پتانسیل و تمایز پنهان صادرات خرما از خوزستان

بررسی های غیررسمی نشان می‌دهد که خوزستان نقش تعیین کننده‌ای در حجم صادرات خرمای کشور دارد اما به‌دلیل کاربردی نبودن مبادی تجاری استان برای صادرات این محصول، خرمای تولیدی خورستان از بندر عباس و یا دیگر استان‌های شمالی به کشورهای ترکیه، روسیه و افغانستان صادر می‌شود.

پیش از این مدیرکل بنادر و دریانوردی خوزستان از وجود زیرساخت های لازم در بنادر استان برای انجام صادرات این محصول استراتژی خبر داده بود اما همواره تجار و صادرکنندگان به دلیل قیمت بالای حمل و نقل دریایی، بندرعباس و یا بنادر شمالی کشور را به عنوان مبادی صادراتی خود انتخاب می‌کنند.

صادرات خرما از بنادر خوزستان در گرو توافق با شرکت‌های کشتیرانی

صادر کننده خرما در خوزستان با اشاره به اینکه طی ۲۵ سال گذشته تلاش های متعددی برای ساماندهی صادرات خرما از استان صورت گرفته است گفت: زیرساخت‌ها به اندازه کافی در بنادر استان وجود دارد اما استفاده از آنها مستلزم حضور شرکت‌های کشتیرانی است که داری ظرفیت‌های خالی کانتینری باشند.

امیر رضا منصوری ادامه‌داد: در چهار سال پیش امکان بهره‌مندی صادرکنندگان از این فرآیند و استفاده از ظرفیت‌های کانتینری خالی ایجاد شد؛ بطوری که بعد از انجام واردات کالا از طریق بندر خرمشهر، خطوط کشتیرانی کانتینرهای خالی شده را می‌توانستند به صادرات کالاهایی مانند خرما اختصاص دهند.

وی با بیان اینکه هزینه‌های اعمال شده از سوی این شرکت‌ها باعث شده که استفاده از ظرفیت‌های کانتینری خالی در بندر خرمشهر ویژه صادرات خرما متوقف گردد افزود: هزینه حمل از بندر خرمشهر ۵۰۰ دلار اعمال شد در صورتی که این هزینه در بندر عباس به مراتب کمتر است.

این صادر کننده خرمای خوزستان تصریح‌کرد: به دلیل شرایط تحریم، بخش قابل توجهی از محصولات در کشور امارات تخلیه و مجددا به کشورهای نهایی صادر می‌شود که این رویه می توانست ظرفیت‌های خالی کانتینری مناسبی را برای بنادر استان فراهم کند اما از این فرصت استفاده مناسبی نمی‌شود.

منصوری کیفیت بسته‌بندی خرمای صادرات در ایران را بسیار ضعیف عنوان‌کرد و گفت: برهمین اساس تمایل تجار و صادرکنندگان انجام فرآیندهای گمرکی در بنادر شمالی کشور و یا بندر عباس است تا محصولات آنها با کمترین میزان جابجایی و خسارات همراه شود.

وی روند صادران محصول خرما را حساس توصیف کرد و گفت: به واسطه شرایط تحریم، بازار خرما دچار تغییرات محسوس شده و تبعات آن توقف صادرات به کشورهای کانادا، استرالیا و نیوزیلند بود و در این شرایط خوزستان به عنوان محلی برای بسته‌بندی خرمای صادراتی برای کشورهای همسایه شمالی تبدیل شده است.

این صادرکننده خوزستانی همچنین ریال فروشی خرما ( دریافت ریال در مقابل دلار) را به عنوان یک آسیب جدی در زمینه صادرات بیان‌کرد و افزود: در این شرایط می‌توان گفت که خرما مانند گذشته از سوی مسولان استانی مورد توجه قرار نمی‌گیرد و توسعه صادرات دیگر محصولات (مانند فولاد) از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.

