گروه جامعه: رحم اجاره‌ای یکی از عواملی است که با پیشرفت علم، باعث پاسخ به آرزوی میلیون‌ها نفر شده که از راه‌های درمان ناباروری ناامید شده‌اند، اما این موضوع از نظر حقوقی و فقهی چالش‌هایی دارد و گاهاً باعث بروز مشکلاتی در سطح جامعه می‌شود. طبق گزارش‌های برخی از رسانه‌ها، قیمت هر رحم اجاره‌ای معمولاً بین ۵۰تا۷۰ میلیون تومان برای زوج نابارور است، اما اگر فاکتورهای قد، وزن، سن و قیافه مادر را در این قرارداد لحاظ کنند، مبلغ این رحم‌های پولساز برای ۹ماه بارداری، به ۱۰۰میلیون تومان می‌رسد.
چندی پیش تعدادی از آگهی‌ها در اینستاگرام مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت: «اهدای تخمک زیر ۳۰سال قدبلند و سفید و چشم‌رنگی از حوالی شیراز نیازمندیم.»، «اهدای تخمک سبزه‌رو و بانمک از تهران اعلام آمادگی کردند.»، «رحم اجاره‌ای مطلقه و دارای سابقه بارداری موفقیت‌آمیز از ارومیه نیازمندیم.»، «خانم مطلقه برای صیغه بارداری همراه با حقوق مکفی و محل زندگی در کرج نیازمندیم.»
اینها بخشی از آگهی‌های بازار مکاره اینستاگرامی زنانی است که یا تخمک می فروشند یا رحم اجاره می‌دادند و بعد از ۹ماه بچه را به خانواده در آرزوی بچه‌ای می‌دهند و خداحافظی می‌کنند. زنانی که بیش‌از ۹۰درصدشان از طبقه محروم و فرودست هستند و رنجی را متحمل می‌شوند. زنانی نهایتاً ۳۴ساله که اکثرشان سابقه زندگی شکست‌خورده دارند و به واسطه پیشنهادهایی از سوی دلالانی که آنها را به خانواده در آرزوی فرزند متصل می‌کنند، عضوی از بدنشان را اجاره می‌دهند یا می‌فروشند که زندگی‌بخش است.
ازنمونه‌های کلاهبرداری در این زمینه بسیار است و فقط کافیست به صفحه حوادث روزنامه‌ها نگاهی بیندازیم، طبق گزارش صفحه حوادث ایران در آذر ۹۹، یک وکیل دادگستری به دادسرای امور جنایی تهران رفت و از زن جوانی شکایت کرد و گفت: «موکلان من زوج جوانی هستند که ۱۰سال است بچه‌دار نمی‌شوند تا اینکه چند وقت قبل با زنی ۲۵ساله در کلینیک ناباروری آشنا شدند؛ زن متأهلی که حاضر بود در ازای دریافت پول رحمش را اجاره دهد.
موکلانم قبول کردند ۵۰میلیون تومان به همراه هزینه‌های دکتر و تغذیه را در ازای بچه‌دار شدن، به این زن بدهند و قرارداد بستند؛ در این مدت طی چند چک مبلغی از ۵۰میلیون تومان را نیز به او دادند. اما بعد از سه ماه زن جوان با موکلانم تماس می‌گیرد و مدعی می‌شود که بچه سقط شده است. بعد هم دیگر به تلفن‌هایشان جواب نمی‌دهد. موکلانم مدعی هستند که میترا مشکلی نداشت و حالش خوب بود. حتی نظریه پزشک میترا هم این بود که او مشکلی ندارد. با ادعای میترا موکلانم از زن جوان شکایت دارند و مدعی هستند که او در نگهداری از فرزندشان سهل‌انگاری کرده و باعث سقط شده است.»
