بیش از یک سال است که پاندمی ویروس کرونا تبدیل به یک جنجال جهانی شده است.
این تلاطم با اعلام خبر کشف واکسن کرونا و آغاز واکسیناسیون در جهان ابعاد تازه‌تری گرفت.
همه واکسن‌های کرونا که در کشورهای مختلف دنیا و حتی ایران تزریقشان آزاد شد، مجوز استفاده اضطراری گرفتند و در کنار آن همچنان در حال ادامه آزمایش‌های بالینی هستند.
در کشور ما نیز از همان روزهای آغازین شیوع، مطالعات حیوانی واکسن کرونا به شیوه‌های مختلف براساس ۴ پلتفرم مختلف آغاز شد.
حالا بسیاری از مدیران حوزه سلامت، پایان بهار ۱۴۰۰ را آغاز عرضه واکسن ایرانی کرونا و کمک به سرعت گیری روند واکسیناسیون در کشور می‌دانند.
از آنجا که واکسن‌های تولیدی ایران هنوز در حال طی کردن روند آزمایشی تا رسیدن به تولید انبوه است، ایران به چهار واکسن اسپوتنیک وی، کووکسین، سینوفارم و اکسفورد مجوز اضطراری برای ورود و توزیع در کشور داد که در پایگاه خبری گلونی درباره آن خبررسانی شده است و این اخبار دائم به روز می‌شود.
توزیع این واکسن‌های وارداتی و در ادامه واکسن‌های داخلی، بر اساس سند ملی واکسیناسیون کووید ۱۹ مصوب ستاد ملی مقابله با کرونا، صورت می‌گیرد.
در این سند چهار فاز برای تزریق واکسن کرونا در نظر گرفته شده که هر کدام از این مراحل شامل گروه‌های مختلف می‌شود.
فازهای این واکسیناسیون
فاز اول واکسیناسیون کرونا شامل کارکنان خط اول ارائه خدمت به بیماران مبتلا به کووید ۱۹ است که در معرض خطر بالای ابتلا و انتقال عفونت به سایر اعضای جامعه قرار دارند.
همه پرسنل بیمارستان‌های بستری کننده بیماران کووید ۱۹، درمانگاه‌ها و مراکز سرپایی درگیر در غربالگری بیماران کووید ۱۹و به طور کلی مراکز ارائه خدمات سلامت به بیماران کرونا هستند، در این فاز واکسیناسیون قرار دارند.
گروه دوم فاز اول واکسیناسیون فراد با ریسک بالای ابتلا به کرونا که در مراکز نگهداری هستند را، پوشش می‌دهد.
فاز دوم واکسیناسیون کرونا مربوط به دو زیر گروه می‌شود. زیر گروه اول شامل افراد مسن به ترتیب بالای ۸۰ سال، بالای ۷۵ سال، بالای ۷۰ سال و بالای ۶۵ سال است.
زیر گروه دوم در فاز دوم واکسیناسیون کرونا، شامل افراد با بیماری‌ها و شرایط زمینه‌ای پر ریسک ۱۶ تا ۶۴ سال براساس آنالیز ریسک بر اساس راهنمای تعیین شدت ریسک که توسط کمیته فنی کرونا تهیه و به روز خواهد شد.
فاز سوم واکسیناسیون کرونا شامل سه زیر گروه می‌شود. زیر گروه اول مربوط به افراد ساکن در مراکز نگهداری جمعی مانند افراد ساکن در زندان‌ها، سربازان و نظامیان ساکن در آسایشگاه‌های شبانه روزی، افراد ساکن در مراکز نگهداری کودکان بی سرپرست، افراد ساکن در گرمخانه‌ها، مهاجران ساکن در کمپ‌های رسمی، مددجویان ساکن در کمپ‌های ترک اعتیاد است.
زیر گروه دوم نیز سایر پرسنل ارائه خدمت ضروری برای جامعه مانند سایر پرسنل نظام سلامت که در خط اول پاسخگویی به بیماران کووید ۱۹ نیستند، افرادی در مشاغلی که در تماس بیشتر با مردم و خطر بیشتر ابتلا هستند مانند پرسنل شعب بانک‌ها، پرسنل حمل و نقل عمومی (تاکسی، اتوبوس، قطار و هواپیما)، پرسنل پلیس، معلم‌ها، پرسنل تولید و توزیع مواد سوختی، پرسنل تولید و توزیع مواد خوراکی، پرسنل پشتیبانی زیرساخت‌ها (برق، آب، گاز و ارتباطات)، پرسنل خدمات شهری (آتش نشانی و پاکبان‌ها)، کارکنان مهدکودک‌ها را شامل می‌شود.
زیر گروه سوم در فاز سوم واکسیناسیون کرونا نیز شامل افراد ۵۵ تا ۶۴ سال است.
