دوشنبه شب بخش دوم کمیسیون بررسی برجام با حضور سیدعباس عراقچی و مجید تخت روانچی از شبکه خبر پخش شد. جلسه کمیسیون برجام روز یکشنبه با حضور وزیر امور خارجه کشورمان برگزار شده بود که در بخش اول آن ظریف شرکت کرده بود و در بخش دوم معاونان وی به سوالات نمایندگان پاسخ دادند.
مجید تخت‌روانچی عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان و معاون ظریف در خصوص مکانیزم کارگروه خرید اقلام دوگانه با بیان اینکه ما عضو کمیسیون مشترک هستیم و اینطور نیست که اگر کالایی برای مصارف نفتی و یا پزشکی و… می‌خواستیم بخریم و ادله‌مان را ارائه کنیم آنها به ما ندهند. بر فرض هم که مخالفت کنند در مرحله دوم مجدداً بررسی می‌شود و حتی اگر در آنجا هم مخالفت شود باید طرف مخالف اطلاعات خود را به طور مستدل در اثبات دلایلش ارائه کند و در نهایت آنها می‌توانند با درخواست ما برای خرید یک کالای دومنظوره مخالفت کنند اما در برجام آمده است که اگر ما نسبت به ادله آن عضو کمیسیون راضی نباشیم و برجام به هم بخورد ما مقصر نیستیم. برجام صراحتاً می‌گوید اگر طرف شاکی نسبت به مخالفت با درخواستش از روند راضی نشود می‌تواند از توافق کنار بکشد و متهم نخواهیم شد به نقض برجام.
معاون وزیر امور خارجه در پاسخ به زاکانی مبنی بر اینکه اگر به هر دلیلی طرف مقابل به تعهداتش عمل نکرد و ما به فعالیت‌های قبلی‌مان برگردیم تحریم‌های قبلی هم برمی‌گردد؟ گفت: اگر در چارچوب برجام ما یا کشور دیگری کنار بکشد دیگر برجامی باقی نمی‌ماند و باید بر پروسه خاص خود قرار گیرد و تحریم جدید وضع می‌کنند. اگر ما شاکی باشیم بر اساس ضوابط دیده شده در برجام به حل و فصل انتخابات می‌توانیم رجوع کنیم و اگر راضی نشدیم می‌توانیم بر اساس نقض تعهد صورت گرفته بخشی یا کل برجام را اجرا نکنیم.
تخت‌روانچی نیز در خصوص تحریم‌های ایالتی که ممکن است پس از اجرای برجام برخی ایالت‌ها آنها را نگه دارند، گفت: سیستم حکومتی آمریکا فدرال است که مصوباتی خاص خود را دارد. در برخی از مصوبات این اختیار به رئیس جمهور داده شده است که بر اساس منافع ملی آمریکا می‌تواند قانون ایالتی را کنار بگذارد. اما برخی ایالت‌ها این اختیار را به رئیس جمهور نمی‌دهند. اما در این بحث مهم این است که این روند چه تأثیری در کار تجارت کشورها و شرکت‌های اروپایی که با شرکت‌های آمریکایی در آن ایالت خاص فعالیت می‌کنند بگذارد. مثلاً خرید و فروش هواپیما در چارچوب مقررات ایالتی است که امکان خرید و فروش در آن آزاد است.
معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه در خصوص تحریم دلار خاطرنشان کرد: طبق برجام خدمات مربوط به نفت از کلیه نقل و انتقالات مالی و پولی، بیمه و… از روز اجرایی شدن برجام صورت می‌گیرد. در حال حاضر دلار کماکان برای خرید از داخل آمریکا ممنوع است. اما بر اساس برجام پاراگراف ۲۱ ارائه اسکناس دلار به ایران مجاز است و در ضمیمه ۲ صفحه ۶۰ اشاره می کند که اگر ایران بخواهد می‌تواند از طریق بانک‌های خارج از ایران به دلار دسترسی داشته باشد.
