در روزهای پایانی سال ۹۴، سالی که در آن یکی از تاریخی‌ترین توافق‌های بین‌المللی محقق شد و به مناقشه هسته‌ای ۱۳ ساله پایان داد، فرصتی به دست آمد تا با مرد اول دیپلماسی کشور گفت‌وگویی کوتاه داشته باشیم.
یادآوری خاطره‌ای از دوران تدریس آقای وزیر، در دولت قبل که مسوولان دانشگاه تهران برگزاری یک کلاس درس را برای او تاب نیاوردند، آه از نهادش بلند می‌کند و نفسی عمیق می‌کشد. می‌گوید: خوبی دنیا این است که می‌گذرد. هیچ چیز پایدار نمی‌ماند و اگر این‌گونه نگاه کنیم، هم دوران سخت می‌گذرد و هم دورانی که در پست و مقام هستید. خوشبخت کسی است که در نتیجه چرخش ایام امتخانش را خوب پس دهد.
سوالات و ابهامات زیادی در حدود سه سال مذاکرات مستمر و نفس‌گیر، پشت درهای مذاکراتی باقی است که این وقت کوتاه مجال طرح آن‌ها را نمی‌داد. برخی از سوالات بدون نیاز به طرح شدن، امروز پاسخ‌های‌شان داده شده و برخی دیگر به خاطره تبدیل شدند، اما هنوز سوالاتی وجود دارد که گذشت زمان اثری بر آن‌ها نداشته است. سفر غیر منتظره سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت و متوفی عربستان در یکی از حساس‌ترین مقاطع مذاکرات هسته‌ای به وین و تاثیر غیرقابل انکار آن بر روند مذاکرات از جمله این سوالات است که طرح دوباره آن ما را به پاسخی متفاوت راهنمایی کرد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگو با خبرنگاران خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) درباره احتمال همکاری‌های ایران و آمریکا فراتر از بحث هسته‌ای و پس از برجام گفت: مذاکرات تمام شده است، اما اجرای برجام هنوز تمام نشده است. ایران قسمت اول تعهداتی که باید انجام می‌داد را اجرا کرده است. هم تعهدات ما مستمر است، هم تعهدات طرف مقابل و لازم است این تعهدات به شکلی اجرا شود که ایجاد اعتماد کند و برجام را معنی‌دار کند.قسمت مربوط به تعهدات ایران مشخص است و آژانس راستی‌آزمایی کرده و در حال انجام است. تعهدات طرف مقابل اما نیازمند به حضور همراه با اراده سیاسی آن‌هاست. یک وقت حضور و انجام تعهدات برای رفع تکلیف است و ایجاد اعتماد نمی‌کند. مثلا باید برخی دستورات اجرایی را برای رفع تحریم‌ها صادر می‌کردند که این کار انجام شده است اما یک وقت است که باید نشان دهند واقعا به اجرای توافق متعهد هستند.
آمریکایی‌ها باید برای حذف موانع روانی تحریم‌ها جدی‌تر وارد میدان شوند
او ادامه داد: با توجه به اینکه تحریم‌ها در یک مقطع زمانی طولانی اعمال شده، معتقدیم اکنون فضا شکسته شده است اما برای اینکه شرکت‌ها و بانک‌ها بتوانند در فضای پسابرجام ورود پیدا کنند، نیاز است که طرف آمریکایی با یک حرکت موثر فضای ایران‌هراسی که برخی گروه‌ها خارج از ایران تلاش دارند کماکان به آن دامن بزنند را بشکنند و این ملاک آزمایش ما خواهد بود که آیا واقعا آمریکایی‌ها قصد دارند به تعهدات‌شان با حسن نیت عمل کنند یا این‌گونه عمل نخواهند کرد. تاکنون روی کاغد به تعهدات عمل شده است و در اجرا هم اقدامات خوبی صورت گرفته است از جمله سوییفت. اما هنوز در زمینه توقف تلاش‌ها برای حفظ تحریم روند کند است. آمریکایی‌ها باید برای حذف موانع روانی تحریم‌ها جدی‌تر وارد میدان شوند. ما کماکان منتظریم ببینم آمریکا در تعهدی که کرده جدی است یا فقط می‌خواهد رفع تکلیف کند.