انواع واکسن کرونا
واکسن‌های مختلفی که در اجرای طرح واکسیناسیون کووید۱۹ در ایران استفاده می‌شوند شامل موارد زیر است:
واکسن اسپوتنیک وی روسی که در دو نوبت تزریق و در آن از آدنوویروس استفاده می‌شود. آزمایش‌های بالینی منتشر شده نشان داده که این واکسن بیش ۹۱.۶ درصد در مقابله با ویروس کرونا مؤثر است، اما ۱۰۰ درصد از مرگ ایمنی ایجاد می‌کند.
واکسن سینوفارم چینی که به صورت واکسن ویروس غیرفعال شده است که باید دو نوبت تجویز شود.
نتایج فاز سوم این واکسن هنوز منتشر نشده، اما طبق گزارش‌ها کارایی این واکسن ۷۹ تا ۸۶ درصد است، اما ۱۰۰ درصد از مرگ ایمنی ایجاد می کند و تا کنون در حدود ۲۰ کشور تزریق شده است.
واکسن کووکسین ساخت موسسه باهارات بیوتک کشور هندوستان است که باید دو نوبت تجویز شود.
این واکسن بر پایه ویروس غیرفعال شده است. طبق گزارش‌ها این واکسن حدود ۸۱ درصد اثربخشی داشته، اما ۱۰۰ درصد از مرگ ایمنی ایجاد می کند.
واکسن آکسفورد که بر پایه حامل ویروسی تولیدشده است. این واکسن در چندین کشور تائید شده و جزو سهمیه کوواکس ایران هم هست.
واکسن آکسفورد در کشورهای انگلیس، هند، کره جنوبی و روسیه تولید می‌شود و ایران واکسن ساخت روسیه و کره جنوبی را تائید کرده است.
این واکسن در دو نوبت به فاصله ۱۲ هفته تزریق می‌شود، اثربخشی این واکسن بعد از تزریق دو دوز استاندارد ۷۰ درصد است، اما اثربخشی این واکسن با توجه به نیم دوز و یک دوز استاندارد ۹۰ درصد گزارش‌شده است.
برخی کشورهای اروپایی پس از یافتن عارضه لخته شدن خون، ترزیق این واکسن آسترازنکای آکسفورد را محدود و یا ممنوع کردند.
واکسن ایرانی کرونا
اما پاندمی کرونا سبب شد که ساخت واکسن برای این ویروس در ایران هم رکورد جدیدی ثبت کند.
محققان ایرانی بیشتر بر روی واکسن‌های مبتنی بر ویروس غیرفعال شده و همچنین پروتئین نوترکیب مشغول به فعالیت هستند.
از همان آغاز پاندمی موسسه‌های برکت، کیاژن و وزارت دفاع پلتفرمی که برای تولید واکسن کرونا آغاز کردند.
اولین تست انسانی واکسن «کووایران» در دی ماه انجام گرفت و همزمان انستیتو پاستور ایران فازهای یک و دو واکسن مشترک با کوبا را در کوبا انجام داد.
همچنین در ادامه مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی مجوز واکسن «کووپارس» را در اسفندماه از سازمان غذا و دارو اخذ کرد و بعد از آن نیز واکسن «فخرا» در وزارت دفاع با تزریق به ۴ داوطلب، تست انسانی را آغاز کرد.
واکسن موسسه برکت در پایان فاز دوم کارآزمایی بالینی قرار دارد.
و به زودی فاز سوم آن با تعداد افراد بیشتری از قومیت‌ها، نژادها و افراد مختلف آغاز می‌شود.
فاز انسانی تزریق واکسن «کووپارس» روی ۱۳۳ نفر تا پایان فروردین پیش خواهد رفت و تست مرحله آخر واکسن مشترک «ایران-کوبا» در نیمه دوم فروردین آغاز می‌شود.
در نیمه دوم فروردین کارآزمایی بالینی فاز سوم واکسن پاستور روی ۲۵ هزار داوطلب در ۷ استان کشور انجام خواهد شد..
فاز کارآزمایی انسانی واکسن «فخرا» نیز ۲۶ اسفندماه ۹۹، با تزریق به ۴ کاندید واکسن آغاز شد.
نکته مهم این است که هیچ واکسنی بدون گذراندن موفقیت‌آمیز هر سه مرحله کارآزمایی بالینی نمی‌تواند مورد تائید باشد.
واکسن‌هایی که در جهان به مردم تزریق می‌شود هم اگرچه در فاز سوم کارآزمایی بالینی قرار دارند، اما نتایج اولیه‌ای از فاز سوم مطالعه خود ارائه دادند.
چندین موسسه و شرکت هم در ایران بر روی واکسن‌های مبتنی بر پروتئین نوترکیب کار می‌کنند.
آنچه مسلم است تا تولید انبوه این واکسن‌های ایرانی باید برای افراد گروه‌های پرخطر و حساس واکسن خریداری شود و سرعت واکسیناسیون افزایش یابد.
این روزها همه چشم به راه پایان بهار ۱۴۰۰ هستند.
بهاری که گفته‌شده واکسن‌های تولید داخل به روند واکسیناسیون کووید۱۹ در ایران اضافه خواهند شد و می‌توانند روند کند واکسیناسیون را جبران کنند.
