دستیابی به توافق بر سر برنامه ی جامع اقدام مشترک (برجام) بازتاب های چشمگیری در عرصه ی ملی و جهانی داشته و ضمن تحول در سیما و منزلت منطقه یی و بین المللی جمهوری اسلامی ایران، امید و دلگرمی فراوانی را نسبت به آینده میان مردم کشور ایجاد کرده است. این در حالی است که این دستاوردِ بزرگِ ملی افزون بر مخالفان خارجی عده یی را در داخل کشور برانگیخته تا با مخالف خوانی ها و نقدهای غیرمنصفانه و بر پایه ی اهداف شخصی و گروهی، برجام، دیپلمات های مذاکره کننده در زمینه ی توافق هسته یی و حامیان این توافق را هدف هجوم هایی پیاپی قرار دهند.
این روزها مساله ی بررسی برجام و برخی اختلاف نظرهای فنی و کارشناسی موجب شده شماری افراد یا گروه ها از این موقعیت سوءاستفاده کنند و برجام را دستاویزی برای بهره برداری های سیاسی و جناحی خود قرار دهند و این در حالی است که حقوق هسته یی و توافق به دست آمده، مساله یی ملی و فراجناحی است و نباید از دیدگاه فردی و گروهی به آن نگریست. همچنین، ترویج برداشت های نادرست و ناشی از قلب واقعیت های برجام و تاختن دور از انصاف بر آن، جامعه را به سمت دودستگی می برد حال آنکه رهبری بارها بر پرهیز از طرح شعارهای سیاسی و جناحی در مسایل ملی و فروپاشی انسجام جامعه تاکید کرده است.
با توجه به اهمیت برجام به عنوان دستاوردی ملی و حساسیت هایی که این روزها پیرامون آن دیده می شود، بیان چند نکته بایسته به نظر می آید:
۱- دستیابی به توافق هسته یی و برداشتن تحریم ها از مهم ترین وعده های «حسن روحانی» در انتخابات سال ۱۳۹۲ بود. از آنجا که این شعار دغدغه ی دوازده ساله ی ملت ایران به شمار می رفت با استقبال عمومی و رای حداکثری مردم روبرو شد. پیگیری برنامه ها و حقوق هسته یی با هدف رسیدن به توافق برد- برد، سیاستی بود که از آغاز به کار دولت یازدهم در مرداد ۱۳۹۲ به صورت پیوسته و با تلاش های بی وقفه ی گروه دیپلماسی هسته یی کشور پایه ریزی شد تا اینکه در بیست و سوم تیرماه امسال با دستیابی به برجام به نتیجه رسید.
از آنجا که پرونده ی هسته یی ایران دارای ابعاد مهم امنیتی است، شورای عالی امنیت ملی زیر نظر رهبر انقلاب، مرجع تصمیم گیری در مورد برجام تعیین شده است؛ شورایی که در راستای تامین منافع حیاتی کشور حرکت می کند نه دیدگاه ها و منافع فرد یا گروهی خاص. این شورا دارای ترکیبی چند وجهی است که تصمیم گیری ها در آن با نظر همه ی اعضا و نه فقط رییس جمهوری و اعضای دولت صورت می گیرد و هم راستا با اهداف ملی و مورد تایید رهبری است. از این رو برجام را که به عنوان مساله یی ملی و امنیتی در حیطه ی تصمیم گیری شورای عالی امنیت ملی قرار گرفته نمی توان بر اساس سلیقه های سیاسی ارزیابی و در مورد آن حکم صادر کرد.
۲- طی ۱۲ سال پرونده ی هسته یی یکی از پیچیده ترین مسایل کشور به شمار می رفت و تحریم های مرتبط با آن بیشتر زوایای زندگی مردم را زیر تاثیر خود قرار داده بود. از این رو دستیابی به توافق و رفع تحریم ها نه تنها دغدغه ی نظام و دولتمردان که مهم ترین نگرانی مردم و خواسته یی ملی بود. در این ۱۲ سال تنگناها و فشارهای ناشی از تحریم ها و از آن مهمتر برخی بی تدبیری های مسوولان پرونده ی هسته یی موجب شد مردم در انتخابات خردادماه ۲ سال پیش نامزدی را با وعده ی برونرفت از این وضعیت برگزینند. همچنان که گفته شد مهم ترین شعار و وعده ی روحانی منطبق با دغدغه و خواست اصلیِ مردم یعنی تعیین تکلیف پرونده ی هسته یی ضمن حفظ حقوق ملی، مورد وثوق ملت قرار گرفت. از این رو اکنون که برجام به عنوان نماد تحقق خواستِ ملی به دست آمده است باید به عنوان دستاوردی ملی آن را پاس داشت.
