گروه جامعه: اعضای هیات علمی گروه‌های آموزشی “کاردرمانی” و “آمار زیستی و اپیدمیولوژی” دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی طی تحقیقی اعلام کردند: کووید ۱۹، با ایجاد اختلال در یکپارچگی اجتماعی، یکپارچگی در منزل و فعالیتهای مولد، تهدیدی برای سلامت جامعه محسوب می‌شود. دکتر حجت‌الله حقگو، عضو هیات علمی گروه کاردرمانی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و یکی از محققان این طرح پژوهشی، درباره نتایج بدست آمده آن گفت: آلوده شدن به کووید ۱۹ منجر به اختلالات جسمی گسترده می‌شود، در حالی که ترس از آلوده شدن به آن، منجر به انزوای اجتماعی و اختلالات روانی مختلف شده که این امر سلامت اجتماعی و روانی جامعه را تهدید می‌کند.
وی افزود: سازمان جهانی بهداشت (WHO)، شیوع کووید ۱۹ را به عنوان یک تهدید “سطح بالا” شناسایی کرده است و در حال حاضر، استراتژی‌های درمانی برای مبارزه با این ویروس کاملاً حمایتی بوده و پیشگیری، بهترین راه برای قطع زنجیره انتقال در جامعه است، اما به دلیل فاصله‌گذاری اجتماعی و اقدامات قرنطینه‌ای در بسیاری از کشورها، مشارکت مردم در بسیاری از زمینه‌های زندگی اجتماعی و فعالیتهای روزمره مختل شده است و هدف ما در این پژوهش، «بررسی تاثیرات کووید ۱۹ بر یکپارچگی اجتماعی و مشارکت در فعالیتهای روزمره زندگی» بود.
وی گفت: در واقع، درک پیامدهای روانی-اجتماعی اقدامات محدودکننده، امکان تصمیمگیری بهتر را فراهم می‌کند و مطالعه حاضر با هدف «ارائه بینشی در مورد تاثیر قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی بر مشارکت در فعالیتهای روزمره زندگی و تعاملات اجتماعی»، بر اساس داده‌های استخراج شده از پاسخ ۴۶۱ نفر در کشور نشان داد که اقدامات محدودکننده در طی شیوع کووید ۱۹، دارای تاثیرات منفی در زمینه‌های یکپارچگی در منزل، یکپارچگی در اجتماع و فعالیتهای مولد و هدفمند است.این متخصص علوم اعصاب تصریح کرد: مطالعه ما نشان داد که پس از همه‌گیری کووید ۱۹، زندگی اجتماعی افراد به شدت مختل شده و شیوع کرونا، تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم روانشناختی و اجتماعی گسترده دارد، بطوری که علاوه بر آسیب‌های جسمی این بیماری، ترس از آلوده شدن، از دست دادن عزیزان، از دست دادن شغل، از دست دادن فرصت‌های تحصیلی، تفریح، آزادی و حمایت، تأثیرات عمیق روانی دارند.
وی افزود: داده‌های به دست آمده از این پژوهش، در تعیین مکانیسم‌های علمی مرتبط با سلامت روان ضعیف از جمله تنهایی، حیاتی هستند. در مواجهه با پیامدهای این بیماری، منابع اجتماعی و شخصی موجود (به عنوان مثال ملاقات با خانواده و بستگان)، از جمله عوامل انعطاف‌پذیر و مؤثر برای حل مشکلات بهداشت روان در این شرایط خاص و استرس‌زا هستند، در حالی که این بیماری به منابع انعطاف‌پذیر جامعه حمله کرده و آنها را از بین برده است.دکتر حقگو پیشنهاد داد: به منظور کاهش تاثیرات منفی روانی- اجتماعی شرایط قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی، اجرای استراتژی‌های ملی برای ارتقای مشارکت‌های اجتماعی از طریق برنامه‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) مانند تماس‌های ویدئویی، رسانه‌های اجتماعی و آموزش‌های از راه دور برای برقراری ارتباط، مؤثر خواهد بود.
