گروه اقتصادی: جنجال‌های مجلس یازدهم پایان ندارد. روزی سفر با بیش از یکصد همراه، روز دیگر سفر خانوادگی و دنا پلاس و واکسن و حالا هم تغییر بودجه بدون اطلاع نمایندگان. این‌بار اما ماجرا تفاوتی اساسی دارد. تقریبا در تمام موارد ذکر شده، مجلسیها و یاران محمدباقر قالیباف به عنوان رییس یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی موضوع را به پروپاگاندا رسانه‌های منتقد رییس قوه مقننه ربط می‌دادند اما این‌بار خبری از دیگر رسانه‌ها نیست، همه چیز از درون مجلس آغاز شد. زمانی که علی خضریان یکی از نمایندگان تهران و از جمله منتقدان قالیباف و اعضای جبهه پایداری، با انتشار یک پست اینستاگرامی این غائله را کلید زد و سپس ماجرا با نامه ۱۰۰ نماینده مجلس به هیات رییسه پارلمان وارد فازی به مراتب جدی‌تر شد. ماجرا از آن قرار بود که نمایندگان مدعی بودند، بندهایی از بودجه پس از تصویب نمایندگان و تایید شورای نگهبان به صورت پنهانی و بدون اطلاع نمایندگان تغییر کرده و به دولت ابلاغ شده است. گفت وگوی روزنامه اعتماد با غلامرضا تاجگردون (نماینده سابق مجلس) را در ادامه می‌خوانید:
آقای تاجگردون شما سال‌ها رییس کمیسیون تلفیق بودید و با روند بررسی بودجه در مجلس آشنا هستید. امروز نمایندگان مجلس یازدهم از تغییر ردیف‌های بودجه بدون اطلاع خود می‌گویند ولی هیات‌رییسه مجلس آن را تکذیب می‌کند، شما این روند را چطور می‌بینید؟ چه اتفاقی در مجلس افتاده است؟
مسائل اخیری که در مجلس ایجاد شده، موضوع ساده‌ای نیست و نمی‌توان به سادگی از آن گذشت و نمایندگان به عقیده من متوجه یک مشکلی شده‌اند اما آنچه مشخص است این است که از قرار معلوم نمایندگان به ریشه مشکل نپرداخته‌اند. باید بدانند که روند بررسی ساختار بودجه چه در مرحله تصویب و چه در مرحله تایید با اشکالاتی مواجه است که این اشکالات را هیچ کس نمی‌تواند پنهان کند ولی آنچه در مجلس یازدهم موجب اشکال شده، افزایش این ایرادات است که نگرانی‌هایی را هم ایجاد کرده است. روند بررسی بودجه در مجلس به این شکل است که پس از تشکیل کمیسیون و آغاز فرآیند بررسی‌ها، تمرکز نمایندگان بر تبصره‌های بودجه است. البته پیش از این هم گفته‌ام که نوع ورود دولت و ارائه لایحه بودجه و فرآیند طی‌شده در مجلس را باید دعوا بر سر هیچ بدانیم که نتیجه خوبی هم در پی نخواهد داشت. این تغییرات را هم می‌توان یکی از نتایج آن اقدامات دانست. به عقیده من نمایندگان همان زمان که بودجه در مجلس رد شد و سپس در فرآیندی کاملا غیرقانونی در صحن مجلس دوباره به تصویب رسید آن‌هم در حالی که هیچ‌کس به درستی متوجه نشد چه چیزی به رای نمایندگان گذاشته شده! باید این پیش‌بینی را می‌کردند که در ادامه مسیر هم با اقدامات غیرقانونی دیگری مواجه خواهند شد.نمایندگانی که امروز به روند تغییرات اتفاق افتاده در بودجه معترضند به ویژه آنان که می‌دانند بودجه چیست و تخصصی در این زمینه دارند، باید همان زمان این سوال برای‌شان ایجاد می‌شد که وقتی بودجه را رد کردند، دقیقا کدام فرآیند قانونی دوباره در مجلس تصویب شده است؟ اگر آن زمان مقابل این روند ایستادگی می‌کردند، به‌طور قطع امروز با چنین مشکلی مواجه نبودند. آن اقدام به عقیده من بدعتی بود که یک گروه در مجلس تصمیم گرفت و سایر نمایندگان نیز از آن تبعیت کردند؛ یعنی چند نفر برای کل مجلس تصمیم گرفتند. زمانی هست که مجلس به یک گروهی اعتماد می‌کند و می‌گوید که اقدامات و نظرات شما را قبول داریم اما زمانی است که مجلس این کار را نکرده و گروهی خودسرانه تلاش می‌کنند مجلس را تابع خویش کنند. اتفاق بدتری که در مجلس یازدهم رخ داد این بود که آن گروه هم نمی‌دانست دقیقا مشغول انجام چه اقداماتی است و بودجه را برخلاف عقل و عرف و منطق و قانون به انحراف بردند.
