دو گانه «شهریه – کیفیت» و کوچ اجباری به مدارس غیردولتی
دولت یازدهم، آموزش و پرورش را در مهر ۱۳۹۲ در حالی تحویل گرفت که سهم بخش غیردولتی در مقطع ابتدایی ۹ درصد، در مقطع متوسطه اول ۷ درصد، در مقطع متوسطه دوم ۱۰ درصد، و سهم کل بخش غیردولتی ۹ درصد بود؛ پس از گذشت شش سال، در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ این سهم در ابتدایی به ۱۶ درصد، در متوسطه اول به ۱۱ درصد، در متوسطه دوم به ۱۱ درصد و در کل، سهم بخش غیردولتی به ۱۴ درصد افزایش پیدا کرده است.این آمار شاید بتواند تصویری از سیاست‌گذاری دولت برای کوچاندن اجباری دانش آموزان از مدارس دولتی به غیردولتی را به خوبی نمایان سازد.
این آمار نشان می‌دهد بیشترین رشد بخش خصوصی در دوره ابتدایی (۷ درصد افزایش) رخ داده است. کلاس‌های متراکم دوره ابتدایی که جمعیت دانش آموزان آنها هر سال رو به افزایش است، برخی خانواده‌ها را (به ویژه آنهایی که فرزندشان در دوره ابتدایی تحصیل کرده و با مشکل اختلال یادگیری و عدم تمرکز کافی مواجه هستند) وادار کرده تا به مدارس غیردولتی حتی با وجود شهریه‌های سنگین کوچ کنند! مادری که به دلیل مشکل عدم تمرکز فرزندش مجبور است فرزندش را به مدرسه غیردولتی ببرد ولی توانایی تأمین شهریه ۲۲ میلیون تومانی آن را ندارد، می‌گوید: فرزندم در سال تحصیلی آینده به کلاس چهارم دبستان می‌رود و ناگزیر به ثبت نام در مدرسه غیردولتی شدم.
وی در توضیح اجباری که او را به سمت مدرسه غیردولتی کشانده اینگونه توضیح می‌دهد: فرزندم دچار اختلال یادگیری و عدم تمرکز است، تا پیش از این در مدرسه دولتی درس می‌خواند و در دو سال گذشته که آموزش‌ها مجازی بود، در خانه با او بسیار تمرین می‌کردم و به نوعی معلمش هستم.کلاس های مدارس دولتی شلوغ است و حدود ۴۰ دانش آموز در کلاس حضور دارند. فرزندم به دلیل عدم تمرکز، نیاز به تکرار، تمرین و رسیدگی بیشتر معلم دارد. اما شلوغی کلاس مدرسه دولتی اجازه این کار را نمی‌دهد. دشوارتر شدن تدریجی دروس در پایه‌های بالاتر در کنار شلوغی کلاس درس یادگیری فرزندم را بیشتر دچار اشکال می‌کند و نیاز دارم تا ارتباطم با معلم فرزندم بیشتر باشد. بنابراین صرفاً به خاطر خلوت‌تر بودن مدارس غیردولتی ناچارم فرزندم را به این مدارس ببرم.
وی افزود: برای ثبت‌نام با شهریه‌های عجیبی مواجه شدم، مدرسه‌ای در تهران محدوده تهرانپارس برای پایه چهارم دبستان ۲۲ میلیون تومان شهریه می‌خواهد که شامل ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان شهریه مصوب، و ۱۰ میلیون تومان برای فوق برنامه می‌شود. متأسفانه برخی مدارس اعتماد را به وجود نمی‌آورند یعنی وقتی به مدرسه مراجعه می‌‌کنم واقعاً همه چیز غیرشفاف است. البته حتی اگر امسال توانایی پرداخت شهریه ۲۲ میلیونی را داشته باشم، معلوم نیست سال‌های بعد نیز بتوانم از عهده این هزینه‌های عجیب برآیم. به هر حال اگر مدرسه دولتی کم جمعیت پیدا کنم ترجیحم مدرسه دولتی است.
افزایش شهریه مدرسه با مصوبه انجمن اولیا و مربیان
اما کوچ اجباری دانش آموزان به مدارس غیردولتی و درصد افزایش شهریه، تمام ماجرای افزایش شهریه مدارس غیردولتی نیست. گفته می شود برخی مدارس علاوه بر درصد افزایش شهریه (که برای مهر ۱۴۰۰، حدود ۳۰ درصد تعیین شده است)، مبلغی را نیز تحت عنوان خودیاری با مصوبه انجمن اولیا و مربیان مدرسه به شهریه افزوده‌اند.
