در کنار تمامی محدودیت‌های ناشی از تحریم شبکه بانکی، موانع ایجاد شده در نقل و انتقال پول و افزایش هزینه جابجایی آن از اهم مشکلات بانکی بود. شرایطی که باید از طریق واسطه ها و با تمامی سختی هایی که در این رابطه وجود داشت منابع ارزی از بانکی در یک کشور به بانکی در کشوری دیگر منتقل و با هزینه ای بالا اما به طور محدود در اختیار کشورمان قرار می گرفت؛ فضایی که در آن گرچه منابع ارزی وجود داشت ولی چندان قابل استفاده نبود. در عین حال که در مواقعی نیز با کاهش قیمت نفت به عنوان تامین کننده عمده ارز کشور، ذخایر ارزی بیش از گذشته تحت تاثیر قرار می گرفت.
اما با ورود به مذاکرات هسته‌ای در دو سال گذشته و در جریان توافقات، رقمی حدود ۱۳٫۳ میلیارد دلار تا کنون آزاد و در اختیار بانک مرکزی قرار گرفته است که بنابر اعلام رییس کل بانک مرکزی با لغو تحرم ها و اجرایی شدن برجام، حدود ۳۲ میلیارد دلار دیگر از منابع بانکی در اختیار ایران قرار خواهد گرفت.
آنطور که سیف، اعلام کرده است با رفع تحریم ها ۳۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار از منابع ارزی کشورمان آزاد می شود که از این رقم ۲۸ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار متعلق به بانک مرکزی و چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار به دولت اختصاص دارد.
این در حالی است که در توافقات هسته ای در سه مرحله ۱۱٫۹ میلیار دلار از دارایی های بلوکه شده آزاد شد. بنابر توافق اول ژنو ۴٫۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ و در قالب هشت قسط، در مرحله دوم نیز ۲٫۸ میلیارد دلار و در شش قسط در سال ۲۰۱۵ و همچنین ۴٫۹ میلیارد دلار دیگر در یک دوره شش ماهه آزاد شد که به دنبال آن در آخرین آمار اعلامی از سوی بانک مرکزی دو قسط ۷۰۰ میلیون دلاری دیگر هم در اختیار این بانک قرار گرفته است؛ به طوری که در حال حاضر مجموع دریافتی به ۱۳٫۳ میلیارد درلار رسیده است.
در این شرایط مدیرکل روابط بین الملل بانک مرکزی اعلام کرده است که “خوشبختانه وضعیت ذخایر ارزی کشور مناسب است”. وی گرچه به میزان ذخایر ارزی اشاره ای نداشت اما گفت که “نمی‌خواهم شعار داده و بگویم که بی‌نهایت است، اما وضعیت خوب است.”
نگرانی برای ذخایر ارزی وجود ندارد
یعقوبی با اشاره به اینکه با اجرایی شدن برجام دیگر در حوزه سرمایه‌گذاری و مسایل مالی و اقتصادی هیچ محدودیتی نخواهد بود و باید منتظر افزایش سقف خرید نفت باشیم چون قرار است ظرفیت تولید به قبل از زمان تحریم برگردد، افزود: پس نفت ارزآوری بیشتری نیز به همراه دارد که ذخایر ارزی را هم تقویت خواهد کرد آن هم با توجه به اینکه انتظارات این است که در نیمه دوم سال ۲۰۱۶ قیمت نفت به سمت افزایش حرکت کند. ولی در همین شرایط و با همین قیمت‌ها و میزان فروش هم مشکل و نگرانی وجود ندارد چون ذخایر ما به اندازه ای است که بتوانیم از ارز ملی و بازار وارداتی حمایت و آن را تامین کنیم.
وی با اشاره به اینکه در سال های اخیر قیمت نفت کاهش یافت ولی از سویی دیگر با افزایش صادرات محصولات پتروشیمی، منابع این بخش توانست تا حدی جای ارزهای نفتی را پر کند، گفت که از حدود پنج سال پیش محصولات پتروشیمی به طور قابل توجهی دردنیا عرضه نمی شد و ارز آوری نداشت ولی با توجه به اینکه محصولات پتروشیمی جزو تحریم نبودند و مجوز صادرات داشتند، عرضه خوبی داشت و صادرکنندگان هم ارز خود را در هرحال در بازار ایران می‌فروشند. لذا اثر کاهش قیمت نفت از این طریق در این سال‌ها خنثی شد و خوشبختانه ذخایر بانک مرکزی از این بابت آسیب ندیده است.