مدافعان کمیسیون تلفیق و هیات‌رییسه مجلس روند طی‌شده را قانونی و براساس روال در نظر گرفته شده در مجلس برای بررسی بودجه می‌دانند، سوال اینجاست که این روند در نظر گرفته شده چیست که منجر به چنین اتفاقاتی شده است؟
روند به این شکل است که پس از تلفیق بودجه باید به صحن مجلس بیاید اما پیش از آن، اعضای کمیسیون تلفیق با رای خود اختیاراتی به هیات‌رییسه کمیسیون تلفیق می‌دهند که این افراد در جلسات خود با کمیسیون‌های تخصصی مربوطه مثلا بودجه آموزش عالی را مورد بررسی قرار دهند و تغییراتی در آن ایجاد کنند. یک‌سری موضوعات هم هست که اصطلاحا تصمیمی است. یعنی این‌طور نیست که اعضای کمیسیون تلفیق آن را مشخص کنند همچون بودجه نیروهای مسلح یا برداشت از صندوق توسعه ملی که تصویب آنها نیازمند برخی ریزه‌کاری‌های خاص است. با همه اینها اما شورای نگهبان عموما به روند بررسی بودجه ایراد می‌گیرد. پیش از اینکه این ایرادات در صحن بررسی شود، در نشستی با حضور حقوقدانان شورای نگهبان، هیات‌رییسه مجلس و هیات‌رییسه کمیسیون تلفیق توافقاتی میان مجلس و شورای نگهبان صورت می‌گیرد. این توافقات در حقیقت توجیهات کمیسیون تلفیق برای شورای نگهبان است که این ایرادات برطرف شود. اگر کمیسیون تلفیق توانستند شورای نگهبان را قانع کنند که این ایرادات برطرف می‌شود اما اگر نتوانستند یا شورای نگهبان پیشنهادی داشت، این پیشنهادها پس از هماهنگی در این جلسه به صحن مجلس ارجاع داده می‌شود تا به تصویب نمایندگان برسد.
در مجلس یازدهم چه اتفاقی افتاده است؟
این‌بار اما اتفاقی که رخ داده در مجلس یازدهم، در باب ردیف‌ها و برخی تبصره‌ها است. آنچه از مصوبات تلفیق پیداست، آن است که ردیف‌های تغییریافته بسیار بسیار زیاد است و به چند مورد خاص ختم نمی‌شود. یعنی برخی از ردیف‌ها به جای آنکه با هماهنگی کمیسیون‌های تخصصی اعتبارات‌شان مشخص شود، خودسرانه از سوی گروهی مشخص شده است. مثلا به جای آنکه هزار میلیارد تومان اعتبار بخش آموزش و پرورش با کمیسیون آموزش هماهنگ شود و به ردیف‌های مشخص شده اختصاص یابد، از سوی همان گروه خاص اختصاص داده شده و نمایندگان اطلاعی از آن ندارند. آنچه من اطلاع دارم، اکثر این تغییرات با تصمیم هیات‌رییسه مجلس مشخص شده و نمایندگان اطلاعی از آن نداشتند.