برجام به عنوان مساله یی فراجناحی باید حلقه ی پیوند، همبستگی و هم آواییِ جناح ها، احزاب و جریان های سیاسی در راستای تامین منافع ملی باشد نه موجب گسست و شکاف سیاسی و دستاویزی برای بهره برداری مغرضان داخلی و بیگانگان. متاسفانه برخی افراد و جریان های سیاسی بر خلاف این باور، برجام را وسیله ی خودمداری های فردی و بهره برداری های جناحی قرار داده و برخوردهای به دور از انصاف و انتقادهای مغرضانه را در پیش گرفته اند که این امر تهدیدی در همبستگی به ویژه در پیوند با منافع ملی به شمار می آید.
۳- برجام حاصل توافقِ نمایندگان نظام جمهوری اسلامی با کشورهای گروه ۱+۵ است و نه نظر شخصی مذاکره کنندگان، رییس جمهوری یا جریان سیاسی خاص. از این منظر، برجام فرصتی ملی است که به واسطه ی تلاش های مثال زدنی نمایندگان نظام و ملت، با رعایت خطوط قرمز تعیین شده و با هدایت رهبری به دست آمده است و نمی توان بایسته ها، پیامدها و ظرفیت های آن را در فرایند حرکت رو به جلو در مسیر چشم اندازهای کلان کشور نادیده گرفت.
توافق هسته یی خواست عمومی جامعه ی ایران است اما افراد و جریان هایی که آبِ گل آلودِ سال های تحریم وسیله ی انباشت ثروت و درآمدهای ناسالم برای آنان شده بود با ایجاد این انگاره که توافق هسته یی خطوط قرمز را نادیده گرفته یا توافقی معلق است در سیاست برد- برد نظام با جهان شبهه و تردیدهایی را وارد می کنند تا موجب دلسردی مردم شوند و مسیر بازگشت به منوال پیشین را به هر قیمت بازگشایند.
قرار دادن برجام در جایگاه اتهام پدیدآوری تهدیدهای امنیتی و راه نفوذ دشمنان به کشور یکی از نمودهای یورش غیرمنصفانه به توافق هسته یی و این در حالی است که بسیاری از مخالفان حتی به طور کامل متن برنامه ی جامع اقدام مشترک را نخوانده اند. مخالفان برجام در حالی نمایندگان دیپلماسی جمهوری اسلامی را متهم به دادن امتیاز به بیگانگان می کنند که مبنای دیپلماسی چانه زنی و داد و ستد امتیاز است و بی توجهی به همین اصل باعث شد نزدیک یک دهه پرونده ی هسته یی در وضعیتی شبیه به بن بست قرار گیرد.
در شرایطی که مخالفان، برجام را سندی بر چشم پوشی از ده ها خط قرمز و حقوق مسلم ملی می شمرند، برجام خود سند تحقق مهمترین حقوق هسته یی یعنی غنی سازی و نیز حفظ فناوری ها و تاسیسات فعالیت های صلح آمیز هسته یی کشور است. افزون بر آن، به دنبال توافق بر سر برجام، پرونده هسته یی در شورای امنیت از وضعیت تهدیدی جهانی و بهانه یی برای بحرانی غیرضروری خارج شد. با این حال، برخی جریان ها و جناح های سیاسی فقط نیمه ی خالی لیوان را می بینند و این امری نادرست است.
۴- نگاه ها و برخوردهای جناحی با برجام به هر صورتی که باشد تهدیدی برای همبستگی و امنیت ملی و موجب دلسردی عمومی در جامعه است. پس از انتخابات ریاست جمهوری ۲ سال پیش، جامعه ی ایران با توجه به جراحت هایی که پس از رخدادهای سال ۱۳۸۸ برداشته بود، جانی تازه گرفت و اعتماد عمومی مردم به دولت و مجموعه ی نظام تقویت شد. در برابر، برخی افراد و جریان های ناکام در کسب اعتماد و توجه مردم امروز می خواهند در مقابل خواست آنان بایستند و با سلاح تردید و شبهه در برجام با رویکردی انتقام جویانه از رقیبان سیاسی و حتی مردم به منافع خود دست یازند.
فرجام سخن اینکه برجام، مساله یی ملی، فراجناحی و دستاوردی متعلق به نظام جمهوری اسلامی ایران و شهروندان آن است و از این رو هر گونه انتقاد غیرمنصفانه و مخالف خوانی جهت دار در این زمینه غیرقابل پذیرش و سزاوار ملامت و نکوهش است.
