از ۳۹ ماده معدنی قابل تراش شناسایی‌شده در کشور حداقل ۲۲ نوع آن در خراسان رضوی وجود دارد و ۸۵ درصد واحدهای تراش گوهرسنگ کشور متعلق به این استان است که عمده آن‌ها در مشهد و نیشابور قرارگرفته‌اند.
بنا بر آمار سالانه چهار هزار و ۵۰۰ تا ۶ هزار کیلوگرم نگین فیروزه و ۹ هزار کیلوگرم نگین عقیق در خراسان رضوی تولید می‌شود که ارزش کل تولیدات گوهرسنگ در داخل خراسان رضوی را به رقم سه هزار میلیارد ریال می‌رساند. در کنار این قابلیت‌های منحصربه‌فرد اما تولیدکنندگان و صنعتگران فیروزه با موانع و مشکلاتی سروکار دارند که موضوع اصلی این گزارش است.
سقوط قیمت فیروزه با بریده شدن پای توریست‌ها و گردشگران
بازار رضا (ع) مشهد مقدس یکی از مکان‌هایی است که در این کلان‌شهر به مرکز خریدوفروش سنگ‌های قیمتی و فیروزه شهرت دارد و در طبقات فوقانی این بازار می‌توان چیرگی دست هنرمندان این خطه را که از خراش فیروزه نقش خاطره می‌زنند مشاهده کرد.اگرچه تا قبل از کرونا این بازار از خیل گردشگران خارجی برای خرید سنگ‌های قیمتی برخوردار بود اما مدتی است که صدای چرخ‌های تراش فیروزه کمتر از طبقات فوقانی به گوش می‌رسد.
محسن ازغدی یکی از همین فروشندگان در این بازار به ایلنا می‌گوید: از سال گذشته که کرونا شیوع پیداکرده این بازار هم دیگر روی خوش ندیده تا جایی که حتی درآمد ما کفاف اجاره مغازه را هم نمی‌دهد.وی بابیان اینکه بیشترین فروش سنگ‌های قیمتی و همچنین نقره را خریدارانی از کشورهای پاکستان، افغانستان، عراق و به‌ویژه حوزه خلیج‌فارس تشکیل می‌دهند به ما می‌گوید: با بریده شدن پای توریست‌ها و گردشگران به مشهد فروش سنگ‌های قیمتی نیز سقوط کرد.
قوانین دست و پا گیر
وی بابیان اینکه شیوع کرونا و بسته شدن مسیرهای صادراتی و همچنین توقف ورود گردشگران به استان، صادرات سنگ‌های قیمتی و زیورآلات را به‌صورت کالای مسافر یا از طریق داشتن کارت بازرگانی در استان به‌شدت کاهش داده به ما می‌گوید: از طرفی برخی قوانین موجب شده تا دست ما برای فروش و تجارت نقره بسته باشد.
این فروشنده سنگ های قیمتی ابراز می کند: متأسفانه سقف تعیین‌شده برای زیورآلات نقره به‌صورت خروج چمدانی ۳۰۰ گرم تعیین‌شده که این‌یک نقیصه در صادرات زیورآلات نقره از خراسان رضوی است.وی بابیان اینکه افزون بر یک سال است که ما درخواست افزایش صادرات چمدانی را داشتیم و از مسئولان و اتحادیه تقاضا کردیم تا این سقف صادرات زیورآلات نقره همراه مسافر را تا سقف سه کیلوگرم افزایش بدهند اما هم چنان پس از این‌همه وعده بازهم این موضوع راه به‌جایی نبرده است.
موانعِ بر سر راه فیروزه تراشان
رئیس اتحادیه فیروزه تراشان و سنگ‌های زینتی و قیمتی مشهد در گفت‌وگو با ایلنا اظهار می‌کند: اگرچه کرونا و تعطیلی صنعت گردشگری افزون بر ۸۰ درصد مشتریان این بازار را کاهش داده است اما بیش از آن قوانین دست و پاگیر داخلی مانع تجارت و کسب‌وکار و تعطیلی کارگاه ها شده است.