اگر قرار باشد با نگاه قانونی به روند بررسی بودجه نگاه کنیم، چه اتفاقی باید رخ میداد؟
روند قانونی در مجلس این است که وقتی گزارش تلفیق درباره بودجه به صحن ارائه می‌شود، همزمان جداول بودجه نیز به نمایندگان تقدیم شود که آنان هم گزارش و هم جداول را داشته باشند اما در مجلس یازدهم این اتفاق رخ نداده حال آنکه در مجالس قبلی نهایتا با کمی تاخیر این اتفاق رخ میداد یعنی امروز گزارش تبصره‌ها می‌رفت و یکی، دو روز بعد، گزارش تغییرات تقدیم نمایندگان می‌شد و همزمان با مصوبات مجلس، تغییرات ردیف‌ها اتفاق می‌افتاد. مثلا فرض کنید که ردیفی از سوی کمیسیون تلفیق به تصویب برسد اما صحن تبصره‌ای قرار دهد که این ردیف را قبول نداشته باشد پس لازم است که این ردیف‌ها و تغییرات در نهایت همسو شوند و به اطلاع نمایندگان برسد اما اینجا و در مجلس یازدهم گزارشی درباره ردیف‌ها به نمایندگان داده نشده که این امر به کلی غیرقانونی، غیرمنطقی و غیراخلاقی است. یعنی بودجه‌ای را بررسی کرده‌اند که حتی تا روز آخر هم ردیف‌ها را نداشته‌اند. نکته بدتر اینکه بعد از اینکه بودجه در مجلس تصویب شد، ردیف‌ها با امضای رییس کمیسیون تلفیق و روکش امضای رییس مجلس تقدیم دولت می‌شود. نکته دیگر شورای نگهبان است. آنچه اتفاق افتاده، این است که کمیسیون تلفیق پس از توافقات خود با شورای نگهبان، به این توافق پشت کرده و در اینجا شورای نگهبان اعتراض خواهد کرد که چرا آنچه به من داده‌اید با آنچه بیرون آمده، متفاوت است؟ برخی نمایندگان می‌گویند اتفاقی رخ نداده ولی حقیقت آن است که رخ داده و این تغییرات یا باید حذف شود، یا اصلاح شود یا شورای نگهبان تمکین کند از نظر مجلس. اگر تغییری باشد یا باید در شورای نگهبان تایید شود یا مجلس اصرار کند و به مجمع تشخیص برود اما این‌بار این اتفاق رخ نداده است. مجلس به دلیل آن کار عبثی که ابتدا انجام داد، اینقدر ماجرای بررسی بودجه را کش‌دار کرد که همه‌چیز به سال ۱۴۰۰ افتاد و این‌بار به دلیل کمبود وقت و زشتی برگزاری جلسه در سال جدید، جمعی از هیات‌رییسه مجلس و هیات‌رییسه کمیسیون تلفیق نشسته‌اند و این کار را کرده‌اند.
مساله اینجاست که تقریبا در هر دوره مجلس مباحثی درباره تغییر بندهای بودجه مطرح می‌شود؛ مشکل کجاست؟
ببینید، گاهی تغییرات در بندها و ردیف‌های بودجه ناشی از تنقیح قوانین است. مثلا معاونت قوانین تعارض‌های بین احکام بودجه را درمی‌آورد و در ویرایش نهایی این موارد اصلاح و ویرایش می‌شود که کاملا مشخص است اما یک متنی تغییر ماهوی می‌کند یا حذف می‌شود یا متنی گذاشته می‌شود که متاسفانه هر ۳ اینها در مجلس یازدهم اتفاق افتاده یعنی هر ۳ این موارد در گزارش نهایی وجود دارد ولی در گزارش اولیه نبوده است. این مساله نشانگر آن است که در روند بررسی بودجه در مجلس ایراد ساختاری وجود دارد و این ایراد هم به نظر من دیگر قابل رد نیست و ماندگار شد در تاریخ پارلمان ایران.اما اشکال دیگری که در این میان وجود دارد ولی خیلی از نمایندگان یا متوجه آن نمی‌شوند یا عمدا به آن اشاره نمی‌کنند، تغییرات فاحش در برخی از ردیف‌های بودجه است. این ایراد هم اعلانی نیست بلکه اقدامی است و برای کمک به نمایندگان و پروژه‌های‌شان در شهرستان‌ها صورت می‌گیرد. تصور کنید من نماینده مجلس هستم و می‌خواهم نقش خودم را ایفا کنم. امسال این‌طور بوده که به هر نماینده گفته‌اند شما ۱۵ میلیارد تومان اعتبار دارید، بگویید این اعتبار را به کدام پروژه‌ها اختصاص می‌دهید؟ بعضی نماینده‌ها در پاسخ به این سوال گفته‌اند که به سقف اعتبارات استانی اضافه شود، برخی گفته‌اند به فلان طرح ملی اضافه شود. این یعنی حداکثر تغییری که باید در حوزه اعتبارات عمرانی یک شهرستان اتفاق بیفتد، ۱۵ میلیارد تومان است و نباید بیشتر از این باشد اما یک گروه خاصی در مجلس با اعلام نفوذ مبالغ بسیار بیشتری گرفته‌اند. به عنوان نمونه ردیفی در حوزه اعتبارات عمرانی در مجلس یازدهم وجود دارد که میزان تغییر آن بیشتر از ۱۵۰ میلیارد تومان است. یعنی به جای ۱۵ میلیاردی که گفته‌اند، با اعمال نفوذ به یک طرح خاص از یک نماینده خاص، ۱۵۰ میلیارد تومان داده‌اند. برای نمایندگان باید این سوال ایجاد شود که چرا برای فلان نماینده‌ای که کنار گوش رییس مجلس است، چنین بودجه‌ای اختصاص پیدا کرده است؟ یا چرا برای فاضلاب فلان شهرستان خاص ۲۰۰ میلیارد تومان اختصاص داده‌اند.
