خدماتی که می‌تواند فضا را به زندگی مردم پیوند بزند/پیشنهادی برای تعیین شعار دولت آینده

کسب و کارهای فضاپایه، استارتاپ‌هایی مرتبط با صنایع فضایی هستند که گستره این کسب و کارها از تولید و پرتاب ماهواره تا ارائه خدمات گردشگری فضایی، اینترنت ماهواره‌ای و پایش کره زمین با استفاده از سنجش از دور را شامل می‌شود.

بر اساس آمارهای جهانی زنجیره ارزش صنعت فضایی در سال ۲۰۱۸ میلادی ۳۵۰ میلیارد دلار گردش مالی داشته است که از این رقم تنها ۳ درصد مربوط به صنایع بالادست یعنی ساخت و پرتاب ماهواره بوده و ۹۷ درصد آن در بخش صنایع پایین‌دستی فضا شامل ارائه خدمات و محصولات ماهواره‌ای هزینه شده است.

حوزه فضایی به این دسته‌ها تقسیم می‌شوند:

اولویت‌های توسعه کسب و کار فضاپایه شامل حوزه‌های “کشاورزی و بیمه”، “نیرو، انرژی‌های تجدید پذیر و مدیریت منابع آبی”، “خدمات شهری و روستایی”، “صنایع نفت و گاز” و “سرریز” فناوری است که ۲۰ درصد از شرکت‌های ایجاد شده در حوزه کسب و کارهای فضا پایه استارتاپ، ۶۴ درصد دانش بنیان و ۱۶ درصد غیر دانش بنیان هستند.

این شرکت‌ها در حوزه‌های “خدمات ناوبری ماهواره‌ای”، “خدمات مخابراتی ماهواره‌ای”، “خدمات سنجش از دور”، “تجهیزات مخابراتی”، “تجهیزات کنترلی”، “تجهیزات و قطعات الکترونیکی” و “نرم افزارها و شبیه سازها” فعال هستند. که خدمات هر یک از این حوزه‌ها به این شرح است:

عدم آشنایی به فنون بازاریابی و تجاری سازی، عدم ثبات تیم های دانشجویی و عدم تمایل سرمایه گذاران بخش خصوصی از جمله چالش‌های توسعه کسب و کارهای فضا پایه به شمار می‌رود و این در حالی است که محققان این حوزه معتقدند به دلیل توسعه استفاده از گوشی‌های هوشمند و دانش فضایی در عموم مردم می‌توان انتظار داشت که با توسعه زیر ساخت‌ها کسب و کارهای فضا پایه در کشور رونق بگیرد، هر چند که امروزه برخی از دستاوردهای شرکت‌های دانش بنیان در حوزه فضا را در زندگی روزمره استفاده می‌کنیم.

خدماتی که فضا در وقوع سیل به کشور ارائه کرد

دکتر سعید صمیمی، رییس پژوهشگاه فضایی ایران در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به کاربردی شدن داده‌های فضایی در کشور، یکی از این حوزه‌ها را در زمینه تعیین خسارت وارد شده به مزارع کشاورزی دانست و اظهار کرد: به منظور تعیین خسارت وارد شده به مزارع کشاورزی ناشی از سیل‌، همکاری‌های نزدیکی با وزارت جهاد کشاورزی داشتیم، به گونه‌ای که در استان‌های سیل زده با هماهنگی مدیران استانی، تعیین خسارت با استفاده از نقشه‌های فضایی انجام شد.

صمیمی، پایش‌ محصولات راهبردی کشاورزی مانند “گندم”، “برنج”، “جو” و “کلزا” را از دیگر اقدامات این پژوهشگاه نام برد و یادآور شد: علاوه بر آن در زمینه آمایش سرزمینی که یکی از موضوعات کلیدی کشور است و همچنین تغییر کاربری اراضی کشاورزی همکاری‌هایی با سازمان برنامه و بودجه داریم.

رییس پژوهشگاه فضایی ایران، راه‌اندازی کارخانه نوآوری را از دیگر اقدامات این پژوهشگاه در زمینه توسعه کسب و کارهای فضا پایه ذکر کرد و یادآور شد: کارخانه نوآوری محلی است که فضای فعالیت در اختیار استارتاپ‌ها قرار می‌دهد و بر این اساس پژوهشگاه فضایی ایران به منظور تکمیل فعالیت‌های خود در توسعه فناوری‌های بومی فضایی، تمرکز ویژه‌ای بر روی کسب‌وکارهای فضا پایه داشته و تاکنون خدمات بسیار خوبی به دستگاه‌های کشور نظیر وزارت جهاد کشاورزی، نیرو و سازمان برنامه و بودجه ارائه کرده است.