منصوری مقرون به صرفه بودن صادرات از بنادر استان را مستلزم وجود آمار و اطلاعات دقیق از قابلیت صادراتی بودن خرمای تولید شده در استان دانست و گفت: در این شرایط می‌توان از خطوط کشتیرانی خواست تا با چشم انداز روشنی برای حمل و جابجایی این محصول صادراتی مشارکت و سرمایه‌گذاری کنند.

وی با بیان اینکه خطوط کشتیرانی از بندرعباس حمل کالا را در قبال ۵۰۰ تا ۶۵۰ دلار (برابر با ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون ریال) انجام می‌دهند گفت: در صورتی که خطوط کشتیرانی با چنین هزینه‌ای آمادگی حمل خرمای استان را داشته باشند، قطعا تجار محصولات خود را از طریق بنادر خوزستان صادر خواهند کرد.

منصوری یادآورشد: بخش دیگری از این مشوق ها می تواند اختصاص امتیاز واردات توسط صادرکنندگان باشد که علاوه بر این ، امکان استفاده از ظرفیت‌های کانتینری خالی (بعد از انجام واردات) برای صادرات خرما و محصولات مشابه فراهم خواهد شد.

امکان صادرات خرما از بنادر خوزستان، خام فروشی را کاهش می‌دهد

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار خوزستان با بیان اینکه صادرات حلقه نهایی در حوزه خرما است و همواره باید به فرآیند تولید و فرآوری این محصول توجه شود گفت: این صنعت در اشتغال و تجارت خارجی می‌تواند رقابت یکسانی با صادرات محصولات نفتی داشته باشد.

یعقوب خضری ادامه داد: در صورتی که خطوط کشتیرانی در بنادر استان با قیمت‌های متناسب ویژه صادرات خرما (دارای کانتینر) فعال شوند، قطعا تجار تمایل دارند که محصولات خود را از طریق مبادی صادراتی خوزستان به سمت کشورهای مقصد بارگیری و حمل کنند.

وی با بیان اینکه در گذشته فرآوری خرمای دیگر استانهای کشور در خوزستان انجام می‌شد افزود: این امکان دیگر در خوزستان وجود ندارد و این به دلیل ضعف برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های اعمالی در حوزه صادرات در استان است.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار خوزستان تصریح‌ کرد: در حال حاضر صادرات خرما از طریق مبادی استان حجم ناچیزی را به خود اختصاص داده است که این موضوع جای تاسف و نگرانی دارد؛ در این شرایط خام فروشی خرمای تولیدی خوزستان افزایش یافته است.

خضری یادآورشد: بسته‌بندی محصول خرما همواره مشکل اساسی در زمینه صادرات است اما در صورتی که شرایط صادرات از طریق بنادر استان فراهم گردد، سرمایه گذاری‌ها برای ساماندهی بخش بسته‌بندی این محصول از شرایط بهتری برخوردار خواهد شد.

مشکلات صادرات خرما از خوزستان با مشارکت تجار

کارشناس مسئول بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خوزستان با بیان اینکه علت تمایل نداشتن تجار برای صادرات خرما از مبادی استان سوالی است که سال‌های زیادی است برای سیاستگذاران بخش تجارت خارجی مطرح است افزود: در این رابطه قرار است با مشارکت تجار، مشکلات صادرات خرما از بنادر استان این موضوع مورد ارزیابی قرار گیرد.

مصطفی دهقان ادامه‌داد: اداره کل بنادر و دریانوردی اعلام می‌کند که زیرساخت‌های لازم فراهم است اما ظاهرا تعرفه ‌های حمل کالای صادراتی برای تجار از جذابیت مناسبی برخوردار نیست.

وی با اشاره به اینکه مجوزهای لازم برای احداث شهرک فناوری خرما در استان اخذ شده است افزود: این شهرک در زمینه بسته‌بندی و ایجاد ارزش افزوده محصول خرما فعالیت خواهد داشت؛ در همین راستا نیز امکان صادرات خرما و محصولات وابسته آن از طریق بنادر استان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار خواهد شد.

ظرفیت صادراتی خرما از بنادر خوزستان نیازمند پیگیری در سطح ملی

کارشناس مسئول بازرگانی خارجی معاونت اقتصادی استانداری خوزستان در این خصوص اظهارداشت: نبود هماهنگی در بین دستگاه‌های متولی صادرات باعث ایجاد کاهش آمار صادرات خرما از طریق مبادی استان شده است.