خاطرم هست که اخباری درباره وقوع چنین اتفاقاتی در دوره ریاست شما بر کمیسیون تلفیق هم منتشر می‌شد؛ تفاوت در چیست؟
ببینید، ما در گذشته چنین تغییراتی داشتیم ولی این تغییرات و اضافات دستگاهی بود. به این معنا که مثلا دولت به یک بخشی چون نیروهای مسلح یا صداوسیما توجه نمی‌کرد، کمیسیون تلفیق در جلسه با آن دستگاه به میزان اعتبارات آن نهاد اضافه می‌کرد. درباره من مثلا می‌گفتند که سردار نقدی زنگ زده و خواستار اضافه شدن به بودجه‌اش شده و این اتفاق رخ داده است. این ایراد قانونی ندارد. یک دستگاه اجرایی خواستار افزایش اعتباراتش شده که کمیسیون تلفیق پس از بررسی این کار را کرده است. اما گزارش این مساله به صحن علنی مجلس داده شده و صحن نیز آن را تصویب کرده است. روز آخر نیز رییس مجلس باید بگوید که تمامی تبصره‌ها به همراه جداول پس از ایرادات شورای نگهبان به رای گذاشته می‌شود و نمایندگان با دو سوم رای خود، آن را تایید می‌کنند. این باید انجام شود. لازمه این امر وجود جداول و گزارش‌ها در مجلس است اما در مجلس یازدهم این گزارش‌ها در صحن نبوده و در اختیار نمایندگان قرار نگرفته است. نمایندگان در جریان موضوع نبوده‌اند و حالا هم به شیوه‌ای که می‌بینید در اختیارشان قرار گرفته است. این ایراد جدی کار است و به نظر من باید مجلس این روند را اصلاح کند و با خاطیان نیز برخورد کند.
افزون بر این مسائل، به نظر می‌رسد کمیسیون تلفیق در این دوره به لحاظ ارتباط با رسانه‌ها و افکار عمومی هم ضعف داشت. شما این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید و چه تفاوتی با دوره‌های گذشته می‌بینید؟
همیشه اوضاع به این شکل بود که رییس کمیسیون تلفیق به صداوسیما می‌آمد و ابعاد بودجه و ردیف‌ها و تغییرات را شرح میداد تا همه متوجه آن شوند و بازار سرمایه و صنعت نیز متوجه آن شوند اما امسال در فصل بودجه نه تنها هیچ‌کس با مردم به روال گذشته حرف نزد بلکه از قرار معلوم به نمایندگان هم نگفته‌اند چه اتفاقی در حال افتادن است. نمایندگان واقعا نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده چون کسی با آنها صحبت نکرده و این یکی از ایرادات و ضعف‌های جدی ماجراست. چند روز است که این مسائل مطرح شده اما هیچ‌کس از مجلس به رسانه ملی نیامده که توضیح دهد چه اتفاقی افتاده است. سخنگوی کمیسیون تلفیق کجاست؟ رییس کمیسیون تلفیق کجاست؟ هیات‌رییسه مجلس حالا متهم است، چرا نمی‌آید و توضیح دهد؟ چرا مناظره نمی‌گذارند؟ مردم حالا سوال دارند که ردیف صداوسیما چرا با چنین افزایش اعتباراتی مواجه شده است؟ دلیلش چیست؟ نمایندگان در جریان این افزایش بوده است؟
در نهایت اینکه حتما شنیده‌اید برخی افراد اتفاقات رخ داده در مجلس یازدهم که شما آن را غیرقانونی می‌خوانید، به ساختار مجلس ارتباط داده و از ایرادهای ساختاری می‌گویند؛ به نظر شما ساختار مقصر است یا افراد؟
بله، بعضی از افراد می‌گویند که این اشکالات رخ داده به ساختار بررسی بودجه در مجلس ارتباط دارد اما سوال این است که این ساختار چه ربطی به روند اتفاق افتاده دارد؟ موضوع ساده است؛ قانون رعایت نشده است. آیین‌نامه داخلی مجلس و روند در نظر گرفته شده در آن رعایت نشده است. رییس مجلس و اعضای هیات‌رییسه مجلس قسم خورده‌اند که به آیین‌نامه عمل کنند اما این اتفاق رخ نداده پس چطور انتظار دارند که مردم حرف‌شان را بپذیرند؟ دقت داشته باشید که ابهامات ایجادشده جدی است و در ذهن افکار عمومی شکل گرفته است بنابراین لازم است مجلس توضیح دهد.