وی ادامه داد: در حال حاضر تصمیم داریم در منطقه نوآوری دانشگاه شریف ساختمانی را برای استقرار استارتاپ‌های فارغ‌التحصیل و آماده ورود به بازار، تخصیص دهیم. این مکان و شرکت‌های مستقر در آن در کنار تجربیات ارزشمندی که متخصصان پژوهشگاه در حوزه‌هایی مانند آشنایی با بازار دارند، مجموعه‌ای کامل را در اختیار بخش‌های فضایی کشور قرار خواهد داد تا بتوانیم با توسعه خدمات فضاپایه، زمینه را برای اثرگذاری فعالیت‌های فضایی در رشد اقتصادی کشور فراهم کنیم.

آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از کاربردهای دیگر فناوری فضایی سخن به بیان می‌آورد و می گوید: برای مثال با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، ۷۰ هکتار زمین که مبادرت به کشت خشخاش می‌کردند، در کشور از طریق این تصاویر کشف شد.

توسعه دولت الکترونیک مکان محور ضرورت کشور

دکتر یاسر ابراهیمیان، رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفت‌وگو با ایسنا ژئوماتیک را بخشی از کسب و کارهای فضا پایه دانست و افزود: این حوزه با نام سنجش از دور شناخته می‌شود؛ یعنی ماهواره‌هایی که به صورت منظم و شبانه روزی از تمام نقاط زمین تصویربرداری می‌کنند و با پردازش این تصاویر می‌توان در زمینه پایش خشکسالی، آتش سوزی، شناسایی پهنه‌های آبی، سنجش سلامت کشاورزی و پایش معادن بهره برد.

وی با اشاره به وقوع سیل در سال گذشته، اظهار کرد: کسب و کارهای دانش بنیان فعال در حوزه سنجش از دور همدلی خوبی میان آنها ایجاد شده و دستاوردهای خوبی در زمینه پایش سیل و پهنه‌های آبی به سازمان فضایی، امداد و نجات، استانداری و فرمانداری‌ها ارائه کردند و می‌توان گفت آغاز فعالیت شرکت‌های دانش بنیان فضا پایه از سال گذشته بوده است.

ابراهیمیان اضافه کرد: در آن زمان نیاز به استفاده از فناوی‌های فضایی در میان مسوولان احساس شد و بعد از ارائه دستاوردهای دانش بنیان از سوی این شرکت‌ها، نهادهای مرتبط متوجه شدند که باید به این موضوع بها داده شود.

رییس پروژه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته، علم ژئو را ترکیبی از دانش نقشه برداری مکان محور و انفورماتیک دانست و ادامه داد: در حال حاضر ۱۰۰ شرکت دانش بنیان در حوزه ژئوماتیک فعال شدند که فعالیت آنها در حوزه‌های فناوری چون GIS و سنجش از دور، فتوگرامتری، ژئودزی، هیدروگرافی که همه آنها نقشه و اطلاعات مکانی است.

وی مشاهدات GPS، ابر نقطه‌ای لیزر اسکن و تصاویر هوایی و غیره را جزو اطلاعات مکانی محور دانست و خاطر نشان کرد: از آنجایی که یکی از وظایف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، توسعه فناوری‌های راهبردی است، این حوزه در ۳ تا ۴ سال اخیر رشد خوبی داشته است؛ از این رو حوزه ژئوماتیک از سال ۱۳۹۷ به عنوان یکی از فناوری‌های راهبردی در این معاونت به تصویب رسید و گروه ژئوماتیک تاسیس شد.

ابراهیمیان با بیان اینکه علاوه بر ایجاد ۱۰۰ شرکت دانش بنیان در این حوزه، ۱۰۰ استارتاپ و ۲ شتابدهنده در این زمینه راه اندازی شده است، خاطر نشان کرد: علاوه بر آن یک مرکز نوآوری در این حوزه ایجاد شده است و برای اینکه حوزه ژئوماتیک را ساماندهی کنیم، ۲ سند بالادستی را در دست تصویب داریم.