سیدعباس عراقچی نیز درباره نگرانی‌ها از کارگروه خرید در چارچوب برجام تصریح کرد: نگرانی نمایندگان مجلس این است که با سوءاستفاده از کمیسیون مشترک بخشی از نیاز ما برای خرید اقلام دوگانه پاسخ داده نشود. اما باید تأکید کنم که اقلام دوگانه صلح‌آمیز مجاز هستند و کمیسیون مشترک برای بررسی برجام وظیفه اساسی دارد.
در همین حین عراقچی خطاب به رسایی که در این‌باره سوالاتی را مطرح می‌کرد گفت که آقای رسایی من از این سوالات شما عصبانی نمی‌شوم و سپس ادامه داد: کمیسیون مشترک صلح‌آمیز بودن اقلام دوگانه را باید احراز کند. اگر یک عضوی جلوی آن را بگیرد ما از آن شکایت می‌کنیم و اگر کشور بهانه‌جو بخواهد برجام را بهم بزند ما هم در آن صورت عکس‌العمل متقابل انجام می‌دهیم.
احمد امیرآبادی فراهانی دیگر نماینده‌ای بود که درباره برجام سوال کرد. عراقچی در خصوص ساخت سانتریفیوژهای نسل ۸ و ۶ و اینکه گفته می‌شود سال‌های زیادی طول می‌کشد تا ما در ساخت این سانتریفیوژها پیش برویم، گفت: برخی اعداد عجیب و غریبی در این رابطه مطرح می‌کنند. از ۴۰ تا ۱۴۷ سال را برای رسیدن به تعداد قابل توجهی از این نسل‌های سانتریفیوژ اعلام می‌کنند و ۱۴۷ سال را که می گویند یک جور تردستی است.
وی ادامه داد: ایران بر اساس برنامه خود اقدام به ساخت سانتریفیوژها می‌کند. همه کشورهایی که پروتکل الحاقی را اجرا می‌کنند برنامه بلندمدت خود را به آژانس ارائه می‌دهند. در برجام گفته شده است که تا ۸ سال محدودیت داریم و بعد از آن تابع برنامه «خود» است که آژانس ارائه می‌کند. بند ۶۳ هم همین را می‌گوید. چرا بی‌جهت می‌گویید ۴۰ ساله است. این برنامه توسط خود ما تهیه و ارائه می‌شود و هر چند سال که ما ارائه کنیم می‌پذیرند. معمولاً ۱۰ساله است، اما ما ۱۵ ساله ارائه می‌دهیم و در این ۱۵ سال تا سال هشتم تحقیق و توسعه، و تا سال دهم تولید سانتریفیوژ بدون روتور صورت می‌گیرد و بعد از ۱۰ سال سقف ۲۰۰ سانتریفیوژ برای نسل‌های ۶ و ۸ را در اختیار داریم. ممکن است در عین حال برنامه ما ۱۲ یا ۱۳ ساله باشد. در این صورت از سال ۱۰ تا ۱۳ ایران سالی ۲۰۰ سانتریفیوژ تولید می‌کند و از سال ۱۳ تعداد را بیشتر می کنیم و به ۱۹۰ هزار سو می‌رسیم و می‌توانیم تا سال ۱۵ به یک میلیون سو هم برسیم. بنابراین اعداد ۴۰ سال یا ۱۴۰ دقیق نیستند.
وی در پاسخ به اینکه چرا سانتریفیوژهای فردو که قرار است جمع‌آوری شوند به نطنز منتقل می‌شوند، گفت: ما خودمان خواستیم که این سانتریفیوژها به سالن B در نطنز منتقل و نگهداری شوند که زیر زمین هم هست. سانتریفیوژهای نسل IR-1 و IR-2m که از الان انبار می‌شوند نیز در سالن B نگهداری می‌شوند.