آقای تاجگردون شما سال‌ها رییس کمیسیون تلفیق بودید و با روند بررسی بودجه در مجلس آشنا هستید. امروز نمایندگان مجلس یازدهم از تغییر ردیف‌های بودجه بدون اطلاع خود می‌گویند ولی هیات‌رییسه مجلس آن را تکذیب می‌کند، شما این روند را چطور می‌بینید؟ چه اتفاقی در مجلس افتاده است؟
مسائل اخیری که در مجلس ایجاد شده، موضوع ساده‌ای نیست و نمی‌توان به سادگی از آن گذشت و نمایندگان به عقیده من متوجه یک مشکلی شده‌اند اما آنچه مشخص است این است که از قرار معلوم نمایندگان به ریشه مشکل نپرداخته‌اند. باید بدانند که روند بررسی ساختار بودجه چه در مرحله تصویب و چه در مرحله تایید با اشکالاتی مواجه است که این اشکالات را هیچ کس نمی‌تواند پنهان کند ولی آنچه در مجلس یازدهم موجب اشکال شده، افزایش این ایرادات است که نگرانی‌هایی را هم ایجاد کرده است. روند بررسی بودجه در مجلس به این شکل است که پس از تشکیل کمیسیون و آغاز فرآیند بررسی‌ها، تمرکز نمایندگان بر تبصره‌های بودجه است. البته پیش از این هم گفته‌ام که نوع ورود دولت و ارائه لایحه بودجه و فرآیند طی‌شده در مجلس را باید دعوا بر سر هیچ بدانیم که نتیجه خوبی هم در پی نخواهد داشت. این تغییرات را هم می‌توان یکی از نتایج آن اقدامات دانست. به عقیده من نمایندگان همان زمان که بودجه در مجلس رد شد و سپس در فرآیندی کاملا غیرقانونی در صحن مجلس دوباره به تصویب رسید آن‌هم در حالی که هیچ‌کس به درستی متوجه نشد چه چیزی به رای نمایندگان گذاشته شده! باید این پیش‌بینی را می‌کردند که در ادامه مسیر هم با اقدامات غیرقانونی دیگری مواجه خواهند شد.نمایندگانی که امروز به روند تغییرات اتفاق افتاده در بودجه معترضند به ویژه آنان که می‌دانند بودجه چیست و تخصصی در این زمینه دارند، باید همان زمان این سوال برای‌شان ایجاد می‌شد که وقتی بودجه را رد کردند، دقیقا کدام فرآیند قانونی دوباره در مجلس تصویب شده است؟ اگر آن زمان مقابل این روند ایستادگی می‌کردند، به‌طور قطع امروز با چنین مشکلی مواجه نبودند. آن اقدام به عقیده من بدعتی بود که یک گروه در مجلس تصمیم گرفت و سایر نمایندگان نیز از آن تبعیت کردند؛ یعنی چند نفر برای کل مجلس تصمیم گرفتند. زمانی هست که مجلس به یک گروهی اعتماد می‌کند و می‌گوید که اقدامات و نظرات شما را قبول داریم اما زمانی است که مجلس این کار را نکرده و گروهی خودسرانه تلاش می‌کنند مجلس را تابع خویش کنند. اتفاق بدتری که در مجلس یازدهم رخ داد این بود که آن گروه هم نمی‌دانست دقیقا مشغول انجام چه اقداماتی است و بودجه را برخلاف عقل و عرف و منطق و قانون به انحراف بردند.
