ایلنا،به گفته مدیرعامل مرکز اخوان در این مرکز پروسه کامل علمی در خصوص ترک اعتیاد صورت می‌گیرد و برنامه این مرکز صرفا این نیست که ماده‌ای از بدن فرد خارج شود و فرد دوباره به جامعه باز گردد، بلکه این مرکز دارای فازهای مختلف درمان، نگهداری و از همه مهمتر توانمندسازی است.یکی از مشکلاتی که بهبودیافتگان بعد از ترک اعتیاد با آن مواجه هستند، عدم پذیرش آنها از سوی جامعه است و اگرچه جامعه بیرون برای معتادان بهبودیافته صرفا همان دوستان مصرف کننده هستند که در کنار آنها بودند، و ارتباط جدیدی در جامعه و بیرون از این مرکز انتظارشان را نمی‌کشد، اما آنها معتقدند که فرد بهبودیافته تغییر کرده و برای اینکه دوباره به شرایط گذشته باز نگردد، نیازمند حمایت جامعه است.
بهرام ۴۰ سال دارد و از دو سال پیش مصرف هروئین را آغاز کرده است.به گفته خودش در حال کارتن خواب شدن بوده که در یکی از طرح‌های جمع آوری، در حالی که برای تهیه مواد به شوش و هرندی رفته بود، دستگیر شده است.وی که ساکن میرداماد است، می‌گوید: «همسر و فرزند دارم و در همان منطقه میرداماد در یک فروشگاه پوشاک در پاساژی مشغول به کار بودم. مدتی بود که با همسرم مشکل داشتم و شب‌ها به منزل نمی‌رفتم و در مغازه می‌ماندم، کم کم با افرادی معاشرت کردم که اهل مواد بودند و به پیشنهاد آنها مصرف تفننی مواد را به صورت هفتگی شروع کردم.»این مددجو خاطرنشان می‌کند: «اوایل مواد را مصرف می‌کردم تا مشکلاتم را فراموش کنم، اما در نهایت گرفتار مواد شدم و از هفته‌ای یکبار به روزی چندبار رسید و روزانه ۱۵۰ هزار تومان صرف هزینه مواد می کردم.
جامعه برای من صرفا همان دوستان مصرف‌کننده‌ام هستند
دلیل بازگشت افرادی مانند من به سمت مواد مخدر این است که در ۹۰ درصد اوقات خانواده پذیرای فرد بهبودیافته نیست. بهرام با بیان اینکه پدرش فوت شده و فقط با مادرش در تماس است، تصریح می‌کند: «مادرم از اینکه من پاک شده ام، خیلی خوشحال است و منتظر است تا من دوباره به خانه باز گردم.»وی درباره بازگشت دوباره برخی بهبودیافتگان به اعتیاد می گوید: «به نظر من دلیل بازگشت افرادی مانند من به سمت مواد مخدر این است که در ۹۰ درصد اوقات خانواده پذیرای فرد بهبودیافته نیست. من تمام امیدم این است که به آغوش خانواده‌ام بازگردم، اما اگر خانواده پذیرای من نباشند، چون جایی ندارم که بروم ممکن است دوباره به سمت پاتوق و یا دوستانی بروم که پیش از این با آنها در ارتباط بودم.»
این فرد بهبودیافته خاطرنشان می‌کند: «جامعه صرفا برای من همان دوستان مصرف کننده هستند که من هم در کنار آنها بودم و افراد دیگری انتظار من را نمی‌کشند.»مهران هم حدود ۱۰ سال است که هروئین مصرف می کند، او هم در راه بازگشت از پاتوق در یکی از طرح‌های جمع آوری بازداشت شده و حدود ۵ ماهی است که در مرکز اخوان حضور دارد، او در حال حاضر در نانوایی مرکز اخوان فعالیت می‌کند.