وی ادامه داد: برنامه بلندمدت ۱۰ الی ۱۵ ساله فعالیت‌های هسته‌ای کشور در جایی تصویب نمی‌شود و آن را خودمان می‌نویسیم. اینکه این برنامه را سازمان انرژی اتمی برای تصویب کلان به چه نهاد و ارگانی ارائه می‌کند را من نمی‌دانم اما آن را سازمان می‌نویسد و به آژانس اعلام می‌کند. این برنامه محرمانه است. اما از آنجایی که تا ۱۰ سال برنامه هسته‌ای ما در چارچوب برجام پیش می‌رود طوری نوشته می‌شود که تا سال دهم مبتنی بر برجام است اما بعد از ۱۰ سال همان‌طور که در برنامه ما می‌نویسیم به آنچه که ما خودمان تصویب کرده‌ایم مقید هستیم.
عراقچی در پاسخ به اینکه پس چرا در برجام نوشته شده است این برنامه باید با کشورهای گروه ۱+۵ به اشتراک گذاشته شود، گفت: از آنجایی که برنامه تا سال دهم با برجام مشترک است آنها از ما خواستند که اجازه دهیم آژانس برنامه ما را با آنها به اشتراک بگذارد و ببینند که برنامه ما منطبق با برجام است.
در ادامه عراقچی در پاسخ به کوچک‌زاده در رابطه با رعایت خطوط قرمز در لغو تحریم‌ها، خاطرنشان کرد: به طور کامل خطوط مدنظر رهبری در مذاکرات و برجام رعایت شده است.
وی ادامه داد: رهبری گفتند تمام تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی برداشته شود و تحریم‌های دیگر در فاصله‌ای معقول برداشته شوند و هیچ وقت در بحث تحریم های موشکی و تسلیحاتی برای ما اجبار و فوریت تعیین نکرده‌اند و ما هم در یک فاصله معقول که مورد پذیرش قرار گرفت تحریم‌های تسلیحاتی را برای ۵ سال و اشاعه‌ای برای ۸ سال در نظر گرفته شده‌اند که بعد از آن رفع می‌شوند. در رابطه با تحریم کنگره گفتند همه چیز لغو شود و ما رفتیم و مذاکره کردیم اما آمریکا دلایلی را برای لغو نشدن تحریم‌ها در کنگره بیان کرد و ما هم برگشتیم و همین مسائل را بیان کردیم. مثل فرمانده‌ای که به خط مقدم می‌رود اما نمی‌تواند به یک یا دو هدف تعیین شده عمل کند و مانعی بر سر راهش است و برمی‌گردد و گزارش می‌دهد. وقتی گزارش کردیم گفتند (رهبری) اشکال ندارد.
معاون ظریف ادامه داد: درباره لغو فوری و همزمان تحریم‌ها با اقدامات ما هم به رهبری گزارش کردیم که نمی‌تواند اینها همزمان اتفاق بیفتد و سعی کردیم لغو فوری را به شکلی تعریف و ارائه کنیم و گفتیم که به این شکل خاص می‌توانیم هدف را عملیاتی کنیم و ایشان هم گفتند اشکال ندارد.
عراقچی در پاسخ به نماینده‌ای دیگر که از وی پرسید اگر رئیس جمهور آمریکا به هر دلیلی تغییر یابد تکلیف برجام چیست، گفت: اگر رئیس جمهور بعدی آمریکا به هر دلیلی پایبند به تعهدات نباشد برجام را نقض کرده است.
وی در خصوص لغو تحریم‌های کنگره و دستورات اجرایی رئیس جمهور در پاسخ به آن نماینده، گفت: برخی از دستورات اجرایی رئیس جمهور آمریکا در سال‌های گذشته به قوانین کنگره تبدیل شده‌اند و الان پنج دستور رئیس جمهور است که باقی است و رئیس جمهور آمریکا آنها را لغو می‌کند که البته یکی از آنها مربوط به قانون تحریم ایران و سوریه است که گفته‌اند قسمت‌های مربوط به ایرانش را لغو می‌کنند. بنابراین اینکه گفته می‌شود برخی از دستورات اجرایی رئیس جمهور آمریکا لغو نمی‌شود به خاطر این است که به قانون کنگره تبدیل شده‌اند.