صدور دستورالعمل صرف در رفع تحریم‌ها از سوی آمریکا کفایت نمی‌کند
مقامات کشور در آینده در راستای منافع ملی گفت‌وگو با آمریکا در حوزه‌های دیگر را می‌سنجند
ظریف درباره احتمال مذاکره ایران و آمریکا درباره مسایلی فراتر از بحث هسته‌ای با تاکید بر “بی‌اعتمادی مردم ایران به آمریکا که بی‌اعتمادی عمومی است” به نظرسنجی دانشگاه مریلند در این رابطه اشاره کرد و گفت: در این نظرسنجی اکثریتی از مردم ایران از برجام حمایت می‌کنند ولی اکثریت بالاتری نسبت به آمریکا بی‌اعتماد هستند. بنابراین آمریکا برای رفع بی‌اعتمادی باید اقدام کند. اول باید حرف‌هایی که برخی مقامات غیرمسوول آمریکایی می‌زنند و باعث نگرانی مردم و مقامات عالی ما می‌شود متوقف شود. دوم از حرفهای تبلیغاتی خودداری کنند و اقدامات اجرایی جدی در اجرای تعهدات‌شان انجام دهند؛ صدور دستورالعمل صرف در رفع تحریم‌ها کفایت نمی‌کند، باید اطمینان یابند که دستورالعمل‌ها اجرایی می‌شود و کسی خلاف آن اقدام نمی‌کند و این‌ها ملاک‌هایی است که ما در آینده از حرف تا عمل آمریکایی‌ها را می‌سنجیم که آیا آن‌ها به توافق و تعهدات خود پایبند هستند یا ملاحظات دیگری بر سیاست‌های‌شان حاکم است، این مساله است که تعیین می‌کند آیا مقامات عالی کشور در آینده منافع ملی را در این می‌بینند که گفت‌وگوی دیگری با آمریکا در حوزه دیگری صورت گیرد یا خیر. من فکر می‌کنم کلید این موضوع همان‌طور که رییس‌جمهور گفتند در واشنگتن است و آمریکایی‌ها هنوز باید برای تبدیل بی‌اعتمادی مردم ایران به اعتماد، تلاش کنند.
روند برداشته شدن تحریم‌ها مقداری کند بوده است
وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به این پرسش که برای رسیدن به این نتیجه که آمریکایی‌ها به تعهدات خود پایبند هستند چقدر زمان نیاز است یا چه اقدام خاصی باید انجام دهند تا شما نسبت به پایبندی آن‌ها به تعهدات‌شان اطمینان حاصل کنید؟ گفت: منتظر اقدام خاصی نیستیم. آمریکا باید تعدادی تحریم را روی کاغد لغو می‌کرد که انجام دادند اما این یک روند است و باید ببینم آن‌چه در روی کاغذ لغو کردند در عمل هم کمک می‌کند تحریم‌ها برداشته شود یا خیر. البته این روند مقداری کند بوده است.
رییس دستگاه دیپلماسی کشور ادامه داد: علت اینکه هنوز با آمریکایی‌ها مذاکره می‌کنیم از جمله در حاشیه اجلاس مونیخ یا لندن به همین دلیل است. ملاقات‌ها برای این است تا اقداماتی که باید در صحنه عمل انجام گیرد به نحوی درست صورت گیرد. این اقدامات در طول زمان انجام می‌گیرد از این رو باید با دقت پیگیری شود که درست انجام شود و شرکت و موسسه یا بانکی معطل تصمیم و اقدامی نماند. ما در وزارت خارجه این روند را رصد و پیگری می‌کنیم.
ظریف در عین حال تصریح کرد: فکر می‌کنم روند اجرای برجام بد نبوده است اما آن‌قدر هم که ایجاد اعتماد کند، جدی نبوده است. شاید مقداری از این مساله به خاطر مجموعه تار عنکبوتی تحریم‌ها است که آمریکایی‌ها دور خود تنیده‌اند و الان خودشان هم در این تار عنکبوت گیر کرده‌اند.
اگر با آمریکایی‌ها مسایل را حل و فصل کلی می‌کردیم، این معضلات نبود
وزیر امور خارجه در پاسخ به این پرسش که برخی صاحبنظران معتقدند بهتر بود همه مسایل مطرح میان ایران و آمریکا از جمله بحث موشکی روی میز مذاکره قرار می‌گرفت نه صرفا بحث هسته‌ای. چراکه پس از توافق و اجرایی شدن برجام شاهد هستیم مقامات آمریکایی اظهاراتی را در رابطه با خریدهای تسلیحاتی و دفاعی ایران یا آزمایش‌های موشکی ایران مطرح می‌کنند یا بعضا تهدیداتی را در صورت نقض برجام در این رابطه داشته‌اند؟ گفت: حتما اگر حل و فصل کلی داشتیم، این معضلات نبود. اما شرایط ما، نوع روابط ما با آمریکا و مدل رفتاری آمریکا در ۳۷ سال گذشته امکان این را فراهم نمی‌کرد که با آمریکا به یک حل و فصل کلی برسیم. ما موضوع هسته‌ای را که یک موضوع دشوار و ویژه بود انتخاب کردیم و الان توپ در زمین آمریکایی‌هاست که نشان دهند با اجرای جدی برجام در ارتباط با ایران تابع واقعیات هستند یا فشار، یا تعریفی از منافع که با واقعیات خارجی در تعارض است. ما رفتار آمریکا را فعلا در حوزه برجام مشاهده می‌کنیم، چون در سایر حوزه‌ها با آمریکایی‌ها معامله‌ای نکردیم که از آن‌ها توقعی داشته باشیم و بالعکس و هر کدام از کشورها سیاست‌های خود را دنبال می‌کنیم.
