انتشار اخبار متناقض از وین در بازار ارز
اخبار متناقض از برجام این روزها بیشتر از همیشه شنیده می‌شود. عصر دیروز CNN خبری مبنی بر آزادسازی یک میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را منتشر کرد. این رسانه به نقل از یک منبع آگاه ایرانی نوشته بود که احتمال آزادسازی یک میلیارد دلار از پول‌های بلوکه ایران برای اهداف بشردوستانه وجود دارد. این خبر به سرعت از سوی ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا رد شد.
پیش از این المیادین دوبار به نقل از منبع آگاه ایرانی خبر داد که ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران آزاد می‌شود و زندانی‌های ایران و آمریکا مبادله می‌شوند. این رسانه همچنین از آزادسازی ۴۰۰ میلیون پوند از منابع ایران در بریتانیا خبر داد.این اخبار نیز بلافاصله از سوی آمریکا و بریتانیا رد شد. پیش از این اخبار دیگری از دستیابی ایران و آمریکا به توافق منتشر شده بود که از سوی طرف‌های مذاکره رد شد.
این اخبار اما قیمت دلار را در بازار تهران بالا و پایین می‌برد تا آنجا که بهای دلار چهارشنبه هفته گذشته به کمترین رقم از مرداد پارسال تاکنون رسید و وارد کانال ۲۰ هزار تومان شد.در همین زمان اما پرس‌تی‌وی اعلام کرد که مذاکرات ایران و آمریکا به دلیل اختلاف‌های اساسی بین دو کشور به بن‌بست خورده است و همین خبر دوباره دلار را به کانال قیمت ۲۱ هزار تومان برگرداند.همین اخبار فضا را برای دلالان ارز مهیا کرد تا بلکه روند ریزشی قیمت را متوقف کرده و شرایط را برای ماندگاری بیشتر قیمت‌ها در این حوزه فراهم آورند. البته حتی رفت و برگشت قیمت دلار نیز نتوانست شمار فروشندگان را کاهش دهد و بازار در روزهای پایانی هفته، در شرایطی که بسیاری از واحدهای صنفی به واسطه شیوع کرونا تعطیل بودند، با موج فروشندگان روبرو بود. همین امر سبب شده است که برخی فعالان بازار ارز و کارشناسان از ورود بخشی از دلارهای ذخیره شده در خانه‌ها به بازار خبر بدهند.
در برخی آمارها میزان ذخایر دلارهای خانگی بین ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. به این ترتیب ورود دلارهای خانگی خود اتفاقی بسیار بزرگ برای بازار ارز تلقی می‌شود. نکته اما اینجاست که در صورت تداوم نااطمینانی‌ها ممکن است روند ورود دلارهای خانگی به بازار متوقف شود.افزایش قابل توجه حجم نقدینگی در شرایط کنونی یکی از عوامل تضعیف قدرت پول ملی است. برخی کارشناسان به استناد حجم نقدینگی قیمت واقعی دلار را در محدوده ۲۰ تا ۲۲ هزار تومان می‌دانند
واعظی: صدا و سیما مانع ارزان شدن دلار است!
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در واکنش به این مساله به شدت از پرس‌تی‌وی رسانه برون‌مرزی سازمان صداوسیما انتقاد کرد و این رسانه را متهم به انتشار اخبار «دروغ» درباره مذاکرات هسته‌ای کرد.
واعظی درباره روند مذاکرات گفت: « خوشبختانه گفت‌وگوها در چارچوب ترسیم شده نظام در حالی پیگیری است و بر اساس گزارش‌های واصله، پیشرفت‌هایی در زمینه رفع تحریم‌های مرتبط با برجام صورت گرفته است.»