هومن حاجتی ادامه داد: در صورتی که شرایط انجام بسته بندی قوی و مناسب با بازارهای هدف در استان فراهم شود، امکان توسعه صادرات این محصول ایجاد می‌شود؛ در کنار این امر مشارکت ناوگان کشتیرانی در حمل این کالا پشتوانه مناسبی برای افزایش افزایش مبادلات تجاری در زمینه خرما خواهد بود.

وی تصریح‌کرد: اخذ مشوق‌های لازم برای حضور شرکت های کشتیرانی به منظور فعالیت در بنادر خوزستان و حمل و بارگیری خرما موضوعی است که باید با جدیت در سطح ملی پیگیری و دنبال شود.

مقیاس کالا عامل استقبال شرکت‌های کشتیرانی برای مشارکت در حمل خرمای صادراتی

معاون امور بندری و اقتصادی اداره کل بندر خرمشهر با بیان اینکه دستگاه‌ها و عوامل مختلفی در بخش صادرات دخیل هستند گفت: از جمله این عوامل تاثیرگذار در این حوزه موسسات حمل و نقل دریایی هستند؛ در سال ۹۸ حجم صادرات از بندر خرمشهر متناسب با نیاز روز ۱۹۸ هزار تیو کانتینر (TEU) بود و این میزان در ۹ ماهه ابتدای امسال به ۸۱ هزار تیو کانتینر رسید.

 پیمان ابراهیمی عامل “اقتصاد مقیاس” را موضوعی تاثیرگذار در میزان حجم مبادلات تجاری از طریق دریا دانست و گفت: در این بخش هرچه مقیاس بار در حمل و نقل دریاییحمل و نقل دریایی بیشتر باشد، استفاده از ظرفیت شرکت‌های کشتیرانی مقرون به‌ صرفه‌تر خواهد بود.

وی افزود: هزینه حمل هر تن کالا توسط کشتی‌های ۴۰ تا ۴۵ هزار تن،  ۵۰ دلار است در صورتی که هزینه هر تن حمل بار از سوی کشتی‌های ۸۰ هزار به ۳۵ دلار کاهش می‌باید.

ابراهیمی رویکرد پهلوگیری در بنادر امام خمینی(ره)، خرمشهر و آبادان را به دلیل عمق اسکله‌ها در پذیرش کشتی‌های حمل بار متفاوت عنوان کرد و گفت: عمق اسکله بندر امام خمینی (ره) از شرایط خوبی برای پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس پیما برخوردار است اما در بنادر آبادان و خرمشهر محدودیت‌هایی وجود دارد و کشتی‌های با سایز کمتری پهلوگیری می‌کنند.

وی یادآورشد: پیش از جنگ تحمیلی امکان پهلوگیری کشتی‌های با ظرفیت ۲۵ تا ۳۰ هزار تن در بندر خرمشهر وجود داشت و امکان دسترسی کشتی‌ها به بنادر دوردست فراهم بود اما در حال حاضر این شرایط وجود ندارد و کشتی‌های که به بنادر آبادان و خرمشهر می‌آیند امکان دریانوردی درآب‌های آزاد را ندارند.

معاون امور بندری و اقتصادی اداره کل بندر خرمشهر به وجود مشوق‌های ابلاغی سازمان بنادر و کشتیرانی کشور به منظور بهره‌مندی تجار اشاره کرد و گفت: از جمله این مشوق ها تخفیف‌های اعمالی در حمل کالا و همچنین جلوگیری از افزیش تعرفه حمل بار از سوی شرکت‌های کشتیرانی است.

ابراهیمی به تخفیف ۲۵درصدی حمل کالا از طریق کشتی های کانتینردار یخچالی اشاره کرد و گفت: همزمان با شیوع کرونا این تخفیف ها ابلاغ شد در صورتی که درخواست اداره کل بنادر و کشتیرانی خرمشهر تخفیف ۵۰ درصدی بود.