او با تاکید بر اشتباه بودن سیاست‌های آمریکا در منطقه خاطرنشان کرد: سیاست‌های آمریکا حتی به منافع خودشان در منطقه ضرر می‌زند چراکه باعث ناآرامی در منطقه یا ایجاد داعش شده است. معتقدم اگر یک چیز تمامی مردم منطقه‌ی ما را به هم پیوند دهد، بی‌اعتمادی آن‌ها به آمریکاست. در عین حال ما با آمریکایی‌ها در مسایل منطقه تفاهمی نکردیم که در این موضوع بحثی با آن‌ها داشته باشیم. آن‌ها نیاز دارند سیاست‌های‌شان را اصلاح کنند و بعد ما تصمیم می‌گیریم در چه حوزه‌هایی با آن‌ها تعامل کنیم.
هیچ خدشه‌ای به برنامه موشکی، تامین قطعات و موارد لازم برای بحث‌های دفاعی وارد نمی‌شود
ظریف با تاکید بر اینکه “تصمیم ما برای مذاکره صرفا بر سر موضوع هسته‌ای به خاطر بی‌اعتمادی است که به آمریکا داشتیم و موضوعات دفاعی ما ارتباطی به بحث هسته‌ای ندارد و به همین دلیل اجازه ندادیم این موضوعات وارد برجام شود”، افزود: آمریکایی‌ها خودشان بارها گفته‌اند، موضوع موشکی نقض برجام نیست. این درحالی بود که در گذشته بر اساس قطعنامه ۱۹۲۹ ادعا می‌کردند که آزمایش‌های موشکی ما نقض این قطعنامه است.
وی با اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ و ادعاهای آمریکایی‌ها درباره موشک‌های ایرانی خاطرنشان کرد: در قطعنامه ۲۲۳۱ به موشک‌هایی که با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده‌اند اشاره شده است در حالی که هیچ یک از موشک‌های ما به این منظور طراحی نشده‌اند، بنابراین اشاره و ادعای آمریکایی‌ها قابل پذیرش نیست و خلاف است.
ظریف درباره خریدهای تسلیحاتی و مسایل دفاعی کشور با اشاره به این مطلب که در قطعنامه‌های قبلی هرگونه همکاری دفاعی با ایران ممنوع بود، افزود: در ضمیمه قطعنامه ۲۲۳۱ برخی همکاری‌ها نیازمند مجوز شورای امنیت است و این به طور ماهوی وضعیت را تغییر داده است. در عین حال اعلام کرده‌ایم برای توان دفاعی و موشکی‌مان از کسی اجازه نمی‌گیریم. سایر کشورهایی که بخواهند با ایران همکاری داشته باشند روند مذکور در شورای امنیت را آن‌ها باید طی کنند نه اینکه ما به آن روند متعهد باشیم. اتفاقا در برجام اطمینان حاصل کردیم که تامین نیازمندی‌های دفاعی‌مان در اقلام و مواد دو گانه ارتباطی با برجام پیدا نکند. مذاکرات بسیار سختی در این زمینه داشیم که شاید ماه‌ها طول کشید و از آخرین موضوعاتی بود که در مذاکرات حل و فصل شد. ما در این زمینه که تامین اقلام دفاعی برجام را نقض نخواهد کرد، نگرانی نداریم. کمال دقت شده است که نه به برنامه موشکی و نه در زمینه تامین قطعات دفاعی و موارد لازم برای بحث‌های دفاعی هیچ خدشه‌ای وارد نشود.
