خبرنگار مهر، دهه ها است که افاغنه در ایران زندگی می کنند، در بازارهای کار کشورمان حضور دارند و مردم در شهرها و روستاها همسایگان افغانستانی را پذیرفته و به آنها اجازه می دهند تا فعالیت اقتصادی داشته باشند، کار کنند و برای خود زندگی تشکیل دهند.
در بخش کلان نیز دولت‌ها و سیاست گذاران کشور طی دهه های اخیر همواره با نگاهی انسان دوستانه و همراه با اغماض و چشم پوشی نسبت به حضور بی شمار اتباع افغانستان در ایران نگاه کرده اند و در عین حالی که بازار کار برای جوانان ایرانی در بحران به سر می برد، به افاغنه اجازه داده می شود تا در کشور فعالیت داشته باشند و کار کنند.
حتی اگر گفته می شود اشتغال اتباع بیگانه بدون روادید و اجازه کار ممنوع است، باز هم در این بخش ایران با نگاهی همراه با چشم پوشی عمل کرده است، چون اگر غیر از این بود، حتما مانند بسیاری از کشورهای جهان باید بلافاصله هزاران تبعه افغانستانی کشور را ترک می کردند.
نگاه انسان دوستانه ایران به اشتغال اتباع بیگانه
برخی مقامات دولتی در اظهارنظرهای خود به نگاه انسانی، اسلامی و مهربانی با همسایگان خارجی کشور در برخورد با حضور افاغنه به ویژه آن بخش غیرمجاز اشاره می کنند. با این وجود، ایران همواره در این بخش برای حضور اتباع بیگانه هزینه کرده و بعضا نیز آسیب هایی متوجه هموطنان و کشور بوده است.
در واقع باید گفت سال های متمادی است که افاغنه جزئی جدایی ناپذیر از بازار کار ایران شده اند و امروز تقریبا در بسیاری از بخش‌ها دیده می‌شوند. آنها مشاغل مختلفی را در بخش‌های خدمات کشاورزی و حتی صنعت اشغال کرده اند و منتقدان حضور اتباع بیگانه در بازار کار ایران می گویند اگر دست کم در این خصوص ساماندهی بشود، فرصت‌های خوبی برای اشتغال جوانان ایرانی فراهم خواهد شد.
از سویی نیز دولت‌ها می گویند اشتغال اتباع بیگانه در ایران که باید تقریبا تمامی آنها را افاغنه دانست، معتقدند طبق قانون آنها نمی توانند در هر شغلی که بخواهند و یا کارفرما پیشنهاد کند حضور داشته باشند و تعداد خاصی از مشاغل هست که اتباع بیگانه می توانند در صورت نیاز در آن بخش‌ها وارد شوند اما عملا چنین نیست و امروز کارگران افغانی بخش وسیعی از اشتغال در بخش مسکن و دامپروری را در اختیار گرفته اند.
برخی تحلیل گران بازار کار می گویند افاغنه ای که سال‌ها در ایران زندگی و در بخش‌هایی مانند مسکن به کار اشتغال دارند، امروز دیگر استادکارانی شده اند که ممکن است فرصت خالی برای حضور در سایر فعالیت‌ها را نیز نداشته باشند. امروز دیگر این کارفرمایان هستند که باید از آنها وقت بگیرند و منتظر بمانند شاید استادکار افغانستانی بتواند وقتی هم برای حضور در پروژه او خالی کند.
اظهارنظر جالب مقام افغانستان درباره بیکاران ایرانی
اما به صورت کلی، از خصوصیات اشتغال اتباع افغانستانی در ایران که بسیار مورد توجه کارفرمایان و پیمانکاران شاغل در بخش‌های مختلف است، اینکه آنها نیروهای کار ارزانی هستند که بسیاری به دلیل نداشتن اجازه کار تن به شرایط و خواسته های کارفرمایان داده اند، بیمه نمی شوند، قدرت اعتراض و شکایت ندارند و بسیاری از مزایای کارگران ایرانی را ندارند، از این رو، کارفرمایان با توجیهات فراوانی به جای نیروی کار ایرانی از آنها استفاده می کنند.