قاچاق انسان برای اجاره رحم
اما این یک‌رو از ماجرای رحم اجاره‌ای است و طبق ادعای یکی دیگر از وکلای دادگستری، موضوع رحم‌های اجاره‌ای به موضوعی فراتر از تحقق آرزوی خانواده‌هاست و به قاچاق انسان ارتباط پیدا کرده. حسین کمیلی، وکیل دادگستری مدعی شد، این روزها قاچاق انسان برای رحم افزایش پیدا کرده و گفت: «در موضوع قاچاق زنان بحثی به نام رحم اجاره‌ای یا مادر جایگزین داریم.
اجاره رحم در برخی‌از کشورها ممنوع، در برخی دیگر آزاد و بعضی از کشورها در شرایط خاص و با مقاصد غیرتجاری ایرادی ندارد. ایران جزء دسته سوم قرار دارد. در ایران طبق قانون باید چند سال از ازدواج گذشته باشد و عدم توانایی نگهداری جنین در رحم طبق نظر پزشک اثبات شود تا قراردادی امضا شود و جنبه تجاری نداشته باشد. یعنی خانمی که رحم خود را اجاره می‌دهد نباید پولی از این بابت دریافت کند. ولی دریافت پول برای تغذیه و… مشکلی ندارد.اجاره رحم نباید گرفته شود و در حال حاضر اجاره رحم به ۱۰۰میلیون هم در بازار سیاه رسیده است. کشور هند جزء کشورهایی است که اجاره رحم ارزان و آزاد است. تعداد زیادی از اشخاص قاچاق به این کشورها برای اجاره رحم.» این وکیل دادگستری با اشاره به قاچاق انسان به جهت ازدواج اجباری گفت: «در خبرهای ایران، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خوزستان بیشترین قاچاق وجود داشت و بیشترین قربانیان از این سه استان بودند. در حقیقت افراد از این سه استان به کشورهای دیگر قاچاق شده‌اند.
آنها به بهانه‌هایی مانند پیدا کردن کار و… قاچاق می‌شوند. وقتی به کشورهای ترانزیت مانند امارات وارد می‌شوند امکان رفتن به کشورهایی مانند کانادا و کشورهای اروپایی نیست و وارد باندهای فحشا می‌شوند.» این گفته‌ها درحالی مطرح می‌شود که چندی پیش معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده این موضوع را به نوعی تأیید کرد و گفت: «متأسفانه در منطقه، برخی کشورهای عربی در مسئله قاچاق زنان و دختران سهم به‌سزایی دارند و در سطح بین‌الملل و سازمان‌های بین‌المللی با آنها هیچ برخوردی نمی‌شود، یکی از علت‌ها این است که پشتوانه مالی بسیار بالایی دارند و خیلی از افراد را به‌عنوان کارگرهای خانگی جذب می‌کنند.»
۱۰سال، ۳۷هزار فرزندآوری
برکسی پوشیده نیست که اجاره رحم در کشور ما موضوعی تازه است و هنوز قوانین بازدارنده‌ای برای پیشگیری از این مشکلات تعیین نشده. اما مرکز ناباروری جهاد دانشگاهی اردبیل یکی از مراکز است که برای فرزندآوری به روش رحم اجاره‌ای در سال‌های اخیر با استقبال روبه‌رو شده و در عین حال دردسرهایی همچون پرداخت هزینه قراردادهای ۷۰تا۱۰۰ میلیون تومانی را برای خانواده‌های متقاضی به همراه داشته است.
در این رابطه رؤیا گسیلی، مدیر مرکز درمان ناباروری قفقاز جهاد دانشگاهی اردبیل به آمارهای عجیب قرارداد رحم اجاره‌ای بین ۷۰ تا۱۰۰ میلیون تومان، اشاره و خاطرنشان کرد: در پنج سال اخیر هرچند این پروسه مشکلات خاص خود و دردسرهای متعددی را به همراه دارد اما در سال‌های اخیر با استقبال برخی از زوجین نیز روبه‌رو شده است. اخیراً مشکل ثبت اطلاعات این کودکان در شناسنامه‌ها به نام پدر و مادر اصلی رفع شده و نوزاد به محض به دنیا آمدن به اسم پدر و مادر واقعی، ثبت و شناسنامه او صادر می‌شود.