وی درباره باقی‌ماندن تعدادی از افراد حقیقی و حقوقی در لیست تحریم‌ها، گفت: بله، ۲۷۳ نفر در لیست تحریم باقی می‌مانند. ما دو لیست تحریم داریم. اول آنها که به واسطه تحریم‌های هسته‌ای در لیست قرار دارند و لیست دیگری که افراد در برنامه هسته‌ای و موشکی توأمان نقش موثر دارند. سپاه پاسداران و فرماندهانی سپاه و تعدادی دیگر به طور شخصی و حقوقی در این لیست قرار دارند. اما بیش از ۸۰۰ نفر افراد حقیقی و حقوقی و شرکت‌های مختلف از لیست تحریم‌ها از روز اجرای برجام خارج می‌شوند.
این عضو تیم مذاکره‌کننده در پاسخ به نماینده‌ای دیگر که از وی پرسید چرا تحریم‌های اولیه آمریکا باقی می‌ماند با بیان اینکه تعجب می‌کنم این روزها چقدر بحث دلار و تحریم اولیه مهم شده است، افزود: تحریم‌های اولیه مربوط به بعد از گروگان‌گیری در کشور است و مربوط به قبل از موضوع هسته‌ای است که افراد آمریکایی حقیقی و حقوقی اجازه فعالیت اقتصادی و تراکنش دلاری با ایران ندارند و اگر می خواهیم این تحریم ها لغو شود باید با آمریکا درباره مسائل دوجانبه گفت‌وگو کنیم. اما این خط قرمز ماست و اجازه ورود به این بحث را نداشته، نداریم و نخواهیم داشت.
عراقچی در پاسخ به نماینده‌ای که تأکید داشت بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه اساس تحریم‌ها نباید باقی بماند با تأکید بر اینکه باید به سخنان رهبری دقیق نگاه کرد که در چه قالبی بیان می‌شود، گفت: ایشان درباره مسائل بعد از برجام حرفشان این است که اگر ساختار تحریم‌ها را نگه داشتند باید تو دهنشان بزنید و جوابشان را بدهید و قالب صحبت ایشان مربوط به مسائل بعد از برجام است. برخی دوستان می‌گویند ما داریم مسائل را ساده‌سازی می کنیم اما من به آنها می‌گویم شما دارید توانایی ایران را کم می‌گیرد. اگر آنها به هر دلیلی از تعهداتشان تخلف کنند، ما توانایی‌های زیادی داریم که به گذشته برگردیم.
معاون ظریف خطاب به نقوی حسینی که مسئولیت سخنگویی کمیسیون بررسی برجام را بر عهده دارد و در چند هفته گذشته اخبار مربوط به کمیسیون را در اختیار رسانه‌ها قرار داده است، تأکید کرد: این حرف که گفته شده است ما از خطوط قرمز رهبری رد شده‌ایم اصلاً حرف قشنگی نیست. این حرف به این معنی است که ما رهبری را دور زدیم و خدای ناکرده خواستمان را به ایشان تحمیل کردیم و در این شرایط رهبری می‌آید و از ما تعریف می‌کند؟ باید در انتشار این مسائل دقت کنید.
نقوی حسینی در پاسخ به عراقچی گفت: آنچه من در این رابطه مطرح کردم صحبت‌های آقای جلیلی بود و چیزی تحت این عنوان از شما نقل قول نکردم.
