اگر بخواهیم راهبردهای اصلاحات ، مورد ارزیابی قرار بگیرد باید طرحهای بلند مدتی که در رسیدن به اهداف مشخص توسط اصلاح طلبان دنبال می شود را مورد واکاوی قرار دهیم . اینکه بر مبنای خواست اکثریت ، نسبت به شرایط موجود تغییراتی اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی را مد نظر قرار داده و با روشهای دموکراتیک و در عین حال پیوسته ، ضمن رعایت حریم فرهنگ بومی تلاش کنیم ، همواره از راهبردهای مهم اصلاح طلبی بوده ، هست و خواهد بود .
اما در شرایط فعلی تاکتیکهای اصلاح طلبان ( با رعایت راهبردهای بالا دستی اصلاحات ) در انتخابات مجلس دهم ، کاملا بستگی به موضوع رد صلاحیتها دارد . اواسط اردیبهشت ماه سال جاری محسن رهامی، به عنوان رئیس کمیته انتخابات شورای هماهنگی جبهه اصلاحات در تشریح برنامه‌های ساختاری اصلاح‌طلبان برای انتخابات مجلس خبر داد که : “این جناح ، کشور را به ۱۱ منطقه تقسیم کرده و دفا‌تر استانی ائتلافی بین اصلاح‌طلبان و اصولگرایان معتدل ایجاد می‌شود. “
گفته هایی از این دست پس از وحدت مثال زدنی اصلاح طلبان در انتخابات ۹۲ باعث شد که طرف مقابل برای اینکه بیشتر از این گُل نخورد به فکر مصدوم کردن بازیکنان خوبِ حریف افتاد . پروژه ممنوع الخبری و ممنوع التصویری رییس دولت اصلاحات با قوت بیشتری پی گیری می شد و نسبت به فعالان و روزنامه نگاران اصلاح طلب نیز مواضع جدی تری اخذ می گردید . اما همه اینها باعث می شد اصلاح طلبان روز به روز برای نام نویسی در انتخابات مجلس دهم مصمم تر شوند . تا اینکه طوفان رد صلاحیتها از راه رسید . طوفانی که به نیت از ریشه بر کندن درخت تنومند “مشارکت اصلاح طلبان” عرصه سیاست داخلی کشور را در نوردید . وقتی که گرد و خاک نشست ، البته شاخک های شکسته و برگهای از بیخ کنده شده همه جا دیده می شد . اما درخت ، همچنان استوار ایستاده و هنوز سر سبز می نمود . چرا که این درخت ، ریشه در حضور مردم داشته و دارد . مردمی که نمی خواهند در این انتخابات منفعل باشند . زیرا به خاطر دارند که در انتخابات مجلس سال ۹۰ ، عدم مشارکتشان چه چهره هایی را در مجلس وکیل کرد.
یکی از بارزه های اصلاح طلبان ، تقسیم کار بسیار سریع و هماهنگی ست که تحت هر شرایط برقرار می کنند . این سرعت عمل ریشه در وحدت درون ذاتی این جریان دارد و اتفاقا عملکرد روزهای اخیر شورای نگهبان این وحدت را قوام بخشیده است . علاوه بر این ، نحوه رد صلاحیتها و دلایل عدم احرازها ، شکاف بسیار عمیقی در جریان اصولگرا ایجاد کرده و باعث شده اصولگرایان میانه رو ، روز به روز به اعتدالیون و اصلاح طلبان معتدل نزدیکتر شوند .
البته به دلیل فشارهای ساختاری به بدنه اصلاحات ، در سالهای اخیر امکان به عرصه آوردن شخصیتهای جوانتر اصلاح طلب ، پیدا نشده و با وجود علاقه شدید بدنه اصلاحات به جوانها ، به دلیل محدودیتهای روز افزون و برخوردهای نگران کننده با این مجموعه بزرگ ، عملا در کارهای سیاسی اساسی ، جمعیتهای جوان و دلخواه خود را نتوانسته منسجم به پیش ببرد ، لکن رد صلاحیتهای گسترده در این دوره دو چیز مثبت برای اصلاح طلبان به همراه خواهد داشت : ۱ – راحتتر از جریان رقیب به اجماع در مصادیق و راه حلها می رسند ۲ – مجبورند عملا از جوانتر ها و ناشناخته ها بیشتر بهره ببرند که اینکار باوجود ریسک بالایی که دارد ، میتواند فرصت طلایی اصلاح طلبان نیز باشد .