حالا در اظهارنظری جالب، «عبدالهادی فرهنگ» رایزن بازرگانی سفارت افغانستان در تهران از مساعد شدن زمینه اشتغال زایی و کار در افغانستان برای ایرانیان خبر داد.
حمید حاج اسماعیلی در گفتگو با مهر با بیان اینکه در حال حاضر کارگران افغانستانی در بسیاری از بخش‌ها حضور دارند و در سطح شهر به ویژه کلانشهرهایی مانند تهران دیده می شوند، گفت: برخی از افغانه می گویند ۲۴ ساعت تمام کار می کنند و برای بیش از ۳۵۰ ساعت کار در ماه، یک میلیون تومان حقوق دریافت می کنند.
این کارشناس بازار کار اظهارداشت: این نوع نگرش و در واقع اجبار افاغنه برای کار در ایران، انگیزه ای بسیار قوی برای پیمانکاران و کارفرمایان است تا با پرداختی کم، کارگرانی تمام وقت داشته باشند، بنابراین وقتی افرادی باشند که با یک سوم حقوق واقعی و ساعات کار طولانی فعالیت کنند، دیگر کارفرما انگیزه ای برای جذب نیروی ایرانی نخواهد داشت.
حاج اسماعیلی ادامه داد: اینکه گفته می شود جوانان ایرانی از انگیزه کافی برای کار برخوردار نیستند، القاء اشتباهی است که دولت سعی دارد به جامعه تزریق کند. وجود چنین شرایطی و اشتغال میلیونی اتباع بیگانه در بازار کار، جایی برای اشتغال کارجویان ایرانی در بسیاری از موارد نمی گذارد.
زندگی و کار ۲ میلیون افغانستانی در ایران
وی تاکید کرد: هرچند به کارگیری و استفاده از اتباع خارجی در تمامی کشورها مرسوم است اما در کشور ما چه در بخش اعزام نیروی کار و چه استفاده از اتباع بیگانه در داخل، خوب عمل نکردیم. وزارت کار باید تلاش کند تا با امضای تفاهم نامه ها و عملیاتی کردن آن، زمینه های اعزام بیکاران ایرانی به خارج از کشور را فراهم کند.
این کارشناس بازار کار معتقد است: در حال حاضر که مسئولان افغانستانی می گویند ایرانی ها می توانند برای کار به این کشور بروند، می توان به ارائه خدمات مشاوره و نظارت در بخش کشاورزی افغانستان برای اشتغال جوانان ایرانی فکر کرد، البته این موارد نیازمند بررسی است و دولت موظف است تا آنها را دنبال کند.
به گفته حاج اسماعیلی، امروز ما حتی یک توافق خوب برای اعزام نیروی کار به خارج از کشور نداریم، این در حالی است که قوانین اشتغال خارجی ها در کشور نیز اجرایی نمی شود. اینکه وزارت امور خارجه باید از طریق سفارتخانه های ایران در خارج از کشور، زمینه هایی را برای اشتغال اتباع ایرانی در خارج و انجام فعالیت‌های اقتصادی فراهم آورد نیز مورد غفلت واقع شده و تمام عملکرد این وزارتخانه را مباحث سیاسی گرفته است.
وی تصریح کرد: کشور باید دارای وابستگان کار در سفارتخانه‌ها باشد و اگر هم هستند باید فعالیت داشته باشند. در سال‌های گذشته در این خصوص حتی یک گزارش عملکرد هم ارائه نشده است. حال اگر مقامات افغانستان معتقدند که زمینه اشتغال اتباع ایرانی در آن کشور فراهم است، بهتر اینکه اتباع خود را از ایران خارج و برای اشتغال در بازار کار افغانستان سازماندهی کند.
این کارشناس بازار کار گفت: برآورد می شود حدود ۲ میلیون افغانستانی در ایران باشند که ۸۵ درصد آنها حتی مجوز اشتغال و زندگی را نیز ندارند، بنابراین دولت باید بسترها و زمینه های اشتغال اتباع ایرانی در خارج از کشور را شناسایی کند و در نقطه مقابل نیز امکان اشتغال اتباع بیگانه در داخل طبق مقرراتی ساماندهی شود.
