مطالعات متعددی انجام شده است که نشان می دهد انسان امروزی همواره با غم و اندوه یا شادی فراوان مواجه است. مجموع این احساسات ناپایدار به نوبه خود تاثیر نامطلوبی روی فرد یا گروه بزرگی از افراد جامعه می گذارد، در حالی که روی آوردن به معنویت به عنوان عاملی برای کنترل و مهار این نوسان ها حائز اهمیت است و نتایج امیدبخشی دارد.آنچه بیش از همه، ضرورت پرداخت به موضوع سلامت معنوی را پررنگ می کند، افزایش دامنه آسیب های اجتماعی و تهدیدات روانی است که در اغلب جوامع فارغ از فرهنگ ها و رفتارهای اجتماعی آنان دیده می شود، به طوری که نمودهای بارز آن را می توان در افزایش احساس پریشانی و ترس افراد، اختلالات شخصیتی، آسیب های جسمی و جنسی و در نهایت شیوع خودکشی مشاهده کرد.
سلامت معنوی؛ راه مهار آسیب های اجتماعی
نتایج پروژه جهانی ارزیابی، طبقه بندی و اپیدمیولوژی بهداشت روان در WHO گویای این موضوع است که جمعیت عمومی بیماران روانی و به صورت خاص بیماران مبتلا به اختلالات رفتاری در تمام کشورها روبه افزایش بوده و تخمین زده می شود در چند دهه آینده حداقل ۲۵ درصد جمعیت فعال کشورها به این آسیب ها از جمله اعتیاد به دخانیات، مواد مخدر و الکل دچار شوند.
با این حال به نظر می رسد تنها عامل مداخله گر برای مهار این شرایط، ترویج آموزه های مذهبی و ابزارهای معنوی است.
فریبا جمالی، روانشناس به سلامت آنلاین می گوید: «پرسش درباره دین و خدا یکی از دغدغه های مهم بشر از کودکی تا بزرگسالی است و پاسخ به آن ضروری است، زیرا سبب سلامت روحی و رشد شخصیت فردی و اجتماعی می شود.»
پایبندی به اصول اخلاقی با مفاهیم رشد ایمانی افراد ارتباط مستقیمی دارد. شناخت منصفانه، آگاهانه، عادلانه و صادقانه از مصادیق سلامت معنوی است، از این رو نه تنها سلامت روح و روان بلکه سلامت جسمی و اجتماعی نیز تحقق می یابد.
به نظر جمالی، رشد ارزش های معنوی و حفظ و تقویت ایمان در تمام دوران زندگی، لازم و ضروری است، به نحوی که تضادهای ذهنی و فشارهای روحی را کاهش می دهد و همچنین فضای لازم برای استقلال هویت و اعتماد به نفس را هم ایجاد می کند. در این بین، نادیده گرفتن مراحل رشد معنوی، جامعه را در معرض عقاید نابهنجار قرار می دهد.
سلامت معنوی؛ مسیر آرامش و خوشبختی
علیرغم کوشش های فراوانی که در زمینه تعلیم و تربیت انسان ها به عمل آمده است، هنوز هم انحرافات و مشکلات روحی و روانی به صورت روزافزون وجود دارد و به شکل فرایندهای نیز روبه گسترش است.
«کارل یونگ» روانپزشک فقید سوئیسی معتقد بود: «درمان همه مشکلات و بیماری های جهان، با گرایش ها و عقاید دینی امکان پذیر است و اساسا مشکلی وجود ندارد که راه حل آن در ادیان و اعتقادات نیامده باشد.» محققانی مانند یونگ همواره بر این باورند که خودشناسی و معنویت به انسان کمک می کند تا از گمراهی و انحراف مصون بمانند؛ از طرفی داشتن سلامت معنوی، راه صحیح و رفتارهای بهنجار انسان را تقویت کرده و زندگی دنیوی و اخروی را در مسیر آرامش و خوشبختی سوق می دهد.