مدافعان کمیسیون تلفیق و هیات‌رییسه مجلس روند طی‌شده را قانونی و براساس روال در نظر گرفته شده در مجلس برای بررسی بودجه می‌دانند، سوال اینجاست که این روند در نظر گرفته شده چیست که منجر به چنین اتفاقاتی شده است؟
روند به این شکل است که پس از تلفیق بودجه باید به صحن مجلس بیاید اما پیش از آن، اعضای کمیسیون تلفیق با رای خود اختیاراتی به هیات‌رییسه کمیسیون تلفیق می‌دهند که این افراد در جلسات خود با کمیسیون‌های تخصصی مربوطه مثلا بودجه آموزش عالی را مورد بررسی قرار دهند و تغییراتی در آن ایجاد کنند. یک‌سری موضوعات هم هست که اصطلاحا تصمیمی است. یعنی این‌طور نیست که اعضای کمیسیون تلفیق آن را مشخص کنند همچون بودجه نیروهای مسلح یا برداشت از صندوق توسعه ملی که تصویب آنها نیازمند برخی ریزه‌کاری‌های خاص است. با همه اینها اما شورای نگهبان عموما به روند بررسی بودجه ایراد می‌گیرد. پیش از اینکه این ایرادات در صحن بررسی شود، در نشستی با حضور حقوقدانان شورای نگهبان، هیات‌رییسه مجلس و هیات‌رییسه کمیسیون تلفیق توافقاتی میان مجلس و شورای نگهبان صورت می‌گیرد. این توافقات در حقیقت توجیهات کمیسیون تلفیق برای شورای نگهبان است که این ایرادات برطرف شود. اگر کمیسیون تلفیق توانستند شورای نگهبان را قانع کنند که این ایرادات برطرف می‌شود اما اگر نتوانستند یا شورای نگهبان پیشنهادی داشت، این پیشنهادها پس از هماهنگی در این جلسه به صحن مجلس ارجاع داده می‌شود تا به تصویب نمایندگان برسد.
در مجلس یازدهم چه اتفاقی افتاده است؟
این‌بار اما اتفاقی که رخ داده در مجلس یازدهم، در باب ردیف‌ها و برخی تبصره‌ها است. آنچه از مصوبات تلفیق پیداست، آن است که ردیف‌های تغییریافته بسیار بسیار زیاد است و به چند مورد خاص ختم نمی‌شود. یعنی برخی از ردیف‌ها به جای آنکه با هماهنگی کمیسیون‌های تخصصی اعتبارات‌شان مشخص شود، خودسرانه از سوی گروهی مشخص شده است. مثلا به جای آنکه هزار میلیارد تومان اعتبار بخش آموزش و پرورش با کمیسیون آموزش هماهنگ شود و به ردیف‌های مشخص شده اختصاص یابد، از سوی همان گروه خاص اختصاص داده شده و نمایندگان اطلاعی از آن ندارند. آنچه من اطلاع دارم، اکثر این تغییرات با تصمیم هیات‌رییسه مجلس مشخص شده و نمایندگان اطلاعی از آن نداشتند.
اگر قرار باشد با نگاه قانونی به روند بررسی بودجه نگاه کنیم، چه اتفاقی باید رخ میداد؟
روند قانونی در مجلس این است که وقتی گزارش تلفیق درباره بودجه به صحن ارائه می‌شود، همزمان جداول بودجه نیز به نمایندگان تقدیم شود که آنان هم گزارش و هم جداول را داشته باشند اما در مجلس یازدهم این اتفاق رخ نداده حال آنکه در مجالس قبلی نهایتا با کمی تاخیر این اتفاق رخ میداد یعنی امروز گزارش تبصره‌ها می‌رفت و یکی، دو روز بعد، گزارش تغییرات تقدیم نمایندگان می‌شد و همزمان با مصوبات مجلس، تغییرات ردیف‌ها اتفاق می‌افتاد. مثلا فرض کنید که ردیفی از سوی کمیسیون تلفیق به تصویب برسد اما صحن تبصره‌ای قرار دهد که این ردیف را قبول نداشته باشد پس لازم است که این ردیف‌ها و تغییرات در نهایت همسو شوند و به اطلاع نمایندگان برسد اما اینجا و در مجلس یازدهم گزارشی درباره ردیف‌ها به نمایندگان داده نشده که این امر به کلی غیرقانونی، غیرمنطقی و غیراخلاقی است. یعنی بودجه‌ای را بررسی کرده‌اند که حتی تا روز آخر هم ردیف‌ها را نداشته‌اند. نکته بدتر اینکه بعد از اینکه بودجه در مجلس تصویب شد، ردیف‌ها با امضای رییس کمیسیون تلفیق و روکش امضای رییس مجلس تقدیم دولت می‌شود. نکته دیگر شورای نگهبان است. آنچه اتفاق افتاده، این است که کمیسیون تلفیق پس از توافقات خود با شورای نگهبان، به این توافق پشت کرده و در اینجا شورای نگهبان اعتراض خواهد کرد که چرا آنچه به من داده‌اید با آنچه بیرون آمده، متفاوت است؟ برخی نمایندگان می‌گویند اتفاقی رخ نداده ولی حقیقت آن است که رخ داده و این تغییرات یا باید حذف شود، یا اصلاح شود یا شورای نگهبان تمکین کند از نظر مجلس. اگر تغییری باشد یا باید در شورای نگهبان تایید شود یا مجلس اصرار کند و به مجمع تشخیص برود اما این‌بار این اتفاق رخ نداده است. مجلس به دلیل آن کار عبثی که ابتدا انجام داد، اینقدر ماجرای بررسی بودجه را کش‌دار کرد که همه‌چیز به سال ۱۴۰۰ افتاد و این‌بار به دلیل کمبود وقت و زشتی برگزاری جلسه در سال جدید، جمعی از هیات‌رییسه مجلس و هیات‌رییسه کمیسیون تلفیق نشسته‌اند و این کار را کرده‌اند.
