سهند حاجی بیک لو – پژوهشگر سیاسی و اقتصادی
این روزها سالگرد انقلاب را از سر می گذرانیم . حرکتی که دهه ها پیش از سالِ ۵۷ شروع شده بود ، به بخش خودآگاه جامعه آمد و چون ریشه در تاریخمان داشت ، حرکتی آسیب ناپذیر شده و مورد پاسداری ِ خودِ مردم قرار گرفت . هر چند تُندی ها و کُندی هایی در ادامه راه اتفاق افتاد ، لکن اهداف انقلاب و خواسته های مردم همچنان در مقابل چشمانِ مسئولانِ کنونی باقی ست . به این بیاندیشیم که دردهای کهنه جامعه ما چه بود . چه دردهایی مردم را آنچنان پر شور به فریاد آورد . شاید این سخن ِ نخ نما شده را شنیده باشید که عده ای می گویند ، خوشی زیرِ دلِ مردم زده بود . اشخاصی اینچنین اگر وقایع تاریخ معاصرمان را ، اندکی دقیق مطالعه نمایند درخواهند یافت که ، مردم ِ استبداد زده ایران در سال ۵۷ برای دستیابی به آزادی ِ سیاسی ، با مستبد زمان خود مبارزه کردند . برای سرنگونی استعمار ، استقلال را فریاد می زدند . درد کهنه دیگرشان عقب ماندگی بود و پیشرفت را خواهان بودند . پیشرفت ِ واقعی ، نه پیشرفتی که عنانش به دست کشور یا کشورهایی دیگر باشد .
مردم ، چیزهای بسیار عمیقی می خواستند . غفلت از این مبناهاست که انحراف ایجاد می کند . آنها که در سر سودای صحنه گردانی ِ مردم را می پرورانند از قیام ِ ۵۷ غافلند . نمیدانند که مردم برای این قیام نکردند که امروز مهندسی ِ اجتماعی بشوند . امروز شرایط بسیار سختی بر اقتصاد ایران حاکم است . در این مقاله به دلایل آن نمی توان پرداخت . اما با سیاستهایی که دولتِ تدبیر و امید پیش گرفته است ، سال ۹۵ را می توان سال فرصتهای جدید اقتصادی دانست .
هر چند به نظر می رسد رکود حاکم بر کلیتِ اقتصاد ایران ، دست کم تا نیمه سال ۹۵ همچنان ادامه داشته باشد . اگر ایده آل گرایی را کنار بگذاریم ، در بهترین شرایط حداکثر ۳ تا ۴ درصد رشد در اقتصاد ایران خواهیم دید ، که البته بیش از نیمی از آن ناشی از نفت خواهد بود . تداوم و بهبود شاخصهای توسعه ، در گروی گشوده شدن فضای سیاسی کشور خواهد بود . عدم پیوند اقتصاد ایران با اقتصاد جهان در سال آتی ، فشارهای بسیار سنگینی برای ما به همراه خواهد داشت . وجوه نقدِ فراوانی ، که در شرایط بی ثباتیِ اقتصادی تبدیل به سرمایه های ثابت می شوند ، ضرری کمتر از تحریمها به همراه نخواهند داشت . بی شک توسعه پایدارِکشور ، بدون برقراری ارتباط با کشورهای توسعه یافته صورت نخواهد گرفت . آیا نمی توان با جهان ارتباط منطقی داشت ؟ آیا نمی توان کار اقتصادی کرد و مراقب واردات بی رویه بود ؟ آیا نمی توان دید ، کشورهایی مثل برزیل ، آرژانتین ، کره جنوبی ، چین ، ترکیه و غیره ، در بیست سال گذشته چگونه رشد کرده اند ؟ آیا انکار متعصبانه توفیقات دیگران ما را به جایی می رساند ؟
انتظار داریم سال ۹۵ ، سال باز شدن ِ بیش از پیش ِ فضای سیاست داخلی کشور باشد . اگر مردم بتوانند با وجود تمامی کاستی ها ، مجلسی معتدل و اصلاح طلب تشکیل دهند ، سال ۹۵ ، سال ِ آغاز ِ توفیقاتِ پی در پی در عرصه داخلی بوده و نتیجه برقراری ارتباط صحیح با جامعه بین الملل را خواهیم دید .
از منظرِ فکری ، جامعه ایران ناخود آگاه به بسیاری از مبانی اصلاحات اعتقاد پیدا کرده است . احترام به ” گشادگی” در فضای بحث و گفتگو و ” آزادی” در ابراز نظر و اندیشه ورزی و هزینه ندادن برای آن و همچنین “عدالت” که در پی ِ رفع ِ دردهای کهنه و نوی جامعه ظهور می کند ، بخشی از مبانی اولیه تبیین شده اصلاح طلبان ، توسط رهبری اصلاحات است . بر این اساس بارها گفته شد ، اصلاحاتی که ما بدان معتقدیم این است که تحقق مردمسالاری ، جامعه مدنی ، پیشرفت و توسعه فقط وفقط از طریقِ “دین” امکان پذیر است و خواستهایی چون ” آزادی ، استقلال و پیشرفت ” اگر همسو با حرکتِ خواستِ دینیِ جامعه باشند ، تحقق پیدا می کنند . سالهاست که رهبری اصلاحات در خصوص پایه های مردمسالاری تبیین کرده : ” قدرت متمرکز ، برآمده از رای و رضایت مردم و پاسخگو در مقابل آنان است . مردم به عنوان قدرت منتشر (که قدرت متمرکز نمایندگی آنها را دارد) ، همواره ناظر بر رفتار و کارکرد قدرت متمرکز هستند و از او مسئولیت می خواهند و می توان قدرت را بدون توسل به زور جابجا کرد .”
