملا با آنچه در ذهن داشته‌اند متفاوت است.»
او البته ابراز خوشحالی می‌کند از اینکه دوستان و همکاران خود را قانع کرده تا باور کنند آنچه از ایران گفته، واقعیت بوده است و نه چیز دیگر.
سیبوه سرکیسیان همچنین درباره‌ی اینکه آیا همین احساس‌اش باعث می‌شود که همچنان بخواهد در ایران بماند؟ با لبخند تاکید می‌کند که «من اینجا هستم تا زمانی که سِنم، سلامتی‌ام و قدرت و اختیارم به من اجازه دهد.»
در بخش دیگری از این گفتوگو، بحث به میراث فرهنگی دو ملت ایران و ارمنستان می‌رسد که با وجود تفاوت مذهب در تمام این سال‌ها در حفظ یادگارهای تاریخی یکدیگر تلاش کرده‌اند تا آنجا که کلیساهای زیادی در ایران نگهداری می‌شوند و فعالیت می‌کنند و در ارمنستان، هم مساجد قدیمی حفظ شده و هم بدون اینکه مشکلی وجود داشته باشد مسجد جدید ساخته می‌شوند.
اسقف اعظم سرکیسیان درباره‌ی اهمیت این موضوع تاکید می‌کند: «ما فقط می‌توانیم دعا کنیم و آروزی خیر داشته باشیم برای این رابطه و احترامی که در طول قرن‌ها بین دو طرف بوده و باعث شده آثار فرهنگی و با ارزش تاریخی را اینگونه با احترام نگه داریم.»
وی اضافه می‌کند: «این موضوع می‌تواند یک مثال برای کل جهان باشد که ببینیم چطور دو ملت با دو مذهب متفاوت با هم کار می‌کنند. من نه تنها این را جریان را تحسین می‌کنم و آرزو می‌کنم که ادامه داشته باشد بلکه از خدا می‌خواهم به آن‌هایی که در این راه حرکت می‌کنند خیر و برکت دهد.»
باور داریم روزی به سرزمینمان می‌رویم
در حیاط کلیسای سرکیس مقدس تابلویی نصب شده که بیانگر یک خواست ملی از سوی ارامنه است. خواسته‌ای با جمله‌ی «به خاطر داریم و حق می‌طلبیم» که به خصومت یکصد ساله میان ارامنه و ترک‌ها و قتل عام ارامنه توسط دولت عثمانی اشاره دارد.
اسقف سرکیسیان درباره‌ی اینکه آیا این درخواست واقعی است یا اینکه فقط برای جلوگیری از تکرار نشدن آن اتفاق مورد تاکید است، تصریح می‌کند: «این درخواستی کاملا ضروری و حیاتی است، چون ما سرزمین مادری خود را از دست داده‌ایم. برخی مناطق ترکیه جزو زمین‌های متعلق به ارامنه است و پدران ما در جاهایی مثل ساسون زندگی می‌کردند که الان توسط آن‌ها اشغال شده است. پس وقتی می‌گوییم «به خاطر داریم و حق می‌طلبیم» درواقع یک درخواست واقعی را مطرح و برای آن سخت تلاش می‌کنیم.»
او تاکید می‌کند: «باور داریم روزی می‌رسد که به سرزمینمان برویم چون چیز غیرممکنی در دنیا وجود ندارد و برای آن‌هایی که اعتقاد دارند همه چیز ممکن است. این یقین و باور محکم ماست.»
وقتی حقوق خود را فراموش کنیم آن‌ها را از دست می‌دهیم
در ادامه‌ی صحبت‌های اسقف اعظم اشاره می‌کنیم به تظاهرات‌هایی که در خیابان‌های ترکیه رخ داده و این که حالا فرزندان همان پدران اشغالگر در خیابان‌ها شعار می‌دهند. او در پاسخ به این سوال که آیا این اتفاق می‌تواند نشانه‌ی بازگشت برخی از انسان‌ها به کرامت انسانی باشد؟ می‌گوید: «امروزه مردم ما در ارمنستان و ترکیه واقعیت را می‌دانند. ضمن اینکه ما یکسری ارمنی نهان داریم که بیشتر از سه میلیون نفر هستند و دین اسلام را پذیرفته‌اند. این‌ها می‌دانند که ارمنی هستند و وقتی موقعیت به آن ها اجازه دهد مدعی سرزمین خود می‌شوند.»
وی ادامه می‌دهد: «البته این سوال برای پاسخگویی پیچیده است، ولی اعتقاد داریم هر ملتی که به حقوق خویش آگاه باشد یک روز آن را به دست می‌آورد. همان طور که برادران فلسطینی به حقوق خود آگاه هستند، برای آن می‌جنگند و باور دارند که یک روز آزادی و سرزمین خود را به دست می‌آودرند. آنچه مهم است، این است که چیزی را فراموش نکنیم، چراکه وقتی حقوق خود را فراموش کنیم آن‌ها را از دست می‌دهیم.»
از مردم می‌خواهم برای صلح و عدالت دعا کنند
در پایان این گفتوگو از اسقف اعظم ارامنه‌ی تهران می‌خواهیم که بگوید در آستانه سال نو چه دعایی برای انسان‌ها می‌کند. «دعای من فقط این است که خدا قلب و روح همه‌ی انسان‌ها را در این شهر، این کشور و این دنیا روشن کند چون تمام جنگ‌ها و تنش‌هایی که رخ می‌دهند هرگز صلح را برای جهان به همراه نخواهند داشت. صلح برای این جهان ضروی است و فقط وقتی بر پایه عدالت باشد صلح واقعی بنیان گذاشته می‌شود.»
سیبوه سرکیسیان می‌گوید: «دعای اصلی من در آستانه سال نو این است که خدا قلب‌ها و ذهن ما را روشنگری بخشد به عشق، صلح و احترام به همدیگر چون در مسیحیت باور داریم هر کاری که برای دوستانمان انجام می‌دهیم برای خداست؛ بنابراین شادی دیگران شادی ما نیز خواهد بود و وقتی شادی را در شادی دیگران پیدا کنیم آن‌وقت خواهیم توانست خدا را عبادت و تقدیر کنیم. من همیشه از مردم می‌خواهم که برای صلح و عدالت دعا کنند. این موقعیت‌ها برای تجلیل و تقدیر از خداست و برای این است که صلح را برقرا کنیم و برای مردم دنیا شادی به همراه بیاوریم.»/ ایسنا