مساله اینجاست که تقریبا در هر دوره مجلس مباحثی درباره تغییر بندهای بودجه مطرح می‌شود؛ مشکل کجاست؟
ببینید، گاهی تغییرات در بندها و ردیف‌های بودجه ناشی از تنقیح قوانین است. مثلا معاونت قوانین تعارض‌های بین احکام بودجه را درمی‌آورد و در ویرایش نهایی این موارد اصلاح و ویرایش می‌شود که کاملا مشخص است اما یک متنی تغییر ماهوی می‌کند یا حذف می‌شود یا متنی گذاشته می‌شود که متاسفانه هر ۳ اینها در مجلس یازدهم اتفاق افتاده یعنی هر ۳ این موارد در گزارش نهایی وجود دارد ولی در گزارش اولیه نبوده است. این مساله نشانگر آن است که در روند بررسی بودجه در مجلس ایراد ساختاری وجود دارد و این ایراد هم به نظر من دیگر قابل رد نیست و ماندگار شد در تاریخ پارلمان ایران.اما اشکال دیگری که در این میان وجود دارد ولی خیلی از نمایندگان یا متوجه آن نمی‌شوند یا عمدا به آن اشاره نمی‌کنند، تغییرات فاحش در برخی از ردیف‌های بودجه است. این ایراد هم اعلانی نیست بلکه اقدامی است و برای کمک به نمایندگان و پروژه‌های‌شان در شهرستان‌ها صورت می‌گیرد. تصور کنید من نماینده مجلس هستم و می‌خواهم نقش خودم را ایفا کنم. امسال این‌طور بوده که به هر نماینده گفته‌اند شما ۱۵ میلیارد تومان اعتبار دارید، بگویید این اعتبار را به کدام پروژه‌ها اختصاص می‌دهید؟ بعضی نماینده‌ها در پاسخ به این سوال گفته‌اند که به سقف اعتبارات استانی اضافه شود، برخی گفته‌اند به فلان طرح ملی اضافه شود. این یعنی حداکثر تغییری که باید در حوزه اعتبارات عمرانی یک شهرستان اتفاق بیفتد، ۱۵ میلیارد تومان است و نباید بیشتر از این باشد اما یک گروه خاصی در مجلس با اعلام نفوذ مبالغ بسیار بیشتری گرفته‌اند. به عنوان نمونه ردیفی در حوزه اعتبارات عمرانی در مجلس یازدهم وجود دارد که میزان تغییر آن بیشتر از ۱۵۰ میلیارد تومان است. یعنی به جای ۱۵ میلیاردی که گفته‌اند، با اعمال نفوذ به یک طرح خاص از یک نماینده خاص، ۱۵۰ میلیارد تومان داده‌اند. برای نمایندگان باید این سوال ایجاد شود که چرا برای فلان نماینده‌ای که کنار گوش رییس مجلس است، چنین بودجه‌ای اختصاص پیدا کرده است؟ یا چرا برای فاضلاب فلان شهرستان خاص ۲۰۰ میلیارد تومان اختصاص داده‌اند.