او همچنین تاکید کرد: «در روزهای گذشته و متاثر از جو مثبت مذاکرات وین، بازار ارز روندی نزولی را طی می‌کرد که متاسفانه با خبرسازی دروغ یک رسانه رسمی، این روند دچار اختلال شد. لذا خبرسازان باید بدانند که اقدامات غیرمسئولانه و جناحی آنها علامت‌های اشتباهی به افکار عمومی و فضای اقتصادی کشور می‌فرستد و این حرکت در چارچوب رقابت‌های جناحی مرسوم قابل ارزیابی و تفسیر نیست.»تاکید واعظی برای خبردرمانی بازار ارز در حالی مطرح می‌شود که پیش از این هم دولت تلاش کرده بود با اخبار هیجانی بازار ارز را مهار کند.
سال گذشته دولت و بانک مرکزی بارها از آزادسازی منابع بلوکه شده ایران در چهار کشور و به ویژه کره جنوبی خبر دادند و عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی هم اعلام کرد که در صورت آزادسازی منابع بلوکه شده ایران قیمت دلار به زیر ۲۰ هزار تومان می‌رسد. آمارها نشان می‌دهد نزدیک به ۷ میلیارد دلار از منابع ایران در کره‌جنوبی و نزدیک به ۵ میلیارد دلار از منابع ایران در عراق بلوکه شده است. ایران در عمان، ژاپن، ترکیه و دیگر کشورها نیز با بلوکه شدن پول خود روبروست. انتشار اخبار متعدد در خصوص آزادسازی منابع ارزی ایران در فواصل زمانی متعدد باعث ریزش موقت قیمت ارز شد اما حتی قبل از تکذیب این اخبار، دلار دوباره ظرف مدت کوتاهی به نرخ‌های قبلی خود برگشت و البته آمریکا هم رسما اعلام کرد که خبر آزادسازی منابع بلوکه ایران صحت ندارد.
در دی ماه سال گذشته هم رئیس‌جمهوری اعلام کرد که در صورت آزادسازی منابع بلوکه شده قیمت دلار به ۱۵ هزار تومان می‌رسد.این حرف روحانی قیمت دلار را تا ۲۱ هزار تومان کاهش داد که کمترین رقم از مرداد سال ۹۹ تا آن زمان بود. این کاهش قیمت اما چندان دوام نیاورد و دوباره بازار ارز ظرف یک هفته به نرخ‌های قبلی برگشت.
از نگاه کارشناسان حتی در صورت احیای برجام ریزش قیمت ارز مقطعی و هیجانی است و قیمت‌ها در محدوده‌های فعلی تثبیت می‌شود.
مولفهای به نام نقدینگی
افزایش قابل توجه حجم نقدینگی در شرایط کنونی یکی از عوامل تضعیف قدرت پول ملی است. برخی به استناد حجم نقدینگی قیمت واقعی دلار را در محدوده ۲۰ تا ۲۲ هزار تومان می‌دانند. بهاالدین حسینی هاشمی، کارشناس اقتصادی و مقام اسبق بانکی از جمله این افراد است.به این ترتیب کارشناسان بازار ارز اعتقاد دارند که قیمت دلار حتی در صورت احیای برجام ریزش سنگینی نخواهد داشت و نرخ آن در حد و حدود فعلی تثبیت می‌شوند. از آن سمت یک عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی با اشاره به اینکه در شرایط فعلی اقتصاد نرخ واقعی دلار در همین محدوده ۲۰ تا ۲۲ هزار تومان است، تاکید کرده که سقوط قیمت دلار از نرخ‌های فعلی نه‌تنها نمی‌تواند به سود اقتصاد کشور باشد که به زیان آن است.
عباس آرگون با اشاره به اهمیت نحوه تعیین نرخ ارز در اقتصاد ایران، به ایسنا توضیح داد: ما در سال‌های پیش از برجام نیز بارها تذکر داده بودیم که با ارزپاشی بانک مرکزی و پایین نگه داشتن مصنوعی نرخ دلار، تنها واقعیت‌ها پنهان می‌مانند و در عمل زمانی که ترمز دلار برداشته شود، با یک جهش قیمت مواجه می‌شویم که نتیجه این موضوع را نیز در سال‌های گذشته دیدیم.