اولویت اصلاح طلبان در شرایط فعلی آن است که جمع قابل توجهی از رد صلاحیت شدگان را بازگردانند . اینکه تایید شدگان بسیار اندک این جریان علی رغم آنکه سنگینی سایه شورای نگهبان را هنوز بالای سر حس می کنند ، برای حل مشکل رد صلاحیت شدگان ، شجاعانه تلاش کنند ، خود نشان از اهمیت این موضوع دارد . از طرفی اینکه رد صلاحیت شدگان اخیر نیز علاوه بر دنبال کردن موضوع خودشان ، به فکر تلاش برای ارائه لیستهای حداقلی و ائتلافی برای پیش برد اهداف جمعی باشند ، نمایانگر وجود راهبردهای والا ، ارزشمند و اخلاقی برای نیل به اهداف بلند اصلاحات است .
به نظر می رسد اکثریت نسل تحصیلکرده و جوان کنونی دریافته اند که “کارآمدی” ، نقطه قوت اصلاح طلبان است و از این رو حتی دهه هفتادی ها که در زمان دولت اصلاحات (سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ هجری شمسی ) سن کمی داشتند ، امروز خواهان انتخاب شدن لیستهای مورد تایید اصلاح طلبان در مجلس دهم هستند .
واضح است که اثر بخشی جبهه اصلاحات در متن مردم بیشتر است . کافی ست در متن مردم سعی در مباحثات سیاسی کنیم . اغلب مردم وقتی می فهمند با مواضع اصلاح طلبان همسو هستی ، راحتتر اظهار نظر و انتقاد می کنند . ولی اگر گمان کنند با تفکر اصلاح طلبی ضدیت داری ، معمولا از تو می حراسند و راحت و بدون محافظه کاری ، نظر واقعی خودشان را بیان نمی کنند . این بدان دلیل است که وضع موجود به هر حال خوب نیست و جامعه در صدد تغییر به سمت گشایش در مشکلات است . مشکلاتی که بخش عمده آن ناشی از سیاست دولت مورد حمایت اصولگرایان است. پس اصلاح طلبی یک پناهگاه فکری ست برای کسانی که امید به ساختن آینده بهتر برای کشور را دارند .
راهبرد اصلی اصولگرایان تندرو در خصوص اصلاحات ، از بین بردن کارایی آنها در سیاست کلان کشور ، با اهرم بی اعتبار سازی سیاسی از درون نظام است . با توجه به اینکه امکانات زیادی در اختیار اصولگرایان قرار دارد می توان استنباط کرد که تاکتیکِ اساسی اصلاح طلبان در شرایط موجود ، با تمام قوا باقی ماندن در صحنه و از بین بردن نقشه های اقتدارگرایان از این راه است .
به طور کلی اصلاحات سیاسی در حکومتهای ایدئولوژیک باید در چهارچوب همان ایدئولوژی صورت بگیرد . به قول استاد بشیریه در مبحث جامعه شناسی سیاسی ایران : ” ملاک صلاحیت برای پیوستن به گروه حاکمه ( در رژیمهای ایدئولوژیک ) نه استعداد و شایستگی های فردی و نه پیوندهای خویشاوندی ، بلکه رابطه عقیدتی و ارادت است . موضوع این ارادت ممکن است مکتب ، رهبر و یا آرمان خاصی باشد . . . “
بنابر آنچه در فضای سیاسی کشور دیده می شود می توان گفت ، تاکتیکهای اخذ شده اصلاح طلبان در خصوص انتخابات مجلس دهم تا این لحظه کاملا منطبق و همسو با راهبردها و استراتژی های کلان اصلاحات بوده است . البته ذکر این نکته نیز لازم است که در راستای همین استراتژی ها ، اصلاح طلبان با توجه به علاقه ای که به امام ، نزدیکان صالح امام و اندیشه امام دارند ، در خصوص یادگارِ خمینیِ کبیر ، آرزوی تجدید نظر شورای نگهبان در انتخابات خبرگان را نیز در دل دارند و در این راستا تلاشهای بسیاری انجام داده و خواهند داد.