عبدالصمد رحیمی مقدم می‌افزاید: دستورالعمل‌های صادره دولت در سال‌های ۹۷ و ۹۸ موجب کاهش فعالیت و صادرات شده است و باوجود تلاش و نامه‌نگاری‌های فراوان اما هنوز این مشکلات رفع نشده است.وی به ما می‌گوید: ازآنجا که دولت کالاهای وارداتی و موردنیاز این حرفه را مانند مواد اولیه تراش، موارد موردنیاز در سازندگی طلا و همچنین مواد اولیه سازندگی نقره را ممنوع اعلام کرده است لذا ادامه کار برای فعالان این حوزه سخت شده است و لذا همکاران بنده به‌ناچار مجبور هستند تا مواد موردنیاز خود را به‌صورت قاچاق تهیه کنند.
وی می‌گوید: بنا بر قوانین جدید برای صادرات سنگ‌های زینتی و فلزات گران‌بها باید ارزش‌گذاری آن توسط بانک مرکزی و سازمان صنعت معدن انجام شود و این خود سرآغاز بسیاری از مشکلات است.
رئیس اتحادیه فیروزه تراشان و سنگ‌های زینتی و قیمتی در مشهد می‌گوید: در این راستا ابتدا باید نقره مصرفی در انگشتر را بانک مرکزی قیمت‌گذاری و همین روال برای سنگ‌های قیمتی توسط سازمان صنعت و معدن انجام شود در واقع برای صادرات اگر کسی بخواهد سنگ را روی نقره یا طلا سوار کند این مشکل مضاعف شده است.
وی توضیح می‌دهد : این در حالی است که تجارت چمدانی نقره نیز عملاً بیش از ۳۰۰ گرم امکان‌پذیر نیست لذا به عبارتی ما مشتری فراوانی برای صادرات داریم اما اجازه صادرات نداریم!
تعطیلی کارگاه های سنگ تراشی
رحیمی مقدم اذعان می‌کند: از اردیبهشت‌ماه سال گذشته، دولت واردات سنگ‌های قیمتی ازجمله فیروزه به کشور را ممنوع کرده و در کنار سهم ناچیز فیروزه تراشان مشهدی از فیروزه معدن نیشابور، توقف واردات سنگ‌های قیمتی نیز، به‌کلی کسب‌وکار فیروزه تراشان را مختل کرده است.
وی یادآور می‌شود: از یکهزار و ۲۰۰ واحد فیروزه‌تراشی و فیروزه فروشی در مشهد، ۴۸۰ واحد، کارگاه فیروزه‌تراشی است که بعد از اعلام دولت مبنی بر توقف واردات سنگ‌های تزئینی، نیمی از این کارگاه‌ها تعطیل‌شده‌اند.رئیس اتحادیه فیروزه تراشان و سنگ‌های زینتی و قیمتی مشهد مقدس با اشاره به اینکه امسال سال مانع زدایی و حمایت نام‌گرفته است عنوان می‌کند: اگر دولتمردان واقع به این شعار ایمان و اعتقاددارند انتظار این است که راه صادرات را برای ما هموار سازند.
وی ابراز می‌کند: ما یک دلار از دولت پول نمی‌خواهیم و قادر هستیم تا از طریق صادراتی که داریم نسبت به واردات اقدام کنیم البته به‌شرط اینکه دولت مانع بر سر راه ما ایجاد نکند.وی همچنین گفت: تولید ما ارزآوری بسیار خوبی برای دولت دارد زیرا با تراش این سنگ‌ها نه‌تنها اشتغال ایجاد می‌کنیم بلکه با صادرات به کشورهای حوزه خلیج‌فارس ارز به سمت کشور سرازیر می‌شود اما دولت اجازه نمی‌دهد که با همین ارز خودمان واردات انجام دهیم .
رحیمی مقدم اذعان می کند: در حال حاضر نه‌تنها ما بلکه تمامی نقره‌سازان هم دچار مشکل هستند چون مواد اولیه موردنیازشان را باید قاچاق و به قیمت چند برابری باید بخرند ولذا این موضوع متأسفانه موجب شده تا قیمت‌ها مضاعف شوند و امکان رقابت و یا بازاریابی در بازارهای صادراتی کاهش یابد.