تفکر غالب در جامعه این است که معتاد بهبودیافته همان فرد قبلی است
او درباره چرای عدم بازگشت فرد بهبودیافته به جامعه می‌گوید: «عدم حمایت جامعه از فرد بهبودیافته باعث می‌شود، که او بعد از بهبودی در جامعه جایی داشته باشد. متاسفانه تفکر غالب در جامعه این است که فرد بهبودیافته همان فرد قبلی است و ممکن است همان رفتارهای گذشته را داشته باشد، در حالی که این فرد تغییر کرده و برای اینکه دوباره به شرایط گذشته باز نگردد، نیازمند حمایت جامعه است.»
محمود سالها معتاد بوده و در نهایت ۹ سال با کارتن خوابی زندگی‌اش را سپری کرده است. او می‌گوید: «من ۲ بچه دارم و آنقدر ناهنجاری داشتم که همسرم با دو فرزندم من را ترک کرد. من سالها کارتن خوابی می کردم، اما روزی به این تصمیم رسیدم که باید به زندگی بازگردم. من ۹ سال کارتن خواب بودم، ترمینال آزادی، شوش همه جا می‌رفتم و می‌ماندم.»این فرد بهبودیافته از ۱۹ سالگی اعتیاد را شروع کرده و اکنون ۱۲ سال است که بعد از ترک به زندگی بدون مواد بازگشته است، او نیز معتقد است یکی از مشکلات بهبودیافتگان این است که بعد از بهبودیافتگی جامعه آنها را نمی پذیرد. محمود نیز در مرکز اخوان مشغول به کار است.
وی با بیان اینکه در سال ۸۹ پاک شدم و در سال ۹۲ دوباره زندگی در کنار همسر و دخترش را شروع کرده، ادامه می دهد: «زمانی که خانواده از معتاد حمایت نمی‌کند و خسته می‌شود، دیگر او را نمی پذیرد و در حقیقت مشکلات فرد معتاد با خانواده شروع می‌شود و در نهایت معتاد از خانه خارج می‌شود. ما هم دوست داریم مانند دیگر افراد جامعه زندگی کنیم. دخترم ۱۹ ساله است، همسرم با دخترم سال ۸۴ من را ترک کردند، اما من دوباره توانستم با ایجاد این باور که من هم باید مانند دیگران حق زندگی در جامعه داشته باشم به زندگی برگشتم.»
مدتی است که در مرکز اخوان علاوه بر نانوایی، خیاطی، قالی‌بافی، سیم‌کشی خودرو، کارگاه تولید ساز و آلات موسیقی نیز راه‌اندازی شده است. در این کارگاه به صورت تخصصی ساخت سه تار آموزش داده می شود و مددجویان در این مرکز که علاقه به ساخت ساز هستند، می توانند در یک دوره شش ماهه ساخت ساز را یادبگیرند.
اشتیاق معتادان بهبودیافته برای ساخت سه‌تار
در خصوص تهیه چوب و مواد اولیه برای ساخت ساز مشکلی نداریم و تلاش شده تا مشتری هم برای فروش داشته باشیم، اما متاسفانه برای تامین هزینه‌ها با مشکل مواجه هستیم. مددجویان وقتی به صورت عملی کار می‌کنند مشتاق کار می شوند و کار برای آنها جذابیت بیشتری دارد.مربی کارگاه ساز سه‌تار که خود یک فرد بهبودیافته است، می‌گوید: «نزدیک به ۲۸ سال است که کارم ساخت ساز سه تار است. قبلا سنندج بودم، اما بعد از ازدواج به ملارد آمدم و نزدیک به ۱۲ سال است که در ملارد زندگی می‌کنم.»
وی ادامه می‌دهد: «در منزل پدر همسرم زندگی می‌کردیم، آنها هم مواد مصرف می‌کردند و من هم کم کم در کنار آنها مصرف مواد مخدر را شروع کرده و در نهایت معتاد شدم. ۸ سال است که درگیر اعتیاد شده و شیشه و دوا مصرف می‌کردم. الان مدتی است کارم به جدایی کشیده و در همین زمین‌های اطراف ملارد زندگی می‌کردم و در طرح جمع آوری معتادان دستگیر شدم.»