نظارت بر مصوبات انجمن اولیا و مربیان با چه سازوکاری؟
در همین رابطه نورعلی عباسپور مدیرکل برنامه ریزی انجمن های مدارس، آموزش خانواده و مشاوره اولیا در پاسخ به این پرسش که برخی والدین اعلام کرده اند مدارس غیردولتی با مصوبه انجمن اولیا و مربیان مدرسه مبلغی را تحت عنوان خودیاری به شهریه اضافه می‌کنند، آیا نظارتی بر مصوبات انجمن اولیا و مربیان وجود دارد؟ این مصوبات کجا ثبت میشوند؟ گفت: هر سال دفتر راهنمای فعالیت‌های انجمن به تمام مدارس ارسال می‌شود که فرم‌های آن باید توسط مدارس تکمیل شود، مدیر مدرسه موظف است هر سال دفترچه راهنما را به ادارات آموزش و پرورش شهرستان تحویل دهند. البته هم‌اکنون بخشی از فرآیند را مکانیزه کرده‌ایم و مدیران مدارس موظفند تمام جلسات رسمی انجمن اولیا و مربیان را در سامانه ثبت کنند.
وی متذکر شد: کلیه مصوبات انجمن اولیا و مربیان ثبت میشوند. دفتر راهنما برای ثبت مصوبات انجمن اولیا و مربیان است. همچنین تمام اسناد مالی مدرسه نیز باید به امضای رئیس انجمن برسد. انجمن مرجع نظارتی است و یکی از کارکردهای اصلی آن نظارت و دفاع از حقوق خانواده‌ها است، در حقیقت قوی ترین مرجع نظارتی ما در مدرسه انجمن اولیا و مربیان است.
مدیرکل برنامه ریزی انجمن های مدارس ادامه داد: ما و واحد ارزیابی عملکرد بر دفتر راهنمای انجمن اولیا و مربیان مدارس نظارت می‌کنیم همچنین وظیفه کارشناسان ادارات انجمن اولیا و مربیان در هر منطقه و استان این است که بر مصوبات نظارت داشته باشند. مصوبات انجمن اولیا و مربیان مدرسه باید ثبت بشوند تا هر مرجع نظارتی که به مدرسه می‌رود بتواند دفتر راهنمای فعالیت‌های انجمن و مصوبات ثبت شده را بررسی کند.
عباسپور در پاسخ به این پرسش که مدیر مدرسه گزارش عملکرد مالی را چگونه در دسترس تمام والدین قرار می‌دهد؟ آیا مدیر مدرسه می تواند عملکرد مالی مدرسه را ارائه ندهد؟ گفت: در مجمعی که تشکیل می‌شود گزارش مالی را ارائه می‌دهند در حقیقت مدیر موظف است که در مجمع گزارش مالی را ارائه کند اما معمولاً رئیس انجمن اولیا و مربیان این کار را می‌کند. حتماً باید این کار انجام شود و ملزم به اجرای آن هستند البته هر سال که انتخابات انجمن اولیا و مربیان برگزار می‌شود رئیس قبلی انجمن مکلف است در مجمعی که انتخابات برگزار می‌شود گزارش مالی مدرسه را ارائه دهد.
مدیرکل برنامه ریزی انجمن.های مدارس درباره عدم استفاده از نظرات والدین و معلمان و یا امضای بی‌چون و چرای صورت جلسات توسط اعضای انجمن مدرسه، بیان کرد: اگر این نقص وجود داشته باشد، مقصر انجمن است. اعضای انجمن اولیا و مربیان باید مطالبات خانواده‌ها را دنبال کنند. اینکه رئیس انجمن بدون بررسی، مصوبات را امضا کند، مقصر مدیر مدرسه نیست. اگر نمایندگان اولیا یا خود اولیا افراد قوی را انتخاب کنند این اتفاق نمی‌افتد. البته ممکن است آموزش‌های ما هم نقص داشته باشد. ما هر سال اطلاع رسانی‌ها را انجام می‌دهیم و دوره‌های آموزشی برای اعضای انجمن های مدارس در شهرهای مختلف برگزار می کنیم.
البته ممکن است حامیان مدارس غیردولتی این موضوع را پیش بکشند که افزایش جمعیت دانش آموزان در مدارس غیردولتی نه تنها بد نیست بلکه باری از دوش دولت برمی‌دارد، اما باید این نکته را گوشزد کرد که کوچ اجباری دانش آموزان به مدارس غیردولتی به دلیل وضعیت نامناسب مدارس دولتی و ایجاد دوگانه «کیفیت – شهریه» برخلاف میثاق ملت با دولت در اصل سی‌ام قانون اساسی است و مسئولان دولت باید در قبال سیاست‌هایی که باعث ایجاد چنین وضعیتی شده است به آحاد ملت پاسخگو باشند.