مدیرکل روابط بین الملل بانک مرکزی، با این توضیح که وضعیت ذخایر ارزی ما همیشه تابعی از تغییرات مربوط به تحریم های بین المللی بوده است افزود: البته نه اندازه و سطح آن بلکه قابلیت استفاده و در دسترس بودن ذخایر و سهولت جابجایی آن مهم است. بنابراین همزمان با تشدید تحریم ها، با توجه به اینکه کانال بانکی وجود نداشت انتقال وجوه به سختی انجام می شد. درمورد تمامی کشورها اینگونه نبود مثلا هر چقدر که “وون کره” لازم بود تامین آن مشکلی نداشت چون کانال بانکی آن باز بود. اما در مورد دلار و یورو چنین شرایطی وجود نداشت.
وی ادامه داد: درست است که حجم ارزها قابل توجه است، اما به دلیل محدودیت کانال بانکی و نه عدم وجود آن امکان دسترسی به وجوه محدود بود و به تبع آن بازار دچار مشکل می شد. واگرنه آنقدر دلار داریم که بتواند چندین سال پاسخگوی نیازهای ضروری ما باشد، عرضه کنیم و نگرانی در این رابطه نداشته باشیم. این در حالی است که بعد از برجام این محدودیت های انتقال نیز برطرف خواهد شد.
البته یعقوبی به سایر دستاوردهای توافقات انجام شده در طول مذاکرات در حوزه ارزی هم اشاره کرد و گفت که دو مرحله تو توافق ارزی وجود داشت؛ بخش اول آزادسازی در قالب اقساط بود که می‌توانستیم به هر طریقی که مورد خواست ما است خرج کنیم که عمدتا با آن اسکناس و طلا خریدیم که این از دستاوردهای بزرگ ما بود چون هیچ وقت این اجازه را نداشتیم که اسکناس به ارز خارجی بخریم یا اینکه شمش وارد کنیم، اما در بسته مذاکرات انجام شد که به ۱۳٫۳ میلیارد دلار رسید. در بخش دوم هم این مجوز را داشتیم که بدون محدودیت برای پرداخت در قالب مباحث بشردوستانه مثل کالاهای اساسی و دارو و تجهیزات پزشکی و غذایی واردات انجام دهیم که رقم بزرگی در این باره صرف شد؛ به طوری که در سوییس “ال سی” باز کردیم و در ترکیه و اروپا پرداخت انجام دادیم و هر چه از انواع کالای بشردوستانه لازم بود را بدون محدودیت به کشور آوردیم که مبالغ هزینه شده در این بخش، جدای از ۱۳٫۳ میلیار دلاری بود که در قالب اقساط آزاد شد.
اما در حالی حدود ۳۲ میلیارد دلار از دارایی های بلوکه شده با اجرایی شدن برجام آزاد و در اختیار ایران قرار می گیرد که به گفته مدیر روابط بین الملل بانک مرکزی و آنطور که پیش تر رییس کل بانک مرکزی تاکید کرده است، قرار نیست که منابع یک‌جا آزاد و به کشور وارد شود.
یعقوبی در این رابطه دو موضوع را مورد توجه قرار داده است؛ اول بحث تورم زا بودن ورود حجم بالای این وجوه به کشور است؛ به طوری که به گفته وی ورود یک‌باره این حجم پول با خود تورم به همراه دارد چون تبدیل به ریال شده و پایه پولی را افزایش می‌دهد و اثر مثبتی به همراه نخواهد داشت.
مدیر روابط بین الملل بانک مرکزی این راهم گفت که ترجیح بانک مرکزی این است که پول ها در خارج از کشور باقی مانده و بیشتر در سرمایه گذاری مورد استفاده قرار گیرد. بخشی از این منابع در پروژه‌ها درگیر است و باید در جای خود باقی بماند، چراکه پروژه‌ها بسیار خوب و زیرساختی بوده و می‌تواند در اقتصاد ارزش افزوده ایجاد کند؛ بنابراین بانک مرکزی بنا ندارد که این طرح ها را رها کرده و پول‌های آن را برگرداند.