وی افزود: یافته‌های اینگونه مطالعات کمک می‌کنند تا با یک برنامه‌ریزی مناسب، صرف نظر از ترس و تهدیدات این بیماری، راه حلی برای غلبه بر انزوای اجتماعی ناشی از بیماری و عوارض دیگر پیدا کرده و سیستم اجتماعی بر همین اساس تنظیم شود، چرا که هدف نهایی، «برجسته کردن اهمیت تنظیم برنامه‌ها در جهت حمایت از افراد در هنگام گذر از این بحران است».عضو هیات علمی گروه کاردرمانی دانشگاه علوم توانبخشی، همچنین دانش مبتنی بر مداخلات تخصصی کاردرمانی برای بهبود مقاومت مردم در برابر این شرایط را لازم دانست.
بر اساس این گزارش، طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیماری‌های ویروسی، یک مشکل جدی برای بهداشت عمومی هستند. طی ۲۰ سال گذشته، چندین بیماری ویروسی مانند SARS-CoV، در سال ۲۰۰۲ -۲۰۰۲ میلادی و آنفلوآنزای H1N1 در سال ۲۰۰۹ میلادی گزارش شده است. سندرم ویروس کرونا خاورمیانه (MERS-CoV) اولین بار در سال ۲۰۱۲ میلادی در کشور عربستان سعودی شناسایی شد و در ۱۱ فوریه سال ۲۰۲۰ میلادی، مدیرکل این سازمان اعلام کرد که بیماری ناشی از کووید جدید به نام کووید ۱۹ (مخفف Coronavirus 2019 )، یک بیماری حاد تنفسی است که اخیراً در سراسر جهان گسترش یافته و با مرگ و میر دو درصد کشنده است. دولت‌های سراسر جهان با اقدامات متقابل مانند محدودیت در سفر، قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی، سعی در کاهش اثرات ویرانگر ویروس دارند. در چنین شرایطی، به دلیل اقدامات فاصله‌گذاری اجتماعی و انزوا و در برخی موارد قرنطینه افراد در خانه، مشارکت اجتماعی افراد در فعالیتهای زندگی روزمره کاهش می‌یابد و به نظر می‌رسد پتانسیل رشد این ویروس در جهان به یک بیماری فراگیر و تهدیدی جدی برای سلامت جامعه تبدیل شده است.
در تعریف اصطلاح “سلامت اجتماعی”، «افزایش مشارکت اجتماعی» یکی از اهداف مهم متخصصان بهداشتی است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه می‌کند که باید توجه ویژه‌ای به مشارکت اجتماعی شود، به خصوص برای افراد مسن، زیرا آنها زمان کمتری را در محیط های ساختاریافته اجتماعی سپری می‌کنند. علاوه بر این، مشارکت اجتماعی و درگیری در فعالیتهای روزمره زندگی، نقش مثبت و مهمی در بهزیستی شخصی (بعنوان مثال، رضایت از زندگی) و بهزیستی اجتماعی دارد.از طرف دیگر، شرکت در فعالیتهای اوقات فراغت شخصی (که نوعی از مشارکت اجتماعی است)، از اهمیت بالایی برای سلامت جسمی و روانی و بهبود کیفیت زندگی برخوردار است. نبود ارتباطات اجتماعی منجر به اضطراب، تنهایی، افسردگی، وحشت، اختلالات روانی و بسیاری دیگر از مسائل در زندگی افراد می‌شود و به طور کلی بر سلامت جامعه، تاثیر منفی می‌گذارد.
نتایج حاصل از یافته‌های پژوهش «دکتر حجت‌الله حقگو، دکتر الیاس منفرد (اعضای هیات علمی گروه کاردرمانی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی) و دکتر محسن واحدی (عضو هیات علمی آمار زیستی و اپیدمیولوژی این دانشگاه)، نشان‌دهنده تاثیر کووید ۱۹ بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد جامعه در حیطه‌های فعالیت در منزل، فعالیتهای اجتماعی و فعالیتهای مولد است.
