ویروسی که این روزها زندگی همه انسان‌های جهان را زیر و رو کرده، انسان‌های زیادی را در جهان از بین برده و وضعیت زیست جهانی را دگرگون کرده است، از نوع ویروس‌های RNA است. در این دسته از ویروس‌ها آنزیم RNA polymerase آنزیمی است که ژنوم ویروس‌های RNA مانند ویروس کووید-۱۹ را رونویسی می‌کند و برای تکثیر ویروس، نسخه‌های جدید را ایجاد می‌کند. حال درصد خطا و امکان اشتباه آنزیم RNA polymerase بیش از آنزیم DNA polymerase است. بر این اساس احتمال ایجاد خطا در ویروس‌هایی مانند کووید-۱۹ که از دسته ویروس‌های RNA هستند، بیشتر است.
کووید-۱۹ قابل پیش بینی نیست
بر این اساس وقتی آنزیم ویروس کرونا دارد ژنوم ویروس را رونویسی می‌کند، احتمال خطا در آن زیاد است. از خطاهای این ویروس به عنوان جهش و تغییر یاد می‌کنند. البته مهم این است که این تغییر و جهش در کدام قسمت ویروسِ خطاکار رخ دهد؛ چراکه این موضوع باعث می‌شود که عملکرد ویروس متفاوت شود. حتی گاهی چندین جهش مداوم در ویروس اتفاق می‌افتد که عملکرد ویروس را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بر همین اساس است که بارها و بارها اعلام شده، ویروس عامل بیماری کووید-۱۹ قابل پیش‌بینی نیست و نمی‌توان تصور کرد که چند لحظه یا چند روز دیگر چطور خودش را نشان می‌دهد.
در انگلیس چه اتفاقی برای ویروس کرونا افتاد؟
یکی از جاهایی که ممکن است جهش‌های ویروس در آن موثر باشند، در انتقال‌پذیری ویروس است. این همان اتفاقی است که چند هفته پیش در انگلستان رخ داد. کرونا خطایی کرد و جهشش دامن‌گیر شد. بر اساس این جهش، ویروس بیشتر به گیرنده می‌چسبد و این موضوع سرعت انتقالش را بیشتر می‌کند. علیرضا ناجی- ویروس‌شناس، در این باره به گفت: این جهش ویروس سبب افزایش میزان سرایت‌پذیری آن شده است. بر اساس آمارهایی که اعلام می‌شود سرایت‌پذیری ویروس حتی تا ۷۰ درصد افزایش یافته است و افزایش سرایت‌پذیری ویروس به دلیل تغییرات پروتئین‌های سطحی ویروس ثابت شده است.
ویروس بدون مرز!
یک مورد کرونای جهش یافته در ایران
از آنجایی که ویروس، آن هم از نوع تنفسی، مرز نمی‌شناسد، با وجود اقدامات وزارت بهداشت و مسئولان کشوری نسبت به توقف پروازهای مستقیم از انگلیس، بررسی مسافرانی که از خارج از کشور وارد ایران می‌شوند، لزوم داشتن تست منفی از سوی مسافران و بررسی آنها در بدو ورود به کشور، باز هم ویروس جهش یافته از انگلستان راهی ایران و مهمان ناخوانده ایرانیان شد. به طوری که دکتر سعید نمکی- وزیر بهداشت روز سه شنبه ۱۶ دی ماه اعلام کرد که بعد از مدت‌ها رصد، اولین مورد کرونای جهش یافته را در کشور پیدا کردیم.به گفته وزیر بهداشت، این بیمار در یکی از بیمارستان‌های خصوصی بستری بود و پس از بررسی‌های مکرر، تست کووید -۱۹ وی از نوع جهش یافته تایید شد، اما بعد از بررسی اطرافیان این فرد مشخص شد که فرد دیگری به این ویروس جهش یافته مبتلا نشده است.
اثرات کرونای جهش یافته در انگلیس
به گفته کارشناسان حوزه بهداشت و درمان، کشور انگلستان سالانه ۱۳۰ میلیارد پوند هزینه بخش بهداشت و درمان می‌کند و معتقد است که نسبت به سایر کشورهای غربی سیستم بهداشت قوی‌تری دارد، اما حالا با جهش کرونا دچار مشکل شده و چند روزی است که قرنطینه شش‌هفته‌ای در این کشور آغاز شده است.هرچند که هنوز ثابت نشده که میزان بیماری‌زایی و مرگ‌ومیر ویروس کرونای جهش یافته در انگلیس بیشتر از واریانت قبلی باشد، اما حدود ۷۰ درصد میزان ابتلا را بالابرده است. به طوری که گفته می‌شود، در هفته اخیر تعداد بستری‌ها در انگلیس ۲۰ درصد بیشتر شده است.