وی یکی از این اسناد را “سند راهبردی ژئوماتیک” دانست که در شورای عالی انقلاب فرهنگی مراحل تصویب را طی می‌کند و دیگری را “قانون جامع ژئوماتیک” ذکر کرد که در مجلس شورای اسلامی از دو هفته قبل اعلام وصول شده است و مراحل اداری خود را طی می‌کند.

ابراهیمیان با بیان اینکه علم ژئوماتیک در کشور جوان است و در مراجع قانونگذاری کشور به رسمیت شناخته می‌شود، گفت: امیدواریم در سال ۱۴۰۰ بتوانیم اسناد بالادستی این حوزه دانش بنیان را ابلاغ کنیم.

رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته با تاکید بر اینکه شعار دولت آینده می‌تواند “الکترونیک مکان محور” باشد، در این باره توضیح داد: از دهه ۱۳۷۰ موضوع دولت الکترونیک مطرح شد، به این معنا که کاغذ بازی‎ها حفظ و به جای آن کامپیوتر، IT و اتوماسیون جایگزین آن شود و در حال حاضر دنیا از ۱۰ سال قبل به سمت “دولت الکترونیک مکان محور” حرکت کرده است و یکی از برنامه‌های ما ترسیم نقشه راه دولت الکترونیک مکان محور در سال ۱۴۰۰ است.

دسترس پذیر بودن خدمات فضایی

وی توسعه کسب و کارهایی چون اسنپ و تپسی را بر پایه خدمات فضایی دانست و گفت: برای توسعه این کسب و کارها با استفاده از خدمات ماهواره‌ای تعیین مکانی صورت می‌گیرد، علاوه بر آن از فناوری GIS برای تعیین نقشه‌ها و مسیریابی و فتوگرامتری بهره برداری شده است.

ابراهیمیان با تاکید بر اینکه امروزه کاربرد فناوی‌های فضایی در زندگی روزمره ما وارد شده، به گونه‌ای که امروزه کسی به دیگری آدرس نمی‌دهد، گفت: الان با ارسال لوکیشن، در کوتاهترین زمان و مسیر به آدرس مورد نظر می‌رسیم و این همان فناوری ژئوماتیک است.

این محقق حوزه ژئوماتیک، توسعه کسب و کارهای فضا پایه را از دیگر مزایای توسعه این فناوری در کشور دانست و یادآور شد: این فناوری به غیر از حوزه‌های مسیریابی در همه حوزه‌های کسب و کار کاربرد دارد، به عنوان نمونه شرکت‌های فعال در حوزه توزیع محصولات، می‌توانند با دریافت سفارشات، در کوتاه‌ترین مسیر، خدمات خود را به مشتریان عرضه کنند.

وی پخش فرآورده‌های نفتی، مدیریت خودروهای حمل زباله، مکان یابی برای استقرار صنایع را از دیگر کاربردهای ژئوماتیک نام برد و اظهار کرد: یکی از دلایل آلودگی هوا، استقرار صنایع در مکان‌های نامناسب و یکی از دلایل چالش‌های مسکن مهر احداث آنها در مناطق نامناسب است و اینکه سازه‌ها بر اثر زلزله فرو می‌ریزند، به دلیل احداث آنها بر روی گسل است.

ابراهیمیان خاطر نشان کرد: این دلایل نشان از اهمیت اطلاعات مکان محور و مکان یابی دارد و متناسب با هر یک از این حوزه‌ها می‌توان کسب و کارهای فضا پایه ایجاد کرد و زیر ساخت‌های آن با استفاده گسترده از گوشی‌های هوشمند و توانمندی مردم در خواندن نقشه‌ها نیز در کشور فراهم شده است.

کاربردهای تخصصی فضا

رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته با بیان اینکه فناروی‌های فضایی علاوه بر کاربردهای عمومی، دارای کاربردهای تخصصی نیز هست، گفت: سازمان‌هایی مانند زمین شناسی و اکتشافات معدنی، هواشناسی، محیط زیست و مدیریت بحران به نوعی به خدمات فضاپایه نیازمند هستند.