روزی که سعود الفیصل به وین آمد تقریبا به توافق رسیده بودیم
ظریف در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که سفر غیرمنتظره سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت عربستان سعودی و دیدارش با جان کری، وزیر خارجه آمریکا در فرودگاه وین در حین مذاکرات هسته‌ای و در حالی که همگان انتظار به نتیجه رسیدن مذاکرات در کلیات را داشتند، دلیل تمدید مذاکرات بود؟ شما در آن مقطع گفتید که این سفر ربطی به مذاکرات نداشته است؟ امروز می‌توانید توضیح بیش‌تری درباره آن رویداد دهید؟ گفت: همان روز و الان هم طرف آمریکایی این‌گونه مطرح کرد و می‌کند که سعود الفیصل برای گفت‌وگو درباره مذاکرات هسته‌ای به وین نیامده و من هم اگر در این‌باره آن روز حرفی زدم بر اساس ادعای طرف آمریکایی بود. اما واقعیتی که وجود دارد این است که آن روز تقریبا ما به توافق رسیده بودیم. همان تفاهمی که بعدها در لوزان مطرح شد. قرار بود عصر همان روز اعلام کنیم که روی کلیات توافق کردیم؛ همان چیزی که تقریبا در لوزان صورت گرفت. ما حتی با یکی از وزیران خارجه ۱+۵ بعد از گفت‌وگویی که من و او با آقای کری داشتیم و تقریبا هم‌زمان با عزیمت ایشان به فرودگاه برای دیدار با فیصل بود، درباره نحوه اعلام توافق صحبت می‌کردیم که به چه شکل اعلام شود؛ مکتوب باشد یا به طور کلی اعلام کنیم مبنی بر اینکه می‌توانیم الان وارد جزییات شویم یا توافق را روی کاغد بنویسم و در این حد نزدیک شده بودیم. اما به چه دلیلی به هم خورد؛ برخی معتقدند تماس‌هایی در واشنگتن با کاخ سفید گرفته شد و برخی می‌گویند در ملاقات فیصل و کری صحبت‌هایی رد و بدل شد. من ادعایی درباره تحولات در آن مقطع ندارم و فقط دارم شرایط پیرامونی را تشریح می‌کنم. ممکن است الان هم آمریکا این صحبت‌ها را تکذیب کند.
ظریف در پاسخ به اینکه پس همه چیز آماده اعلام توافق کلی بود که موضوعی خارج از مذاکرات اعلام تفاهم را چند ماه به تعویق انداخت؟ گفت: معمول این است که وقتی شرایط با یک بحران ناخواسته و ناگهانی رو به رو می‌شود مدتی طول می‌کشد که به شرایط قبل برگردید و دو سه ماهی این مساله ما را عقب انداخت.
سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت عربستان دوم آذر ۱۳۹۳، یک روز قبل از آخرین روز مذاکرات در مهلت تعیین شده به وین آمد و در هواپیمای شخصی‌اش با جان کری، وزیر خارجه آمریکا دیدار کرد. این دیدار در حالی انجام شد که وی چند روز قبل از آن با جان کری در پاریس درباره ایران ملاقات کرده بود و حضور غیرمنتظره‌اش در وین حرف و حدیث‌های زیادی را ایجاد کرد و در نهایت مذاکرات برای هفت ماه دیگر (یک دوره چهارماه اولیه و در نهایت هفت ماهه) تمدید شد.
دود کاهش قیمت نفت قبل از همه به چشم سعودی‌ها خواهد رفت
وزیر خارجه کشورمان در ادامه درباره تصمیم عربستان سعودی با همراهی آمریکا در کاهش قیمت نفت و تاثیر آن بر مذاکرات اظهار کرد: با توجه به تاکید در ایران برای خارج شدن از وابستگی به نفت و اقتصاد مقاومتی الان ما در بین کشورهای تولیدکننده نفت کم‌ترین ضرر را از کاهش قیمت نفت می‌بینیم. الان تمام دولت‌های منطقه از جمله عربستان سعودی با بحران شدیدی روبه‌رو شدند که مجبورند خودشان در این سیاست تجدیدنظر کنند. این سیاست سعودی‌ها بسیار خصمانه بود مثل سیاست‌شان در حمایت از داعش و صدام اما دودش قبل از همه به چشم خودشان خواهد رفت. این سیاست اقتصادشان را متزلزل کرده و بر اقتصاد جهان نیز تاثیر گذاشته است و الان تنها بازار سرمایه و بورسی که در کل جهان روند تعادلی و صعودی را طی می‌کند بازار ایران است و همه بازارهای دیگر با مشکل مواجه‌اند و یکی از دلایل این مشکلات ناشی از بی‌ثباتی قیمت نفت است. عوامل اقتصادی در کاهش قیمت نفت تاثیر داشت اما حتما سعودی‌ها در تشدید روند کاهش بهای نفت هدف سیاسی داشتند و ما این را از روز اول گفتیم.
وزیر امور خارجه کشورمان در بخشی دیگر از گفت‌وگوی خود با خبرنگاران ایسنا به سوالات آن‌ها در زمینه مسائل منطقه و احتمال برخی از جابه‌جایی‌ها در وزارت امور خارجه پاسخ گفت.