وی با تاکید بر اینکه بنادر استان از زیرساخت‌های لازم برای همکاری با صادرکنندگان محصولات خرما برخوردار است افزود: بر همین اساس مجموعه‌های بندری در استان با هیچ کمبودی برای مشارکت با تجار فعال در زمینه خرما روبه رو نیست اما همواره موضوع حجم و میزان بار کالای صادراتی مسئله‌ای که می تواند در کاهش هزینه حمل تاثیرگذار باشد.

آمار از میزان صادرات خرمای خوزستان وجود ندارد

رئیس بازرسی گمرکات خوزستان با بیان اینکه در حال حاضر آمار مشخص و روشنی از حجم صادرات خرمای استان به خارج از کشور وجود ندارد بیان‌داشت: صادرات بخش قابل توجهی از این محصول از طریق مبادی گمرکی دیگر استان‌های کشور انجام می‌شود.

شاهرخ آذرافروز ایستایی کالا در بنادر به دلیل نبود کانتینر را یکی از معضلات و چالش های صادرکنندگان عنوان کرد و گفت: حمل و نقل دریایی به دلیل نبود استقبال شرکت‌های کشتیرانی نیز از دلایل مهم این ایستایی در بنادر خوزستان محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه صادرکنندگان خرما باید از بندر امام خمینی (ره) و یا بندر خرمشهر به صادرات کالای خود اقدام کنند افزود: انتظار برای ورود کشتی‌ها و بارگیری در این بنادر بیش از اندازه است و این مشکل به‌عنوان یکی از چالش‌های زیرساختی در بنادر استان قلمداد می‌گردد.

آذرافروز هزینه حمل دریایی از بنادر خوزستان را نسبت به دیگر استانهای کشور بالا عنوان کرد و گفت: بهبود این شرایط مستلزم ایجاد ساختار منسجم و اتخاذ تعرفه‌های خاص است.

رئیس بازرسی گمرکات خوزستان یادآورشد: با هماهنگی و تلاشی که صورت گرفته برای بهبود شرایط صادرات کالا، مدت زمان صدور پروانه صادراتی از زمان مراجعه ارباب رجوع به پنج ساعت کاهش یافته است و همواره ایستایی کالا در بنادر به‌دلیل نبود کشتی جهت حمل کالا مهمترین مشکل در زمینه تجارت خارجی در این مبادی محسوب می‌شود.

زیرساخت‌های صادراتی خرما در خوزستان فراهم نیست

دبیر شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خوزستان با بیان اینکه روند تولید خرما در استان روبه کاهش است اظهارداشت: این درحالی است که خوزستان بیشترین سطح زیرکشت نخلیلات کشور را دارد و همواره تولید خرما با مشکلات متعددی روبه‌رو است.

شهلا عموری تقویت صنعت خرما را در گرو حمایت از صادرکنندگان این محصول عنوان‌کرد و گفت: با وجود سه بندر مجهز در خوزستان، امکان بهره‌مندی از این ظرفیت وجود ندارد .

وی بیان داشت: به دلیل رسوب ایجاد شده در اسکله بنادر آبادان و خرمشهر امکان پهلوگیری کشتی‌هایی که توان حمل خرمای صادراتی استان به کشورهای هدف را داشته باشند وجود ندارد.

دبیر شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان ادامه‌داد: آن بخش از کشتی‌هایی که امکان بارگیری خرمای استان را دارند امکان دریانوردی در آب های آزاد را ندارند و همزمان کرایه‌ای که تعیین شده برای تجار بسیار زیاد است.

عموری تصریح‌کرد: در حال حاضر خرمای صادراتی استان از طریق بندر عباس حمل می‌شود و این موضوع باعث شده تا خام‌فروشی این محصول بیش از پیش انجام گردد.

وی با تاکید بر اینکه مشوق های مورد نیاز صادراتی از طریق بنادر استان در حال بررسی است بیان‌داشت: تلاش می‌شود با پیشنهاداتی که ارائه می‌شود امکان حمایت از صادرکنندگان خرما برای فعالیت در بنادر استان فراهم شود.