گروه جامعه: با آمدن فصل بهار طبیعت جلوه های دلنواز خود که بی شک یکی از شگفتی های جهان خلقت است را نمایان می کند. با نسیم بهاری گل های وحشی سر از خاک بیرون می آورند و دامان هر کوی و برزنی را با رنگ های زرد،آبی،بنفش،قرمز و سفید رنگین می کنند.ایران با مساحتی بیش از ۶/۱ میلیون کیلومتر مربع، کشوری کوهستانی است و مهمترین رشته کوه های آن زاگرس،البرز، آذربایجان-تالش و کپه داغ-خراسان است. طبیعت چهار فصل و تنوع اقلیمی در کشور باعث شده تا این کوه ها که مأمن غنی ترین ذخایر طبیعی از جمله گیاهان هستند، از فراز بلندترین قله ها تا قلب دشت ها و حتی کویر داغ، میزبان تعداد بی شماری از گونه ها و جنس هایی ازگیاهان و گل های وحشی منحصر به فرد باشند.
وجود ۲ هزار و ۶۰۰ گونه آن اندمیک (انحصاری) گل های وحشی در ایران
حدود ۸ هزار گونه گیاه وحشی در کشور وجود دارد که ۲ هزار و ۶۰۰ گونه آن اندمیک (انحصاری) هستند.ایران با دارا بودن حدود ۴۰۰ گونه نادر گیاهی، غنی ترین ذخیره ژنتیکی ارزشمند گیاهی دنیا است اما اکثر این گیاهان به دلیل ناآشنایی و نبود فرهنگ سازی مناسب در معرض تهدید انقراض هستند.با توجه به اینکه در فصل بهار هستیم ممکن است با گذر از عرصه های منابع طبیعی گل های وحشی متنوعی از شیرمرغ تا سرمه کلاغ را بعد از سپری کردن یک دوره سرد زمستانی در طبیعت ببینیم.دراین گزارش شما را با تعدادی از این گل های زیبا آشنا می کنیم.
(Ornithogalum) شیرمرغ
شیرمرغ یا علف تگرگی گیاهی که در ایران ۱۱۳گونه علفی دارد و در مزارع، چمنزارها و کوهپایه ها رشد می کند. این گیاه بومی ایران و قفقاز است.
( Iris) زنبق وحشی یا نوروز گلی
این گیاهان با پایان فصل زمستان و با شروع فصل بهار در دشت ها ظاهرمی شوند و نوید بهار را می دهند. این گل در مناطق کوهستانی شمال و شمال غرب کشور و در نزدیکی برف های در حال ذوب دیده می شود.
(primula) گل پامچال الوان
این گیاه یکی دیگر از گل های بهاری است. از اواخر اسفند تا اردیبهشت درطبیعت گلدهی دارد. زیستگاه این گل جنگل است و در چمنزارها،جنگل ها و مناطق کوهستانی دیده می شود. این گل اندمیک یا بومی انحصاری کشور است و کاربرد صنعتی دارد بنابراین ارزش حفاظتی بالایی دارد.
(veronica) سیزاب
گیاهی چند ساله که در مناطق گرمسیر همیشه سبز و درمناطق سردسیر در بهار رشد می کند و خوشه های کوچکی از گل های سفید یا بنفش در گیاه نمایان می شود.
(geranium) شمعدانی وحشی یا سوزن چوپان
گیاهی چند ساله در مناطق مختلف کشور از منطقه رویشی خزری تا مناطق غربی،شمال غربی و مرکز کشور یافت می شود. دارای گل بنفش و موسم گلدهی فروردین تا اریبهشت است.به صورت علف هرز در باغ ها،مزارع و مراتع رشد می کند.
(scilla) گل نجم آبی
گیاهی کوهزی و آب دوست با گل های ستاره ای یا زنگوله ای است که در ایران ۱۰ گونه دارد و از گیاهان زود گل است که در کنار چشمه های باغات،چمنزارهای مرطوب،جنگل های خزری،مراتع کوهستانی و شکاف دیواره های صخره ای است.
(colchicum)سفید گل حسرت
گلی بدون برگ است و در دو فصل بهار و پاییز گل می دهد.این گل بعد از ذوب شدن برف ها در بهار و قبل از آمدن برف در پاییز شکوفا می شود و گیاه زینتی مناطق معتدل و مراتع کوهستانی است.این گل درمعرض تهدید و انقراض است.
(cenecio) پیر بهارک
این گیاهان در اوایل بهار از خاک بیرون می آیند و برخی نیز در اواخر فصل بهار گل می دهند.گیاهی یک ساله که در مراتع،مناطق کوهستانی و تپه ماهورها رشد می کند. علت اینکه به این گل پیر بهارمی گویند این است که در اواسط بهار که گل های دیگر شکوفا می شوند پیربهار سرش سفید شده و در حال دانه دادن است.گیاهی که در فصل بهار پیر شده و به آخر عمرش رسیده است.
(taraxacum) قاصدک
گل قاصدک میوه های چتری شکل دارد و در مراتع،اراضی زراعی و حتی بایر اغلب نقاط کشور می روید.