دیدگاه‌های ایران بر مبنای واقعیت‌های راهبردی منطقه است
ظریف در پاسخ به این سوال که شما بعد از برجام سفری به عراق، قطر و کویت داشتید و مقالهای را با عنوان «الجار ثم‌الدار» در دو روزنامه معتبر عربی منتشر کردید و پیشنهاد ایجاد مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌یی را مطرح کردید ولی به نظر می‌رسد با توجه به تحولات رخ داده در منطقه این پیشنهاد به نتیجه عملی نرسید؟ گفت: سیاست جمهوری اسلامی ایران در منطقه همواره در راستای پیگیری این سیاست اصولی و راهبردی بوده است. یادم هست در سال ۱۳۶۵ اولین‌بار در این زمینه مطلبی را نوشتم. در آن موقع پیش‌نویس نامه ایران خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد را به عنوان یک کارشناس در نمایندگی در نیویورک نوشتم و دکتر ولایتی وزیر خارجه وقت لطف کردند و آن نامه را امضاء کردند.
وزیر امور خارجه کشورمان در این راستا افزود: در آن نامه این پیشنهاد مطرح شد که نباید اجازه دهیم جنگ ایران و عراق به دیگر عرصه‌های منطقه گسترش پیدا کند و در این چارچوب لازم است یک نظام امنیت منطقه‌یی ایجاد کنیم. این نامه مبنای بند ۸ قطعنامه ۵۹۸ شد. در واقع یک سال و نیم بعد از نگارش آن نامه به درخواست ایران بندی در قطعنامه ۵۹۸ گنجانده شد که در آن این پیشنهاد مطرح شده بود که کشورهای منطقه می‌بایست با همکاری یکدیگر ترتیبات ایجاد یک امنیت منطقه‌یی را فراهم کنند. در آن موقع من به عنوان کارمند در نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد فعالیت می‌کردم و وظایف برخی از موضوعات مربوط به قطعنامه را به عنوان کاردار در زمان سفارت مرحوم دکتر سعید رجایی خراسانی بر عهده داشتم.
ظریف در همین چارچوب خاطرنشان کرد: من قبل و بعد از برجام در روزنامه‌های متعدد انگلیسی و عربی مطالبی در این ارتباط نوشتم و این ادامه خط فکری بود که از سال ۶۵ شروع شد. بعد از حمله عراق به کویت ما تأکید کردیم که اگر بند هشت قطعنامه ۵۹۸ اجرایی می‌شد شاهد این وضعیت در منطقه نبودیم.
این دیپلمات عالی‌رتبه ایرانی در همین راستا افزود: بعد از حمله آمریکا به عراق در زمان جورج بوش پسر و زمانی که مسوولیت نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد را داشتم و در سخنرانی که در شورای امنیت انجام دادم و در مقالهای که در نیویورک تایمز نوشتم تأکید کردم که ما به امنیت منطقه‌یی نیاز داریم و این موضوع مانع این‌گونه تحولات در منطقه است؛ بنابراین این موضوع جدیدی نیست که ایران اتخاذ کرده باشد. این موضع درستی است که ما از سال ۶۵ اتخاذ کردیم و کماکان بر آن اصرار داریم.
وزیر امور خارجه با اشاره به این که این دیدگاه ایران بر مبنای واقعیت‌های راهبردی منطقه تدوین شده است، گفت: ما تأکید داریم که منطقه ما به امنیت، ثبات و آرامش نیاز دارد و بر اساس همین نیاز جمهوری اسلامی ایران راهبرد خود را درباره مسائل منطقه پیگیری می‌کند. البته برخی از همسایگان ما در منطقه هستند که به دلایل غیر واقع‌بینانه به دنبال تنش در منطقه هستند و علاقمندند که فضای ایران هراسی را که به دلیل تبلیغات غلط ایجاد شده بود ادامه دهند و در همین چارچوب با این‌گونه پیشنهادها بر اساس سیاست‌های کوته‌نگرانه خود مخالفت می‌کنند.
پیشنهادات ایران برای امنیت منطقه و یا گفت‌وگوی منطقه‌یی شکست نخورده است
ظریف تأکید کرد: ولی این دلیل نمی‌شود که ما احساس کنیم که پیشنهادهای ما برای امنیت منطقه و یا ایجاد گفت‌وگوی منطقه‌یی شکست خورده است. به درست بودن این سیاست‌ها معتقدیم و آن را ادامه می‌دهیم و معتقدیم که این سیاست درست، محقق خواهد شد. همان‌طور که در موضوع هسته‌ای ایران هیچ‌گاه میز مذاکره را ترک نکرد و این دیگران بودند که به فشار روی آوردند و در آخر به این نتیجه رسیدند که با اهرم فشار به جایی نمی‌رسند و بار دیگر پای میز مذاکره برگشتند. بنابراین معتقدم که اگر ما بر روی سیاست‌های درست‌مان در منطقه تأکید کنیم در نهایت این سیاست‌ها مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به مطالبی که مطرح کردید شما همچنان امیدوار هستید؟ تصریح کرد: بله، حتماً. معتقدم که در منطقه ما گزینه دیگری وجود ندارد.