در مجموع ۴۶۱ شرکت کننده (میانگین سنی ۸/۵ ± ۸۶/۳۶ سال) در این مطالعه مقطعی، از طریق پر کردن پرسشنامه تلفیق اجتماعی Community Integration Questionnaire بصورت آنلاین مشارکت داشتند. شرکت کنندگان در خرداد ماه سال ۱۳۹۹ در ایران از طریق یک نظرسنجی آنلاین وارد مطالعه شدند و برای تکمیل پرسشنامه تلفیق اجتماعی (CIQ) از طریق شبکه جهانی وب دعوت شدند. این پرسشنامه به مدت دو ماه در دسترس افراد شرکت کننده جهت تکمیل آن بود.طبق نتایج حاصل از این پژوهش، قبل از شیوع کرونا، حدود ۲۵ درصد از پاسخ‌دهندگان اظهار کردند که شخص دیگری برای خرید مواد غذایی یا سایر کالاهای مورد نیاز در خانه اقدام می‌کرده است که پس از شیوع کرونا به ۳۷ درصد افزایش یافته است. با این وجود، به‌رغم افزایش نسبی خریدهای پاسخ دهندگان به تنهایی (از ۲۴ به ۲۸ درصد)، مشارکت آنها در خرید با شخص دیگری از ۴۹ به ۳۲ درصد کاهش یافت.
قبل از کرونا، ۴۱ درصد از پاسخ دهندگان گزارش کردند که شخص دیگری در خانه برای آنها غذا تهیه می‌کرده است که پس از شیوع کرونا به ۳۸ درصد رسیده است. در حالی که میزان مشارکت در پخت و پز در خانه افزایش یافته است (از ۲۱ به ۲۴ درصد)، اما درصد کسانی که در خانه به تنهایی غذا تهیه می‌کنند، اندکی کاهش یافته است (از ۳۶ به ۳۵ درصد).قبل از کرونا، در حدود ۲۷ درصد از پاسخ دهندگان اظهار کردند که شخص دیگری کارهای خانه را انجام می‌داده است که پس از شیوع کووید۱۹، این میزان به ۲۵ درصد کاهش یافت. در حالی که میزان مشارکت شخصی در کارهای روزمره منزل قبل و بعد از شیوع کرونا تقریباً برابر بود (۴۰ درصد)، افرادی که کارهای روزانه منزل را به تنهایی انجام می‌دهند (از ۳۱ به ۳۲ درصد) افزایش یافت.
درصد کسانی که در خانه از بچه‌ها مراقبت می‌کردند، قبل از شیوع کرونا ۱۴ درصد بود که پس از شیوع کرونا به ۸ درصد کاهش یافت. میزان مشارکت در مراقبت از کودکان از ۱۸ درصد به ۲۴ درصد افزایش یافت و درصد کسانی که به تنهایی از کودکان مراقبت می‌کنند از ۱۶ درصد به ۱۸ درصد افزایش یافت. نیمی از شرکت کنندگان در مطالعه (۴۸ درصد) هیچ کودک زیر ۱۷سال در خانه نداشتند.حدود ۱۰ درصد از پاسخ‌دهندگان اظهار کردند که قبل از شیوع کرونا در هیچ برنامه اجتماعی مانند دورهمی با دوستان و خانواده شرکت نمی‌کردند که بعد از شیوع کووید۱۹ به ۶۱ درصد افزایش یافت. علاوه بر این، افرادی که برنامه‌های دورهمی را برای پاسخ دهندگان هماهنگ می‌کردند، از ۱۵ به ۷ درصد کاهش یافته و درصد پاسخ دهندگانی که این برنامه‌ها را همراه با دیگران هماهنگ می‌کردند، از ۵۶ به ۲۰ درصد کاهش یافته است. همچنین باید توجه داشت که درصد افرادی که این برنامه‌ها را به تنهایی هماهنگ می‌کردند، از ۱۵ به ۹ درصد کاهش یافته است. این نشان‌دهنده کاهش شدید ارتباطات اجتماعی و برنامه‌ریزی چنین اجتماعاتی است.