مدیر مرکز درمان ناباروری قفقاز جهاد دانشگاهی اردبیل خاطرنشان کرد: در ۱۰ سال فعالیت مرکز ناباروری جهاد دانشگاهی اردبیل برای ۳۷ هزار زوج نابارور پرونده درمانی تشکیل شده است. بیش‌از ۱۸۰۰نمونه تست مثبت بارداری در این مرکز به ثبت رسیده و ۹۰درصد مراجعین صاحب فرزند شدند. وی به هزینه‌های درمانی ناباروری به ویژه تجویز داروهای متعدد اشاره کرد و گفت: در صورت داشتن بیمه تکمیلی از سوی زوجین عمده هزینه‌ها از طریق بیمه‌های تکمیلی پرداخت می‌شود و برای سایر بیمه‌ها نیز تا۳۰درصد هزینه‌ها از طریق پوشش بیمه‌ای پرداخت و مابقی بین یک تا دو میلیون تومان از طریق بیماران تأمین می‌شود.گسیلی درباره هزینه عمل آی‌وی‌اف تصریح کرد: دولت طرح حمایت از زوجین نابارور را چند سالی است آغاز کرده و در مرکز اردبیل نیز ۹۰درصد هزینه‌ها از طریق دولت، پرداخت و زوجین نابارور تنها ۱۰درصد هزینه اعمال جراحی و جنین‌شناسی و سایر اعمال مربوط به باروری را انجام می‌دهند.
اهدای جنین از سال ۸۲ در حال انجام است
گسیلی ادامه داد: اهدای جنین به معنای انتقال جنین‌های حاصل از عمل لقاح آزمایشگاهی با در نظر گرفتن شرایط شرعی و قانونی به رحم زنانی که مشکل ناباروری دارند، است که از سال ۸۲ با تصویب مجلس این امر در حال انجام است. وی تصریح کرد: در اهدای جنین قطعاً سلامت جسمی، روحی و حتی ضریب هوشی افراد داوطلب ارزیابی می‌شود تا بدون مشکل اهدای جنین به زوجین نابارور به انجام برسد.
البته برای دریافت کنندگان این جنین نیز آزمایش‌های بالینی و سلامت جسمی و روحی انجام شده و این روند به‌شکل قانونی به انجام می‌رسد. وی درباره درجه‌بندی جنین و تأثیرگذاری آن در عمل آی‌وی‌اف تصریح کرد: در آزمایشگاه جنین‌شناسی با میکروسکوپ‌های دقیق بررسی‌ها انجام شده و در سه ساختار خوب، متوسط و بی‌کیفیت اسپرم بررسی می‌شود. در آزمایشگاه جنین‌شناسی براساس ارزیابی‌های انجام شده فریز اسپرم با کیفیت بسیار خوب انجام می‌شود تا به تناسب تخمک‌های اهدایی زمینه باروری با موفقیت بیش‌از ۶۰درصد به انجام برسد.
عوامل نازایی در مردان
مدیر مرکز درمان ناباروری قفقاز جهاد دانشگاهی اردبیل اظهار کرد: در زنان فیبروم و بیماری‌های زمینه‌ای رحمی امکان درمان پایین‌تری دارند و شایع‌ترین علل نازایی مردان نیز واریکوسل و همچنین استعمال دخانیات در مردان، چاقی و بیماری‌های زمینه‌ای و ژنتیکی و ابتلا به سرطان به عدم موفقیت درمان ناباروری دامن زده است.
گسیلی خاطرنشان کرد: درصورت ابتلای زنان باردار به کرونا در سه ماهه اول احتمال سقط وجود دارد و در صورت عدم توجه به موازین بهداشتی در سه ماهه پایانی بارداری نیز باید مراقبت‌ها انجام شود تا خطر سقط و زایمان زودرس به حداقل برسد.