حسن کلایی، پژوهشگر علوم رفتاری تعبیر مشابهی از این موضوع دارد و به سلامت آنلاین می گوید: تاثیر دین بر سلامت جسم و روان گرایش تازه ای است که به تازگی در میان روانشناسان طرفداران زیادی پیدا کرده است. آنها معتقدند در ایمان به خداوند، نیروی خارق العادهای وجود دارد که نوعی قدرت معنوی به انسان متدین می بخشد و به او در تحمل سختی های زندگی و گذر از نگرانی ها و اضطراب ها یاری می رساند.
کلایی بر این باور است که به صورت طبیعی، همه ما در اثر گرایش به مادیات دچار فشارهای روحی شده و گاهی در معرض بیماری های روانی یا تهاجم های جسمی قرار می گیریم که در این شرایط، داشتن ایمان موثرترین و کارآمدترین راهکار است: «فقدان ایمان، زنگ خطری جدی برای ناتوانی انسان در برابر سختی های زندگی محسوب می شود.»
علم و معنویت، ضامن سلامتی
نیایش و معنویت در دنیای امروز، از نیازهای اساسی انسان است و همانطور که اشاره شد راه درمان بسیاری از بیماری ها است. بی تردید، نیایش و دعا سبب رشد انسان می شود و امواجی از صلح و آرامش ایجاد می کند. از منظر محققان علوم پزشکی هیچ فاصله ای میان علم و معنویت برای کسب سلامتی و درمان امراض وجود ندارد، بلکه دعا و نیاش می تواند با تنظیم کردن سرعت تنفس و فعالیت قلب، فشارخون را بدون نیاز به روش های پرهزینه و گاه تهاجمی مساعد کند.
دین اسلام تربیت انسان را براساس نظام باورها و تفکرات اعتقادی تعریف کرده و رمز سلامت روان افراد را ساختار معنوی و فکری آنان می داند. به همین علت دعا و نیایش قادر است مسیر رویارویی انسان در برخورد با مسایل و مشکلات گوناگون را تغییر داده و آن را به سمت و سویی اثربخش و عاری از تنش هدایت کند.
علی سبحانی، استادیار و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به سلامت آنلاین می گوید: تبیین و تحلیل روانشناختی دعا و نیایش از اهمیت خاصی برخوردار است. دعا و نیایش، عامل سوق دهنده به سوی کمال و بازدارنده از آلودگی ها و پستی ها تلقی شده و در وجود آدمی، ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاری را تقویت می کند.
او تاکید می کند: انسان دیندار در همه حال از گناه و ناهنجاری دوری می جوید، زیرا خداوند را شاهد بر اعمال خود می داند، بنابراین تمسک و توسل به دعا و نیاش از بعد خداشناسی، خودشناسی و مسئولیت شناسی، امری مهم و ستودنی تلقی می شود.
سبحانی در ادامه به شکل گیری سلامت معنوی با دلبستگی به خدا و رشد شناختی نیازهای فطری اشاره می کند: «این رابطه معنوی، عاطفی و اعتقادی، موجب می شود که آرامش روانی عمیقی در عصر اضطراب ایجاد شود.»
گام اول راهبرد اشاعه سلامت معنوی در جامعه، پررنگ ساختن ارزش های اعتقادی و اخلاقی در خانواده و محیط های آموزشی است که این کار از طریق ایجاد شبکه های تعاملی- اجتماعی و تشکیل انجمن های دانش آموزی و دانشجویی محقق می شود. از سوی دیگر، حمایت از پروژه های علمی مرتبط با سلامت معنوی در سطح کلان و نیز راه اندازی کلینیک های تخصصی سلامت معنوی در کشور می تواند راهگشا باشد تا زمینه برای تحقق کامل این آرمان در نظام سلامت کشور فراهم شود.(سلامت آنلاین/محمد جواد نعمتی)
منبع: سلامت آنلاین