(muscari) سنبلک/کلاغک یا سرمه کلاغ
در حدود ۴۰ گونه از این گل شناخته شده است اما این جنس ۷ گونه در ایران دارد. این گیاه دارای ارزش دارویی است و در اغلب نقاط کشوربه ویژه منطقه های رویشی ایران، تورانی و زاگرسی می روید.
حفاظت از گل های وحشی به منزله حفاظت از تنوع زیستی است
مجید اسکندری نویسنده کتاب طبیعت گردی با گیاهان ایران تصریح کرد: گیاهان رکن اصلی و مولد طبیعت هستند و گل های وحشی به عنوان اندام های اصلی زایشی گیاهان، نقش اصلی در تولید مثل و ادامه بقای گیاهان دارند.او با اشاره به اینکه حفاظت از گل های وحشی به منزله حفاظت از تنوع زیستی است،افزود:گل های وحشی با تولید گرده و شیرابه علاوه بر فراهم کردن بستری برای تولید مثل به حفظ حشرات کمک می کنند. اغلب آنها در چرخه های زیستی برای جانوران مختلف مفید هستند.
او ادامه داد:ریشه های گل های وحشی باعث ثبات خاک شده و از فرسایش خاک جلوگیری می کند.ریشه بسیاری از این گلها با قارچ های میکوریزا در ارتباط هستند و باعث تثبیت مواد آلی خاک از جمله نیتروژن می شوند که برای رشد و بقای بسیاری از موجودات دیگر خاک زی مفید هستند.اسکندری با بیان اینکه حضور گل های وحشی در یک اکوسیستم به منزله بقا و زایش است ،تصریح کرد: با چیدن گل های وحشی شرایط زوال و نابودی طبیعت را فراهم می کنیم.هر گل در مرحله رویشی خود تبدیل به میوه و بذر خواهد شد و ازآ نجا که بذرها و میوه ها باعث ادامه بقای گیاهان می شوند، چیدن آنها از طبیعت این چرخه زیستی را قطع می کند و سبب انقراض بسیاری از گیاهان به خصوص گل های اندمیک یا انحصاری خواهند شد.
نویسنده کتاب طبیعت گردی با گیاهان ایران تاکید کرد: وقتی طبیعت گردان به رویشگاه های گل های وحشی می روند باید مراقب باشند تا این گلها را پاکوب نکنند زیرا ریشه این گلها سطحی است و با لگد مال شدن رشد آنها در آینده متوقف خواهد شد.او در پایان گفت:راه بهره برداری از گل های طبیعت این است که به آنها اجازه بذردهی دهیم و سپس بذر آنها را به صورت محدود در یک محیط گلخانه ای پرورش داده و اهلی کنیم.
پایداری انسان و طبیعت در گرو حضور گل های وحشی/۱۰ سال اسارت در خاک تا به گل نشستن
عادل رمضانی گیاه شناس گفت: در فصل بهار انواع متنوعی از گل های وحشی در طبیعت دیده می شوند. اما انواعی از گل حسرت،اناعی از نبق ها،سنبلک یا کلاغک،پیر بهار،قاصدک ،شیر مرغ،سیزاب،نجم،شمعدانی وحشی ،خردل وحشی و چند گل دیگر که دارای ریشه های پیازدار هستند جزء اولین گل هایی هستند که در اول فصل بهار در رویشگاه‌های طبیعی از دل خاک برون می آیند.
رمضانی افزود:گل های زود گل، نقش حیاتی در تعادل اکوسیستم دارند که در حفظ حیات سایر موجودات موثر است.بسیاری از زنبورداران برای حفظ زنبورستان خود به گل های وحشی نیاز دارند زیرا علاوه بر تداوم فعالیت زنبورداری در طعم عسل تولیدی آنها هم موثر است.او با بیان اینکه گل های وحشی نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش بادی دارند،ادامه داد:در اوایل فصل بهار تند بادهای شدیدی می وزد و گل های وحشی حتی درمناطق کویری از حرکت خاک یا ماسه جلوگیری می کنند.
این گیاه شناس گفت:برای اینکه بسیاری از گل های پیازدار بذرشان تبدیل به گل شود گاهی ۱۰ سال زمان نیاز دارد بنابراین کندن گل از ریشه یا برداشت پیاز منجر به انقراض آنها می شود.بر اساس تحقیقات انجام شده بسیاری ازگ ونه های گل های وحشی در مناطق مختلف کشور در معرض انقراض هستند که یکی از علت های آن گرم شدن کره زمین است.رمضانی پایداری انسان و طبیعت را در گرو حضور گل های وحشی دانست و افزود :در این چرخه نه تنها طبیعت از گزند آسیب ها در امان می ماند بلکه فضای امنی را برای زندگی انسان ها با جلوگیری از سیل های مخرب فراهم می کند.او در پایان گفت:عرصه های طبیعی کشور، رویشگاه گل های انحصاری مثل لاله واژگون،سوسن چلچراغ، شقایق و … است که ضمن ارزش حفاظتی به لحاظ اقتصادی با جذب سرمایه از طریق توریست می توان آن منطقه را با برنامه ریزی اصولی تبدیل به قطب گردشگری کرد تا برای کشور اشتغالزایی و درآمد زایی داشته باشد.