برخی از دیپلمات‌ها اول همه گزینه‌های غلط را انتخاب می‌کنند تا به گزینه درست برسند
ظریف در واکنش به این پرسش که شما فکر می‌کنید چقدر طول بکشد که کشورهایی مانند عربستان نیز به همان نتیجه‌ای برسند که شما رسیده‌اید؟ خاطرنشان کرد: معمولاً برخی از دیپلمات‌ها همه گزینه‌های غلط را اول انتخاب می‌کنند تا به گزینه درست برسند. معتقدم که برخی از کشورهای منطقه نیز به اشتباه و به دلیل محاسبات غلط سیاست‌هایی را انتخاب کردند که بیش از همه دامنگیر خود آن‌ها می‌شود. دولت عربستان با حمایت از گروه‌های افراطی، جنگ‌افروزی و کشتار مردم بی‌گناه یمن باعث شده که خود در انزوا قرار بگیرد و دیر یا زود مجبور به اصلاح سیاست‌های خود می‌شود. گرچه هر چه زودتر این سیاست‌ها را اصلاح کند به خود و منطقه کمتر آسیب می‌رساند.
نمی‌خواهم با پاسخ به اظهارات عادل الجبیر، به او اعتبار بدهم
اظهارات عادل‌الجبیر در مصاحبه با هفته‌نامه آلمانی اشپیگل از دیگر سوالاتی بود که از ظریف پرسیده شد. او در واکنش به بخشی از گفته‌های این مقام سعودی که گفته بود ایرانی‌ها دیپلمات‌های ما را کشته‌اند، اظهار کرد: عادل الجبیر در این مدتی که مسوولت وزارت امور خارجه عربستان را پذیرفته آن‌قدر حرفهای خلاف زده که فکر نمی‌کنم کسی در دنیا حرفهای ایشان را جدی بگیرد و من هم قصد ندارم به حرف‌هایی که خیلی جدی نیست با پاسخ دادن به اظهاراتش اعتبار ببخشم و روش خود را در این زمینه نمی‌شکنم.
یوسف بن علوی برای میانجیگری به تهران نیامده بود
ظریف در ادامه با تأکید بر اینکه مردم دنیا عاقل‌تر از آن هستند که حرفهای وزیر امور خارجه عربستان را جدی بگیرند در پاسخ به این سوال که آیا در جریان سفر یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان به تهران بحثی به عنوان میانجیگری بین ایران و عربستان از سوی عمان صورت گرفت با توجه به این که مردم ایران از کشور عمان به عنوان میانجی خاطراتی را به یاد دارند؟ تصریح کرد: ایشان برای میانجیگری نیامده بودند. شما باید توجه کنید که روابط ما با عمان روابطی ذاتی است و نسبی نیست.
این دیپلمات عالی‌رتبه ایرانی، ادامه داد: عمان کشور همسایه ماست و ما تلاش داریم که ارتباط خود را با عمان در موضوعات مختلف گسترش دهیم و مطمئنا کسی که بخواهد برای میانجیگری سفری داشته باشد وزیر تجارت، سرمایه‌گذاری و رییس بانک مرکزی‌اش را به همراه نمی‌آورد. سفر آقای علوی و هیأت عالی‌رتبه همراه‌شان به تهران بر اساس منویات رهبران دو کشور صورت گرفته است و ما تلاش داریم که روابط اقتصادی دو کشور را به مانند روابط سیاسی به سطح راهبردی ارتقاء دهیم. عمان و تهران در این زمینه جدی هستند. در این سفر پروژه‌های متعددی بین مقامات دو کشور مورد مذاکره قرار گرفته و امیدواریم در آینده شاهد رابطه راهبردی ایران و عمان در زمینه مسائل اقتصادی باشیم.
وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه در پاسخ به این سوال که بعد از تحولات صورت گرفته بین روابط ایران و عربستان اشخاصی مانند اشتاین مایر و ابراهیم جعفری وزیران خارجه آلمان و عراق و هم‌چنین نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان برای میانجیگری بین ایران و عربستان به تهران و ریاض سفر کردند، آیا در این میانجی‌گری‌ها موفقیتی وجود داشت یا این که همچنان عربستان را مانع موفقیت این موضوع می‌دانید که وی پاسخ داد: مسأله این است که ایران به دنبال تنش در روابط منطقه‌یی نیست و هر کشوری که بخواهد از ایجاد تنش در منطقه جلوگیری کند ما مانعی در این ارتباط نمی‌بینیم.