خاطرم هست که اخباری درباره وقوع چنین اتفاقاتی در دوره ریاست شما بر کمیسیون تلفیق هم منتشر می‌شد؛ تفاوت در چیست؟
ببینید، ما در گذشته چنین تغییراتی داشتیم ولی این تغییرات و اضافات دستگاهی بود. به این معنا که مثلا دولت به یک بخشی چون نیروهای مسلح یا صداوسیما توجه نمی‌کرد، کمیسیون تلفیق در جلسه با آن دستگاه به میزان اعتبارات آن نهاد اضافه می‌کرد. درباره من مثلا می‌گفتند که سردار نقدی زنگ زده و خواستار اضافه شدن به بودجه‌اش شده و این اتفاق رخ داده است. این ایراد قانونی ندارد. یک دستگاه اجرایی خواستار افزایش اعتباراتش شده که کمیسیون تلفیق پس از بررسی این کار را کرده است. اما گزارش این مساله به صحن علنی مجلس داده شده و صحن نیز آن را تصویب کرده است. روز آخر نیز رییس مجلس باید بگوید که تمامی تبصره‌ها به همراه جداول پس از ایرادات شورای نگهبان به رای گذاشته می‌شود و نمایندگان با دو سوم رای خود، آن را تایید می‌کنند. این باید انجام شود. لازمه این امر وجود جداول و گزارش‌ها در مجلس است اما در مجلس یازدهم این گزارش‌ها در صحن نبوده و در اختیار نمایندگان قرار نگرفته است. نمایندگان در جریان موضوع نبوده‌اند و حالا هم به شیوه‌ای که می‌بینید در اختیارشان قرار گرفته است. این ایراد جدی کار است و به نظر من باید مجلس این روند را اصلاح کند و با خاطیان نیز برخورد کند.
افزون بر این مسائل، به نظر می‌رسد کمیسیون تلفیق در این دوره به لحاظ ارتباط با رسانه‌ها و افکار عمومی هم ضعف داشت. شما این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید و چه تفاوتی با دوره‌های گذشته می‌بینید؟
همیشه اوضاع به این شکل بود که رییس کمیسیون تلفیق به صداوسیما می‌آمد و ابعاد بودجه و ردیف‌ها و تغییرات را شرح میداد تا همه متوجه آن شوند و بازار سرمایه و صنعت نیز متوجه آن شوند اما امسال در فصل بودجه نه تنها هیچ‌کس با مردم به روال گذشته حرف نزد بلکه از قرار معلوم به نمایندگان هم نگفته‌اند چه اتفاقی در حال افتادن است. نمایندگان واقعا نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده چون کسی با آنها صحبت نکرده و این یکی از ایرادات و ضعف‌های جدی ماجراست. چند روز است که این مسائل مطرح شده اما هیچ‌کس از مجلس به رسانه ملی نیامده که توضیح دهد چه اتفاقی افتاده است. سخنگوی کمیسیون تلفیق کجاست؟ رییس کمیسیون تلفیق کجاست؟ هیات‌رییسه مجلس حالا متهم است، چرا نمی‌آید و توضیح دهد؟ چرا مناظره نمی‌گذارند؟ مردم حالا سوال دارند که ردیف صداوسیما چرا با چنین افزایش اعتباراتی مواجه شده است؟ دلیلش چیست؟ نمایندگان در جریان این افزایش بوده است؟
در نهایت اینکه حتما شنیده‌اید برخی افراد اتفاقات رخ داده در مجلس یازدهم که شما آن را غیرقانونی می‌خوانید، به ساختار مجلس ارتباط داده و از ایرادهای ساختاری می‌گویند؛ به نظر شما ساختار مقصر است یا افراد؟
بله، بعضی از افراد می‌گویند که این اشکالات رخ داده به ساختار بررسی بودجه در مجلس ارتباط دارد اما سوال این است که این ساختار چه ربطی به روند اتفاق افتاده دارد؟ موضوع ساده است؛ قانون رعایت نشده است. آیین‌نامه داخلی مجلس و روند در نظر گرفته شده در آن رعایت نشده است. رییس مجلس و اعضای هیات‌رییسه مجلس قسم خورده‌اند که به آیین‌نامه عمل کنند اما این اتفاق رخ نداده پس چطور انتظار دارند که مردم حرف‌شان را بپذیرند؟ دقت داشته باشید که ابهامات ایجادشده جدی است و در ذهن افکار عمومی شکل گرفته است بنابراین لازم است مجلس توضیح دهد.