عراقچی در ادامه با اشاره به یک ویژگی مهم قطعنامه ۳۲۲۱، تأکید کرد: شورای امنیت در قطعنامه‌های خود دو عبارت کاملاً استثنایی دارد؛ یا می‌گوید تصمیم می‌گیرد موضوع را کماکان ادامه دهد و یا می‌گوید تصمیم می‌گیرد بررسی موضوع را خاتمه دهد و در این قطعنامه می‌گوید بعد از ۱۰ سال بررسی موضوع را خاتمه می‌دهد و حتی برای اطمینان خاطر بعد از آن می‌گوید موضوع ایران از دستور کار خارج خواهد شد.
وی در پاسخ به اینکه اجرای کامل برجام به چه معنی است گفت: اجرای کامل برجام موجب اطمینان خواهد شد؛ چرا که ما اطمینان می‌دهیم که با پذیرفتن برخی محدودیت‌ها سراغ سلاح هسته‌ای نمی‌رویم و این اطمینان یک دوره ۱۰ ساله دارد و بعد از ۱۰ سال محدودیت‌ها برداشته می‌شود و فرض است که برجام بعد از ۱۰ سال کامل اجرا شده است.
کوچک‌زاده از عراقچی پرسید: یعنی خارج شدن موضوع ایران از دستور کار نیاز به تصویب شورای امنیت ندارد که وی تأکید کرد: دیگر موضوع به شورای امنیت نخواهد رفت و ویژگی بارز قطعنامه ۳۲۲۱ این است که آخرین قطعنامه شورای امنیت درباره ایران است و به طور استثناء تنها قطعنامه‌ای است که لغو خود را پیش‌بینی می‌کند و می‌گوید بعد از ۱۰ سال خودش را لغو می‌کند.
در ادامه معاون ظریف با اشاره به اهمیت اقدامات ایران بعد از اجرای برجام، گفت: ما باید هم اکنون به بعد از برجام فکر کنیم. باید راه نفوذ دشمن را ببندیم. مثلا در انتخابات می‌دانیم که دشمن سعی می‌کند از این طریق نفوذ کند اما دلیل نمی‌شود که به خاطر نفوذ دشمن انتخابات را تعطیل کنیم. بنابراین معتقدم توان اقتصادی که در سال‌های گذشته به دلیلی کند شده می‌تواند احصاء شود و به نفع ایران به لحاظ منطقه‌ای است. برجام به دیپلماسی ایران قدرت تهاجم داده است. امروز اتحادیه اروپا به دنبال برقراری دیالوگ رسمی با ایران است و نه تنها منطقه بلکه درباره مسائل دیگر می‌توانند وارد مذاکره با ما شوند.
سیدمحمود نبویان آخرین نماینده‌ای بود که از عراقچی پرسید آنطور که شما می‌گویید تحریم ها لغو شده است حتی در مورد اتحادیه اروپا اینگونه نیست و در بخش‌هایی از توافق کاملا اشاره شده است که تحریم‌ها در بخش‌هایی تعلیق و در بخش‌هایی لغو و تصمیم برای تحریم که همان قانون تحریم اروپاست بعد از ۸ سال لغو می‌شوند.
عراقچی در پاسخ به نبویان گفت: من از کمیسیون درخواست می‌کنم یکی از کارشناسانی که به قوانین اروپا مسلط است را به کمیسیون بیاورد. اتحادیه اروپا سیستم پیچیده‌ای در نحوه تصمیم‌گیری دارد. آنچه در روز اجرا عملیاتی می‌شود cancel regulation (لغو دستور یا قانون) است و نیز cancel decision (لغو تصمیم) را اجرایی می‌کند که تحریم‌های اقتصادی و اشاعه‌ای در اینجا مطرح است. و در هشت سال بعد تصمیم برای تحریم‌های اشاعه‌ای تعلیق و سپس لغو می‌شود یعنی آن اراده اصلی که regulation (قانون) را ایجاد کرده است بعد از هشت سال لغو می‌شود.
