لیبرال برود و اصولگرا بیاید هیچ اتفاقی نمی‌افتد

گروه سیاسی: روزنامه شرق نوشت: بارها شنیده‌ایم که گفته می‌شود دولت روحانی سیاست‌هایی نئولیبرال دارد و مشکلات کشور ناشی از نگاه نئولیبرالی است. مفروض این سخن این است که تغییر ایدئولوژی قهرا به کارآمدی منجر می‌شود؛ یعنی اگر از ایدئولوژی نئولیبرال گذر شود و مثلا به ایدئولوژی «عدالت‌گرا» یا «اصولگرا» روی آورده شود دیگر مشکل جدی نخواهیم داشت و صاحبان ایدئولوژی‌های جدید کارآمد خواهند بود.
به این مفروض توجه کنیم که آیا صرفا تغییر ایدئولوژی کارساز است؟ آیا به مجرد آنکه ایدئولوژی دیگری برگزینیم سیاست‌هایمان اصلاح می‌شود و کارآمدی افزایش می‌یابد؟ به بیان دقیق‌تر پرسش اساسی این است که آیا کارآمدی سیاست‌گذاری در سطح ایدئولوژی‌هاست یا به شمار گسترده‌تری از متغیرها بستگی دارد؟
پاسخ این است که ایدئولوژی مهم است اما در واقع هر طرحِ تحولی بستگی به انبوهی از جزئیات فنی سیاست‌گذاری دارد.از دهه ۶۰ میلادی پژوهشگران سیاست‌گذاری عمومی برای نخستین‌بار بر اهمیت فنون (تکنیک‌های) سیاستی و کارآمدتربودن این فنون نسبت به ایدئولوژی‌ها سخن گفته‌اند. آنان به ما گفته‌اند که به‌ویژه، رشته علوم سیاسی باید بر ظرایف و جزئیات سیاست‌های عمومی توجه بیشتری بکند و خود را به ایدئولوژی‌های سیاسی سنتی محدود نکند؛ چراکه ضرورتا ممکن است این ایدئولوژی‌ها جنبه اساسی سیستم‌های سیاسی نباشند.
شاید نقش ایدئولوژی‌ها در بهبود اوضاع مردم کمتر از فنون و تکنیک‌های سیاستی- مدیریتی باشند. نقش مبانی نظری را در سیاست‌ها نادیده نمی گیریم اما اینکه تصور کنیم که با تغییر انقلابی ایدئولوژی‌ها کشور گلستان می‌شود سرابی بیش نیست.
نخستین تخصص لازم برای یک وزیر «توان تدبیر نظری» برای پیشبرد امور وزارتخانه خویش است. یک وزیر باید درکی نظری از حوزه وزارت خویش داشته باشد و بتواند مهم‌ترین مدل‌های حکمرانی مربوط به وزارتخانه خویش را فهم کند و توان کاربردی‌کردن و بومی‌کردن آن را داشته باشد. اما اینکه تصور کنیم همه ناکارآمدی‌ها به‌خاطر تفکر مثلا لیبرالی دولت است، خطاست. ده‌ها و صدها و هزاران نکته در جزئیات و ظرایفِ «غیرایدئولوژیک» در اداره امور وجود دارد. هیچ ایدئولوگی در طول تاریخ نتوانسته است بدون پرداختن به جزئیات تحول ایجاد کرده باشد.
اتفاقا نکته اصلی در کارآمدی در طرح‌ها و برنامه‌های عملیاتی است. طراحی سیاست خود یک حوزه پیچیده است که گاه و بلکه شاید بسیاری اوقات می‌تواند هیچ ربطی به ایدئولوژی‌های کلان همچون سوسیالیسم و کاپیتالیسم نداشته باشد. مثلا طرح «خرید خدمت سربازی»، برخلاف تصور بسیاری، می‌تواند هیچ ربطی به ایدئولوژی نئولیبرال یا گرایش‌های تبعیض‌آمیز نداشته باشد… .