عربستان آرامش در منطقه را مغایر با منافعش می‌داند
رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان تأکید کرد: عربستان احساس می‌کند که آرامش در منطقه مغایر با منافع حیاتی‌اش است و شما شاهد بودید که این کشور در کنار رژیم صهیونیستی شدیدترین تلاش‌ها را برای به شکست کشاندن برجام انجام داد ولی خوشبختانه شکست خوردند.
ظریف ادامه داد: ماهیت دیدگاه سعودی‌ها در دنیا روشن است و آن‌ها باید برای خود تعیین تکلیف کنند که آیا به دنبال تنش هستند، تنشی که منطقه را دچار خطر می‌کند یا این که می‌خواهند در سیاست‌های خود اصلاحاتی ایجاد کنند، منافع خود را به درستی تشخیص دهند و منافع عربستان و منطقه را در قالب آینده مبتنی بر حسن هم‌جواری نه آینده مبتنی بر تقویت افراط‌گرایی و تنش‌آفرینی دنبال کنند. این تصمیمی است که عربستان باید بگیرد.
او با بیان این که اگر کسی به منطقه سفر کرده باشد مشاهده کرده که در ایران نیازی به بحث نبوده چون ما به دنبال تنش نیستیم، افزود: آن‌ها در عربستان با موافقت طرف مقابل روبه‌رو نشدند چرا که ذات سیاست‌های آن‌ها مبتنی بر تنش‌آفرینی است.
نه از سوی دولت و نه رییس‌جمهور برای جابه‌جایی در وزاتخانه به من فشار نیاوردند
وزیر خارجه کشورمان در ادامه گفت‌وگوی خود با خبرنگاران در مورد مباحث منتشر شده در ارتباط با برخی از جابه‌جایی‌ها از جمله این که گفته شده فشارهایی به وزارت خارجه برای تغییر معاون عربی و آفریقای وزیر خارجه از سوی دولت صورت گرفته است؟ خاطرنشان کرد: کسانی که من را می‌شناسند می‌دانند که اگر قرار بود با فشار کسی سیاست‌هایم را عوض کنم برجام به نتیجه نرسیده بود و تاکنون برنامه‌ام در وزارت خارجه را نیمه کاره گذاشته و از این مسوولیت کنار می‌رفتم.
ظریف تاکید کرد: نه از سوی دولت تاکنون در مورد تغییر یا جابه‌جایی شخصی به من فشار آورده شده است و نه آقای رییس‌جمهور چنین اقدامی را انجام داده است. آقای رییس‌جمهور همواره با بزرگواری مسائل مربوط به وزارت خارجه را دنبال کردند ولی متاسفانه برخی به دنبال فضاسازی هستند.
این دیپلمات ارشد ایرانی با بیان این که چرخش در وزارت خارجه یک امر طبیعی است در این ارتباط تصریح کرد: من خودم به مدت ۱۰ سال معاون وزیر بودم. مدتی سفیر شدم و بعد از اینکه برگشتم مدتی بیکار شدم (با خنده). در واقع می‌خواهم بگویم برخلاف سایر دستگاه‌ها تغییر و چرخش در وزارت خارجه یک قاعده است، نه یک استثنا و اگر کسی برای مدت زیادی در یک پستی بماند مورد استثنا قرار گرفته است. البته این به این معنا نیست که کسی قرار است عوض شود یا بماند، بلکه این قاعده کلی وزارت خارجه است و این قاعده روشن است. در وزارت خارجه این گونه نیست که کسی طبق میل خود عمل کند، بلکه باید همه براساس نیاز سیستم عمل کنند.
برای برخی از دوستان در وزارت خارجه مسوولیت‌های جدیدی را در نظر گرفته‌ایم
وی با بیان اینکه “ما برای برخی از دوستان در وزارت خارجه مسوولیت‌های جدیدی را در نظر گرفته‌ایم” ادامه داد: به طور معمول این مقطع از سال (نزدیک به پایان سال) زمان تغییر سفیران کم کم فرا می‌رسد و مباحثی در این ارتباط منتشر می‌شود. به طور معمول در سه ماه اول سال سفیران جدید اعزام می‌شوند و سفیران قبلی برمی‌گردند و در همین راستا بازار شایعات در ارتباط با جابه‌جایی‌ها در وزارت خارجه داغ می‌شود ولی من وارد بازار شایعات نمی‌شوم.