قبل از کووید۱۹، میزان افرادی که امور مالی شخصی‌شان بوسیله فرد دیگری انجام می‌شد، ۱۶ درصد بود که پس از شیوع بیماری کرونا به ۲۹ درصد افزایش یافت. همچنین میزان مشارکت افراد در انجام امور شخصی خود به تنهایی از ۵۶ به ۵۲ درصد و مشارکت با شخص دیگر در انجام امور مالی شخصی از ۲۵ به ۱۷ درصد کاهش یافته است.فقط دو درصد از پاسخ دهندگان در طول ماه قبل از کووید۱۹ از خانه برای خرید خارج نشده‌اند که پس از شیوع کرونا تا ۲۰ درصد افزایش یافته است. در حالی که به‌رغم افزایش درصد افرادی که ۴ بار در ماه برای خرید از خانه خارج شده‌اند (از ۳۵ به ۶۲ درصد)، درصد افرادی که ۵ بار یا بیشتر در ماه برای خرید از خانه بیرون می‌رفتند، کاهش یافته است (از ۶۱ به ۱۵ درصد).
قبل از شیوع کرونا، ۹۲ درصد از پاسخ دهندگان اظهار کردند که حداقل یک بار در طول ماه برای انجام فعالیتهای تفریحی از منزل خارج می‌شدند که پس از شیوع کرونا این میزان به ۱۸ درصد کاهش یافت. همچنین، تعداد افرادی که ماهانه ۴ بار برای شرکت در فعالیتهای تفریحی خانه را ترک می‌کردند، از ۴۸ درصد (قبل از کرونا) به ۱۲ درصد کاهش یافت (بعد از کرونا). بعلاوه، تعداد افرادی که پنج بار یا بیشتر در یک ماه بیرون رفتند، از ۴۱ به ۳ درصد کاهش یافت. میزان مشارکت در فعالیتهای تفریحی به طرز چشمگیری کاهش یافته است.قبل از شیوع کرونا، فقط ۴ درصد از پاسخ دهندگان در طول یک ماه (قبل از کرونا) برای دیدار با دوستان و خانواده خود از خانه خارج نشده‌اند که پس از شیوع کرونا به ۴۱ درصد افزایش یافته است. با وجود این، تعداد افرادی که ماهانه چهار بار برای ملاقات با دوستان و خانواده خود از خانه خارج می‌شدند، اندکی کاهش یافت (از ۵۰ درصد قبل از کرونا به ۴۹ درصد پس از کرونا)، تعداد افرادی که هر ماه پنج بار یا بیشتر برای دیدار با دوستان و خانواده از خانه بیرون می‌روند، از ۴۳ درصد به هفت درصد کاهش یافته است.
هفت درصد از پاسخ‌دهندگان قبل از شیوع کرونا، فعالیتهای تفریحی را به تنهایی انجام می‌دادند که پس از شیوع کرونا به ۲۷ درصد افزایش یافت. اگرچه میزان مشارکت در چنین فعالیت‌هایی با خانواده و دوستان از ۳۲ درصد قبل از شیوع کرونا به ۷۰ درصد پس از شیوع کرونا افزایش یافت، میزان مشارکت در این فعالیتها با دوستان از ۵۷ درصد به تقریباً صفر درصد کاهش یافت. هیچ تفاوتی بین داشتن یک دوست صمیمی در قبل و بعد از کرونا وجود نداشت.
قبل از شیوع کرونا، تنها سه درصد از پاسخ‌دهندگان ترک از خانه (نادر/هرگز یا کمتر از یک بار در هفته) را گزارش دادند که پس از کرونا تا ۴۳ درصد افزایش یافته است. همچنین تعداد افرادی که هر هفته خانه را ترک می‌کردند، از ۱۹ درصد به ۳۳ درصد افزایش یافت، تعداد افرادی که هر روز خانه را ترک می‌کنند تا در فعالیتهای مختلف شرکت کنند، از ۷۶ درصد قبل از شیوع کرونا به ۲۲ درصد پس از شیوع کرونا کاهش یافته است.بر اساس اعلام دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، افرادی که در فعالیتهای مدرسه‌ای/شغلی و فعالیتهای مولد شرکت نمی‌کردند، ۶ درصد قبل از شیوع کرونا بود که پس از آن به ۷ درصد افزایش یافت. به‌رغم آن‌که درصد افرادی که در فعالیتهای نیمه‌وقت شرکت داشتند، از ۵۱ درصد قبل از شیوع کرونا به ۶۱ درصد بعد از آن افزایش یافت، درصد افرادی که در فعالیتهای تمام وقت شرکت داشتند، از ۳۲ درصد به ۱۰ درصد کاهش یافت.
