دکتر جعفر مهراد، رییس بخش علم شناسی و علم اطلاعات دانشگاه شیراز در گفتوگو با ایسنا با بیان این که رتبه ۵۰ کشور نوآور جهان اعلام شده است، گفت: بلومبرگ در این رتبه‌بندی از شش شاخص هموزن استفاده کرده و امتیاز کلی هر یک از کشورها را از صفر تا ۱۰۰ اعلام کرده است.
وی این شش شاخص را شامل «شدت تحقیق و توسعه»، «ظرفیت تولید»، «شدت فناوری‌های پیشرفته»، «سطوح آموزشی»، «پژوهشگران» و «پتنت»(ثبت اختراع) ذکر و اظهار کرد: از ۲۰۰ کشوری که در این رتبه‌بندی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند، ۵۰ کشور جهان که نوآورترین هستند، معرفی شده اند.
وضعیت کشورها در شاخص تحقیق و توسعه
مهراد با اشاره به وضعیت کشورها در شاخص شدت تحقیق و توسعه، یادآور شد: پنج جایگاه برتر این شاخص به ترتیب به کره جنوبی، رژیم اشغالگر قدس، فنلاند، سوئد و ژاپن تعلق دارد. قرار گرفتن کره جنوبی در جایگاه نخست این شاخص نشان می‌دهد که همه کشورها می‌توانند در عرصه نوآوری با حمایت دولت و بخش خصوصی به درجه‌ای از پیشرفت نائل شوند.
وی اضافه کرد: در سال ۱۹۵۷ بعد از جنگ کره، سرانه تولید ناخالص داخلی کره جنوبی برابر با کشور غنا بود ولی تحقیق و توسعه چنانچه محدود به فعالیت‌های آزمایشگاهی نباشد موجبات رشد و توسعه را فراهم می‌کند.
مهراد، یادآور شد: در بسیاری از کشورها مانند فرانسه، دانشمندان کارمندان دولت به حساب می‌آیند و در حالی که در موسسات شاخص و معتبر پژوهش می‌کنند، انگیزه‌های قوی برای تجاری سازی فعالیت‌های خود ندارند. به نظر می‌رسد مدلی که اثر بخشی بیشتری در این زمینه دارد، مدل انتقال فناوری بنیاد ملی علوم آمریکا است که ۹۴ درصد از گرنت‌های پژوهشی را در اختیار آموزش‌های دانشگاهی و شرکت‌ها قرار داده است.
وی با بیان این که در میان شرکت‌های فعال در تحقیق و توسعه در کره جنوبی، شرکت سامسونگ نقش رهبری را بر عهده دارد، اظهار کرد: این شرکت کل اقتصاد کره را مدرنیزه کرده به گونه‌ای که سامسونگ در سال ۲۰۱۱ مبلغی برابر با ۹٫۱ میلیارد دلار را صرف تحقیق و توسعه کرده است.
به گفته وی، سامسونگ در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ به ترتیب ۱۰٫۹، ۱۳٫۶ و ۱۴ میلیارد دلار به حوزه تحقیق و توسعه اختصاص داده است.
وضعیت کشورها در شاخص ظرفیت تولید و شدت فناوری
مهراد به رتبه‌بندی کشورها در شاخص ظرفیت تولید اشاره کرد و گفت: پنج کشور سوئیس، ایرلند، سنگاپور، آلمان و استرالیا برترین کشورهای دنیا در شاخص ظرفیت تولید هستند.
وی اضافه کرد: البته تمام صنایع تولیدی از نوآوری یکسانی برخوردار نیستند. در این رتبه‌بندی ارزش افزوده در صنایع تولیدی حائز اهمیت فراوان است که منجر به ارتقای رتبه کشورها در صنایعی چون دارو، خودرو و رایانه می‌شود.
رییس بخش علم‌شناسی و علم اطلاعات دانشگاه شیراز پنج کشور برتر در شاخص شدت فناوری‌های پیشرفته را شامل آمریکا، چین، ژاپن، کره جنوبی و کانادا دانست و افزود: ایالات متحده آمریکا با شرکت‌هایی چون اپل، مایکروسافت، سیسکو، گوگل، فیس بوک، اوراتل، اینتل و IBM بیشترین درآمد فناوری‌های پیشرفته را به خود اختصاص داده است.
به گفته وی درآمد اپل ۶۲۵ میلیارد دلار و مایکروسافت ۳۷۷ میلیارد دلار و در مقابل درآمد Tencent به عنوان بزرگترین شرکت چین تنها ۱۴۷ میلیارد دلار است که از این نظر برابر با شرکت سیسکو در ایالات متحده آمریکا است.
رتبه بندی در شاخص سطوح آموزشی
مهراد، کره جنوبی، روسیه، فنلاند، رژیم اشغالگر قدس و اکراین را پنج رتبه برتر در شاخص سطوح آموزشی ذکر کرد و گفت: این مقوله، سطوح آموزشی نیروهای انسانی یک کشور را اندازه گیری می‌کندکه کره جنوبی از منظر این شاخص در صدر این رتبه بندی قرار دارد.