امروز در فضای سیاسی سال ۹۴ شاهدیم که ، کم کم مبانی اصلاحات در حال انتشار بین اکثر گروههای دیگر است . اگر عمده مبانی اساسی اصلاح طلبی به مرور مورد قبول اکثریت ِ مخالفان اصلاحات نیز قرار بگیرد ، در این صورت ابهاماتِ بزرگ ، در ایام مهم و حساسِ سیاسی از بین خواهد رفت . آنها که ادعای توجه همه جانبه به اسلام را دارند ، باید به یاد داشته باشند که خداوند در قران خطاب به رسولش فرمود : فَذَکِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَکِّرٌ . لَّسْتَ عَلَیْهِم بِمُصَیْطِرٍ . یعنی : ” پس تذکر ده که تو تنها تذکر دهنده ای . بر آنها تسلطی نداری ” .
تلاش بخش متموّل و توانگرِ جناح اصولگرا برای حفظ قدرت به هر شکل ممکن ، با مبانی ِ اصولگرایی هم مغایر است . از سابقه ائتلاف در بزنگاههای سیاسی کشور ، میشد حدث زد که سرنوشت ائتلاف اصولگرایان ( در انتخابات مجلس دهم ) به کجا ختم می شود . شاید بارزترین زمانی که توجه مردم به عدم توانمندی این جریان برای ائتلاف سیاسی ، جلب شد در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ بود . ائتلافی که از بین آقایان ولایتی ، قالیباف و حداد عادل قرار بود ، یک نفر در عرصه رقابت بماند . البته حداد عادل در روزهای پایانی کناره گیری کرد . اما این کناره گیری تغییری برای اصولگرایان به همراه نداشت .
یکی دیگر از تقابلهای شدید درون جناحی بین اصولگرایان در جریان انتخابات مجلس نهم ، نمود پیدا کرد . عدم حضور جدی اصلاح طلبان در رقابت ، ناخودآگاه دوگانگی محسوسی در اصولگرایان ایجاد کرد . آنها رقیبی نداشتند و با خیال راحت به حل و فصل اختلاف سلیقه و تفاوت نظر ، در میان خود پرداختند . کمیته داوری تشکیل دادند . لکن جبهه پایداری ، همانند مشی ِ آن روزهای احمدی نژاد ، تمایل داشت شرایط و زمین بازی را خودش طراحی و اجرا کند .
اینبار در انتخابات مجلس دهم ، اصلاح طلبان در رقابت حضور دارند . اما مثل تیم فوتبالی که بازیکنان مصدوم و محروم زیادی روی دستش مانده ، قصد دارد با اندک بازیکنانِ باقی مانده ، حداکثر تلاش خود را به خرج دهد . در طرف مقابل ، تقریبا نیمی از لیستِ نامزدهای ائتلاف اصولگرایان در تهران منتسب و نزدیک به جبهه پایداری هستند . این امر نشان از آن دارد که سابقه بَدِ ائتلافِ اصولگرایان ، حداد عادل و نزدیکان آیت الله مصباح یزدی را به این نتیجه رسانده که ابتکار عمل را به دست گرفته ، تعارف را کنار گذاشته و در سودای بدست گرفتن سکان جریان اصولگرایی قرار بگیرند . حدادعادل ( سخنگوی ائتلاف اصولگرایان ) از اصولگرایانی که در این لیست نامشان نیست ، در خواست کرده کنار بکشند تا اصولگرایان بتوانند با یک لیست وارد انتخابات شوند . اکثر کاندیدای نزدیک به لاریجانی و قالیباف در این لیست نیستند و بعید است پس از عبور از فیلترِ جدیِ شورای نگهبان ، با این اشاراتِ حداد عادل ، کنار بروند . بنابراین اینبار هم شاهد دو دستگی در بین اصولگرایان خواهیم بود . اصولگرایانِ داخل لیست و اصولگرایانِ خارج از لیست.
به نظر می رسد در مقابل لیست ائتلافی ِ اصولگرایان ، طیف وسیعی از فعالان سیاسی در حال شکل گیری ست . این طیف از اصلاح طلبان تا اصولگرایان ِ خارج از لیست و معترض را در بر می گیرد . مبنای اصلی اتحاد این طیف ، نارضایتی از وضعیت موجود است . وضعیتی که البته ، ناشی از سیاستهای شتابزده دولتهای مورد پشتیبانیِ اصولگرایان بوده است .اصولاً نارضایتی از وضع موجود یکی از مبناهای پیدایشِ اصلاحات است و شرایط طوری رقم خورده که اینک ، این دغدغه و موضوع ِ روزِ دیگر گروههای سیاسی نیز شده است . در واقع تا سایر گروههای خارج از اصلاح طلبان در تنگنا قرار نگرفتند به درکِ این موضوع دست پیدا نکردند . یکی از دلایل پیدایش جریان اصلاح طلب در جمهوری اسلامی ، نارضایتی از وضع موجود بود و بعد از دوم خرداد ۷۶ ، بسیاری از سایرِ گروهای سیاسی از درک این مهم عاجز بودند . به قول سعدی : ” افتادم و مصلحت چنین بود / بی بند ، نگیرد آدمی پند “