وضعیت تزریق واکسن در جهان
طبق گفته دکتر ایرج حریرچی-معاون کل وزارت بهداشت تا ۱۶ دی ماه ۱۳۹۹، در کل دنیا ۱۳ میلیون واکسن کرونا تزریق شده که حتی شامل یک درصد از مردم دنیا هم نمی‌شود. بنابراین سرعت تزریق واکسن در دنیا بالا نیست. این درحالیست که زمانی واکسن تأثیرگذار است که درصد قابل‌توجهی از مردم تحت واکسیناسیون قرار گرفته باشند و از این طریق ایمنی جمعی حاصل شده باشد.وی افزود: باید توجه کرد که رفتار ویروس عامل بیماری کووید-۱۹ هنوز برای هیچ مرجعی مشخص نیست. در ضمن پیش از این هم شاهد بوده‌ایم که عده‌ای از کسانی که قبلاً به کرونا مبتلا شده بودند، مجدد به این ویروس مبتلا می‌شوند. از طرفی از آنجایی که از زمان شیوع اپیدمی تنها ۹ ماه گذشته است، هنوز درصد ابتلای مجدد مشخص نشده و هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که بعد از یک سال چند درصد از افرادی که ابتلای واقعی پیدا کردند و یا توسط واکسن مبتلا شده‌اند، ایمن خواهند بود. همچنین نمی‌دانیم آیا تغییرات ویروس موجب شود که یک سال دیگر نیاز داشته باشیم که دوباره واکسن بزنیم یا تأثیر آن تا یک سال ادامه دارد. بنابراین رفتار ویروس کرونا قابل پیش‌بینی نیست.
به کاهش کرونا اعتماد نکنید!
در عین حال در کشور ما با توجه به افزایش رعایت پروتکل‌ها، بیماری رو به کاهش گذاشته و چند روزی است که مرگ و میرهایمان دو رقمی شده‌اند. با این حال هرچند که این روزها شاهد روند کاهشی ابتلا، بستری و مرگ و میر ناشی از کرونا در کشور هستیم، اما نمی‌توان به این کاهش اعتماد داشت. زیرا کرونا قابل اعتماد نیست.
کرونایِ آبی
در حال حاضر با روند کاهشی بیماری در کشور، طبق مصوبه ستاد ملی کرونا، رنگ آبی به معنای وضعیت «کم‌خطر» به رنگ‌های کرونایی اضافه شده و اعلام شده که آمار مبتلایان در شهرستان‌های آبی کمتر از شهرستان‌های زرد است. به طوری که بر اساس اعلام دکتر علیرضا رییسی- سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا در حال حاضر هفت شهر قرمز، ۳۰ شهر نارنجی، ۲۱۹ شهر زرد و ۱۹۲ شهر در وضعیت آبی قرار گرفته‌اند.
با توجه به این مباحث، باید توجه کرد که در این شرایط حتی اگر واکسن کرونا در دسترس بوده و درصد قابل توجهی از مردم جهان و ایران تحت واکسیناسیون قرار گیرند، باز هم نمی‌توان مطمئن بود که ایمنی نسبت به کووید-۱۹ تا چه زمانی ادامه داشته و آیا ویروسِ کرونا باز هم دست به خطا و در نتیجه جهش خواهد زد یا خیر؟.
با کرونا چه کنیم؟
بنابراین تا زمان پاسخ به این سوال، تنها راهکار قطعی پیش رویمان این است که همچنان فاصله‌گذاری اجتماعی و فیزیکی را رعایت کرده، ماسک بزنیم، دست‌هایمان را مکرر بشوییم، از برگزاری دورهمی و مهمانی خودداری کرده و برای حفظ جان عزیزان‌مان، بزرگان خانواده‌مان و همه کسانی که دوست‌شان داریم، به دیدارشان نرویم.
تا نو شدن سال و آمدن بهار ۱۴۰۰ کمتر از ۶۹ روز باقی مانده، اما باید از همین حالا تصمیم بگیریم که امسال با همه سال‌هایی که گذرانده‌ایم متفاوت باشد. پس نه دنبال خرید عید باشیم و نه دنبال دورهمی و مهمانی و دید و بازدید تا سلامت بمانیم. چون کرونا خطاکار است و با کسی شوخی ندارد.