وی خاطرنشان کرد: کشورهایی چون پاکستان، کنیا، برزیل و اندونزی که می‌کوشند به حداقل سطوح آموزشی دسترسی پیدا کنند، در پایین این جدول رتبه‌بندی نشسته‌اند در حالی که آموزش برای نوآوری ضروری است ولی کافی نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز جایگاه روسیه در این شاخص را رتبه دوم دانست و گفت: این کشور از نظر سنتی در علوم و ریاضیات دانشگاه‌های توسعه یافته‌ای دارد ولی نوآوری از نقاط قوت این کشور محسوب نمی‌شود.
کشورهای برتر در شاخص پژوهشگر
مهراد با تاکید بر این که در شاخص نیروی انسانی پژوهشگر، کشور فنلاند در راس این جدول رتبه بندی قرار دارد گفت: ایسلند، دانمارک، رژیم اشغالگر قدس و سنگاپور از دیگر کشورهای برتر در این شاخص هستند. کشورهای کوچک بیشتر از اقتصاد آزاد برخوردار هستند که معنی آن صادرات و واردات کالاهای بیشتر است.
این محقق حوزه علم شناسی با بیان این که تجارت آزاد باعث شده است تا از نیروهای انسانی پژوهشگر به طرز بهتری استفاده شود، خاطر نشان کرد: ایسلند در تحقیقات ژنتیک، دانمارک در تحقیقات دارو سازی، رژیم اشغالگر قدس در نرم افزار و سنگاپور در الکترونیک پیشگام هستند.
رییس بخش علم شناسی و علم اطلاعات دانشگاه شیراز گفت: در فنلاند به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت، هفت هزار و ۴۸۲ پژوهشگر و در آمریکا سه هزار و ۹۷۹ پژوهشگر وجود دارد. این در حالی است که این میزان در تایلند ۳۳۲ پژوهشگر است.
کشورهای برتر در ثبت پتنت(اختراع ثبت شده)
مهراد پنج کشور برتر در شاخص پتنت را کشورهای کره جنوبی، ژاپن، چین، آمریکا و آلمان عنوان کرد و گفت: در برخی از کشورها نه تنها تعداد پتنت‌ها بیشتر است بلکه پتنت‌های سایر کشورها را نیز به ثبت می‌رسانند. این کشورها در مرزهای علم و فناوری حرکت می‌کنند.
وی تعداد پتنت‌های ثبت شده در آمریکا در سال ۲۰۱۱ را سه هزار و ۴۹۹ پتنت دانست که این میزان در سال ۲۰۱۲ به پنج هزار و ۳۷۸ پتنت، در سال ۲۰۱۳ به شش هزار و ۳۰ پتنت و در سال ۲۰۱۴ به پنج هزار و دو پتنت تنزل کرده است.
وضعیت کشورهای اسلامی در نوآوری
این چهره ماندگار علمی کشور اضافه کرد: در مجموع و در ارتباط با متوسط شاخص‌های ششگانه نوآوری، ۱۰ کشور برتر به ترتیب کره جنوبی، ژاپن، آلمان، فنلاند، رژیم اشغالگر قدس، آمریکا، سوئد، سنگاپور، فرانسه و انگلستان هستند.
وی رتبه چین را در این زمینه ۲۲ دانست و اظهار کرد: مالزی اولین کشور اسلامی است که در نوآوری رتبه ۲۷ را در اختیار دارد و ترکیه با رتبه ۳۵ دومین کشور اسلامی است که نام آن در میان ۵۰ کشور نوآور دنیا قرار گرفته است.
مهراد رتبه کشورهای تونس و مراکش به عنوان کشورهای اسلامی در این زمینه را به ترتیب ۴۴ و ۵۰ ذکر کرد.
خروج ایران از فهرست ۵۰ کشور نوآور جهان
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با بیان این که ایران در فهرست ۵۰ کشور برتر جهان در سال ۲۰۱۵ قرار نداشته و بنابراین امتیاز و رتبه کلی ایران و همچنین امتیاز و رتبه آن در شاخص‌های شش گانه این رتبه بندی مشخص نیست، اظهار داشت: در رتبه بندی ۵۰ کشور برتر نوآور سال ۲۰۱۴ ایران با کسب ۴۸٫۳۶ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز در جایگاه پنجاهم دنیا قرار داشت و در شاخص تحقیق و توسعه، رتبه ۳۹ و در شاخص ظرفیت تولید رتبه ۵۴ را از آن خود کرده بود.
وی با بیان این که ایران در شاخص شدت فناوری‌های پیشرفته فاقد اطلاعات گزارش شده بوده است، گفت: ایران در شاخص آموزش رتبه ۲۱، در شاخص نیروی انسانی پژوهشگر رتبه ۴۹ و در شاخص پتنت رتبه ۴۷ را کسب کرده است.