وی با اشاره به کاربردهای فناوری‌های فضاپایه در حوزه‌های مختلف، با تاکید بر اینکه کاربرد این فناوری تحولات عظیمی را به دنبال دارد، خاطر نشان کرد: این در حالی است که مقاومت‌هایی برای کاربرد این فناوری وجود دارد و ادعا می‌کنند که با توسعه فناوری‌های مبتنی بر ماهواره، کسب و کار آنها متوقف می‌شود، ولی یادمان نرفته است که در دهه ۷۰ با توسعه کاربردهای کامپیوتر بسیاری در برابر آن مقابله کردند و همین رویکرد را ما درباره فناوری‌های فضاپایه شاهدیم.

زیرساخت‌های فضایی مورد نیاز کشور

ابراهیمیان یکی از ضروریات توسعه کسب و کارهای مبتنی بر فضا را ماهواره‌های سنجش از دور دانست و گفت: ماهواره‌ها در دنیا به دو دسته کلی “رایگان” و “پولی” تقسیم می‌شوند. ماهواره‌هایی که دسترسی به آنها پولی است، هزینه‌های زیادی دارند، ضمن آنکه کشور تحریم است؛ ولی ماهواره‌های رایگان دقت تا ۱۰ متر را به کاربران می‌دهند و عوارض کوچکتر از ۱۰ متر قابل شناسایی نیستند.

وی افزود: کشور در زمینه‌هایی چون مدیریت اراضی کشاورزی می‌تواند از خدمات ماهواره‌هایی با دسترسی رایگان بهره مند شود، ولی برای دقت‌های بالاتر امکان آن را در اختیار نداریم؛ چون ما دسترسی به عنوان شبکه ماهواره‌های سنجش از دور را نداریم.

این محقق زیر ساخت تعیین موقعیت را از دیگر ضروریات توسعه کسب و کارهای فضا پایه نام برد و اضافه کرد: این زیر ساخت بیشتر در اختیار کشورهایی چون آمریکا، چین و اروپا است، ولی از آنجایی که دسترسی به این اطلاعات در دنیا رایگان است، ما نیز مشکلی در این زمینه نداریم؛ گرچه در این حوزه نیز ما نیازمند شبکه‎ای از ایستگاه‌های GPS در کل کشور هستیم.

وی با بیان اینکه این زیر ساخت از سوی اداره ثبت در کشور تا حدودی شکل گرفته است، گفت: این شبکه با عنوان سامانه “شمیم” برای اجرای طرح “کاداست” مورد استفاده قرار گرفته است که نیازمند توسعه است که یکی از برنامه‌های این گروه شکل گیری شبکه GNSS است.

رییس گروه ژئوماتیک ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته گفت: SDI یا زیر ساخت داده‌های مکانی از دیگر زیر ساخت‌های مورد نیاز برای توسعه کسب و کارهای فضا پایه است. به این معنا که کلیه سازمان‌ها و نهادها نقشه‌های تولید شده خود را به اشتراک بگذارند.

وی با اشاره به تهیه نقشه‌ها از سوی ‌ادارات آب، برق، گاز و شهرداری، افزود: برخی از این نقشه‌ها که در کنار یکدیگر گذاشته می‌شود، همخوانی ندارد و با توسعه سامانه SDI هر نقشه یک بار تولید و به اشتراک گذاشته می‌شود و از این طریق جلوی موازی کاری‌ها گرفته خواهد شد.

ابراهیمیان اضافه کرد: در زمینه توسعه این سامانه‌ قوانین آن تصویب شده است، ولی به صورت کامل اجرا نشده است؛ چون به غیر از آنکه موضوعات فنی مطرح باشد، فرهنگ به اشتراک گذاری داده‌ها در کشور وجود ندارد که در این زمینه فرهنگ سازی بسیار مهم است.

وی تاکید کرد: برای توسعه کسب و کارهای فضا پایه نیاز داریم تا ۳ زیر ساخت “تصاویر ماهواره‌ای”، تعیین موقعیت” و ” اطلاعات مکانی که شامل نقشه‌ها می‌شود” به اشتراک گذاشته شوند و ما در تلاش هستیم که این ۳ زیر ساخت را در کشور توسعه دهیم، ولی هم مشکلات غیر فنی مانند موضوعات فرهنگی و هم مشکلات مالی داریم و کشور ما محدودیت منابع دارد.

انتهای پیام