ظریف تاکید کرد: وقتی تصمیمی می‌گیریم باید مراحل آن تصمیم طی شود مثلا برای انتخاب یک سفیر ما پیشنهادی را مطرح می‌کنیم؛ رییس‌جمهور آن پیشنهاد را تایید می‌کند و بعد باید کشور مقابل نیز در این ارتباط موافقت کند و ما آن موقع است که می‌توانیم بگوییم مثلا فلانی سفیر ایران در فلان کشور شده است.
وزیر خارجه کشورمان با بیان اینکه همه دوستان در وزارت خارجه سرمایه این وزارتخانه هستند و ما از این سرمایه‌ها همواره استفاده می‌کنیم ادامه داد:دوستان می‌دانند که در وزارت خارجه آن‌چه که برای من مهم است میزان توانایی و تخصص دوستان در حوزه‌های کاری‌شان است، نه گرایش‌های سیاسی آن‌ها. البته این مساله را هم باید اشاره کنم که داشتن گرایش سیاسی و عضویت در حزبی خلاف اساسنامه این وزارتخانه است و اگر کسی عضو حزب سیاسی شود این امر مساوی با مستعفی شدن وی در وزارت خارجه تلقی خواهد شد و به صورت خودکار عضویتش در وزارت خارجه منتفی می‌شود.
این دیپلمات عالی‌رتبه کشورمان با بیان این که وزارت خارجه دستگاهی است که به طور ذاتی و طبق تعریف باید فراتر از جناح‌های سیاسی عمل کند و فقط براساس منافع ملی اقدامات را به پیش ببرد تاکید کرد: همه همکاران ما در وزارت خارجه چنین نگاهی دارند و آن‌چه که برای ما ملاک است منافع ملی است.
دیگر کلاس درس برای من نگذاشتند
ظریف در ادامه در پاسخ به این پرسش که در سال‌های ۸۸ - ۸۷ در دانشگاه تهران دیگر کلاسی به شما اختصاص داده نشد و برخی اساتید شما را دیدند که با ناراحتی دانشگاه را ترک کردید. از آن سال‌ها و برخوردها تا این روزها که به عنوان وزیر خارجه فعالیت می‌کنید را چگونه می‌بینید؟ گفت: خوبی دنیا این است که می‌گذرد. هیچ چیز پایدار نمی‌ماند و اگر این‌گونه نگاه کنیم، هم دوران سخت می‌گذرد و هم دورانی که در پست و مقام هستید. خوشبخت کسی است که در نتیجه چرخش ایام امتحانش را خوب پس دهد. در مقاطعی در دانشگاه تهران و دانشکده وزارت خارجه افتخار تدریس داشتم. خب در مقطعی علاقه کم‌تری بود به اینکه بنده تدریس کنم. دانشگاه تهران هیچ وقت من را رد نکرد اما از یک ترمی به بعد دیگر کلاس درس برای من نگذاشتند. کسی نگفت نیا، اما کسی هم نگفت بیا. برای جلسه دفاع برخی دانشجویانم به برخی دانشگاه‌های می‌رفتم (البته نه دانشگاه تهران) و در آن‌جا به اساتید آن دانشگاه پیغام می‌دادند که به فلانی بگویید دیگر اینجا پیدایش نشود. خب برخی دوستان این‌گونه نگاه می‌کردند. حالا یک جور دیگر و ممکن است فردا به همان شکل سابق نگاه کنند.
بر اساس این گزارش در ابتدای این مصاحبه علی متقیان، مدیرعامل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به ارائه گزارشی از عملکرد این خبرگزاری در ارتباط با مذاکرات هسته‌ای و پوشش اخبار سیاست خارجی در دو سال اخیر پرداخت.
وزیر امور خارجه کشورمان نیز در ابتدای سخنانش با تشکر از زحمات و اقدامات انجام شده در ایسنا گفت: ایسنا تلاش کرده که به عنوان یک خبرگزاری مستقل واقعیت‌ها را برای مردم منعکس کند و بحمدالله واقعیت‌ها و آن‌چه که در دنیا در این ارتباط دیده می‌شود واقعیت‌های مثبتی بوده است.
وی با بیان این که ایسنا تلاش کرده که در پوشش اخبار واقعیت‌ها را منعکس کند و کار حرفه‌یی خود را به عنوان چشم و گوش مردم انجام دهد و این جای تقدیر دارد گفت: امیدواریم این شیوه، همیشه ادامه پیدا کند.
رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان با بیان اینکه در طول این مدت حتی در شرایط سخت ایسنا در بین خبرگزاری‌های کشور خبرگزاری بوده که حیثیت و توان حرفهای خود را حفظ کرده است و این جای تقدیر دارد، تاکید کرد: ما در وزارت خارجه از تمام دوستان رسانه‌ای چه دوستان منتقد یا غیرمنتقد که در جریان این مذاکرات همراه ما بودند سپاسگزاریم. / ایسنا