عضو اتاق بازرگانی تهران ادامه داد: در رابطه با شرایط فعلی کشور نیز باید با همین دقت‌نظر برخورد کرد. اینکه در صورت کاهش تحریم‌ها، ناگهان نرخ دلار از ۲۵ هزار تومان به ۱۵ هزار تومان برسد، صادرکننده و تولیدکننده را با فشاری مواجه می‌کند که بیرون آمدن از زیر بار آن کار ساده‌ای نیست. از این رو خطر مهمی که این روزها اقتصاد ایران را تهدید می‌کند پایین آوردن عمدی قیمت دلار با اهداف سیاسی است. کارشناسان بازار ارز هم اعتقاد دارند که با توجه به اینکه آسیب‌های وارد شده به اقتصاد کشور به سرعت ترمیم نمی‌شود و همچنین کاهش قیمت ارز مشروط به تقویت ارزش ریال است که این اتفاق با رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری رخ می‌دهد که فرآیندی زمان‌بر است. بنابراین از نگاه کارشناسان حتی در صورت احیای برجام ریزش قیمت ارز مقطعی و هیجانی است و قیمت‌ها در محدوده‌های فعلی تثبیت می‌شود.
کاهش قیمت دلار شدنی است؟
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا با احیای برجام، بازار شاهد سقوط شدیدتر قیمت‌ها نیز خواهد بود؟ حسین راغفر، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا درخصوص افت قیمت دلار و به وجود آمدن تعارض منافع میان مردم و دلالان گفت: زمانی که واردکنندگان نهاده‌ها و مواد اولیه خود را با دلار هزار تومان وارد کشور کردند، پس از آن نرخ دلار به ۳ هزار تومان تغییر کرد این گروه همه هزینه‌های خود را با دلار ۳ هزار تومان محاسبه کردند اما آن زمان هیچ کس از این افراد نپرسید که چرا شما زمانی که نهاده‌های‌تان را با دلار هزار تومان خریداری کرده‌اید سه برابر بیشتر به مردم می‌فروشید؟ یا سال گذشته هیچ اعتراضی به این موضوع نشد که چرا برخی مواد اولیه را با دلار ۴۲۰۰ تومان دریافت کردند و با دلار ۳۲ هزار تومان به مردم فروختند.
راغفر در پاسخ به این پرسش که آیا با توجه به انتخابات ریاست‌جمهوری و اخبار مثبت سیاسی نرخ دلار کانال ۲۰ هزار تومان را رها خواهد کرد و می‌توان به افت بیشتر نرخ دلار امیدوار بود، گفت: افرادی که تاکنون برای انتخابات معرفی شده‌اند توان مقابله با این الیگارشی را ندارند و اولین سدی که باید شکسته شود تا قیمت دلار فرو بریزد مقاومت سد گسترده‌ای است که این افراد در کشور ایجاد کرده‌اند، ضمن اینکه باید با یک برنامه منسجم برای اقتصاد کشور که وجود هم دارد و امکان‌پذیر هم هست ساختار قدرت آن را بپذیرد تا اصلاحات صورت بگیرد.
او گفت: این اصلاحات با وجود کانون‌های فساد موجود اصلا امکان‌پذیر نیست و باید همزمان علاوه بر خارج کردن این فساد، نظام تصمیمگیری تصمیمات درست اقتصادی در جهت خلاف سه دهه گذشته پس از جنگ اتخاذ شود تا در جهت حفظ منافع مردم و تولیدکنندگان داخلی باشد آن زمان می‌بینیم که نرخ دلار به سرعت پایین خواهد آمد.
راغفر معتقد است؛ در صورتی که دولتی مقتدر بر سر کار بیاید و برنامه منسجمی برای حمایت از مردم در دستور کار داشته باشد توان این را خواهد داشت تا نرخ دلار را به زیر ۱۰ هزار تومان و حتی پایین‌تر بیاورد و با تقویت بنیه تولید ظرفیت ارزش پول ملی را تقویت کند این در حالی است که در سه دهه گذشته دستور کار دولت‌ها حمایت از صاحبان سرمایه‌های تجاری بوده است.