این سازنده ساز سه‌تار درباره کارگاه ساخت ساز می‌گوید: «در ابتدای جلسه ما به صورت تئوری ساخت ساز را برای مددجویان آموزش می‌دهیم و بعد وارد مرحله ساخت عملی ساز می‌شویم. جنس چوبی که ما برای ساخت این ساز استفاده می‌کنیم از درختان گردو، شمشاد و نارنج است که به مدت ۲۴ ساعت در آب نگهداری می‌شود و بعد از ۲۴ ساعت با چراغ الکلی این چوب‌ها را براساس قالب‌هایی که ما در اینجا داریم، حالت می‌دهیم.»
وی تصریح می‌کند: «ساز سه تار باید از لحاظ ترکه‌ای ۷ تا ۹ کاسه داشته باشد و این تراش‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند و سپس به آنها چسب زده می‌شود، پس از آن سر کاسه سه تار که یک تکه است نیز به آن متصل می‌شود. در ساز سه تار دسته تار باید حتما از گردو باشد تا صدای بهتری داشته باشد. قیمت‌گذاری نیز براساس صدای ساز است.»
این مددجوی بهبودیافته می‌گوید: «در خصوص تهیه چوب و مواد اولیه برای ساخت ساز مشکلی نداریم و تلاش شده تا مشتری هم برای فروش داشته باشیم، اما متاسفانه برای تامین هزینه‌ها با مشکل مواجه هستیم. مددجویان وقتی به صورت عملی کار می‌کنند، مشتاق کار می‌شوند و کار برای آنها جذابیت بیشتری دارد.»
«ابراهیم عرب خزائلی» مدیرعامل مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب ماده ۱۶ اخوان که به همراه همسرش مهرناز عزیزی مدیریت مرکز اخوان را برعهده دارد با اشاره به مددجویانی که در این مرکز نگهداری می‌شوند، می‌گوید: «در حال حاضر هزار و ۷۲۳ نفر در مرکز اخوان حضور دارند. مرکز اخوان فقط مرکز ترک اعتیاد صرف نیست بلکه کار علمی هم در اینجا انجام می‌شود. در این کمپ برخلاف سایر کمپ‌ها پروسه کامل علمی درخصوص ترک اعتیاد صورت می‌گیرد و برنامه ما این نیست که صرفا ماده‌ای از بدن فرد خارج شود و آن را به جامعه برگردانیم. بلکه کار ما این است که با انجام کارهای روانشناسی بر روی ذهن و مغز این افراد نیز تاثیرگذار باشیم و تاکنون نیز توانسته‌ایم اقدامات خوبی را در این زمینه انجام دهیم.»
سایکودرام یکی از راه‌های موفق ترک اعتیاد در معتادان جوان
وی با اشاره به روش‌های ترک اعتیاد در مرکز اخوان ادامه می‌دهد: «در این مرکز یکی از روش‌های ترک اعتیاد سایکودرام است. این روش در ترک اعتیاد بسیار موثر بوده است. اغلب معتادانی که سن کمتری دارند و جوان‌تر هستند، از این نوع روش درمانی استقبال می‌کنند. چند نفر از مددجویان همین مرکز از طریق سایکودرام موفق به ترک اعتیاد شدند و البته دوباره در همین مرکز مشغول به کار شده‌اند.»
مدیرعامل مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب اخوان با اشاره به اینکه مددجویان در این مرکز به مدت ۹ ماه حضور دارند، تصریح می‌کند: «هر مددجویی که شرایطش مساعد می‌شود، اگر بتوانیم با خانواده‌هایشان ارتباط بگیریم تلاش می‌کنیم دوباره به خانواده باز گردند.»عرب خزائلی درباره اقدامات توانمندسازی مددجویان بهبودیافته در مرکز اخوان می‌گوید: «اغلب مددجویان مبتدی هستند و باید در این کارگاه‌ها ابتدا کار را یاد بگیرند. این افراد پس از این که آموزش دیدند و در این کارگاه‌ها مشغول به کار شدند، ماهیانه مبلغ ۵۰۰ هزار تومان برای افزایش انگیزه به این افراد پرداخت می‌شود.»
راه‌اندازی کارگاه سیم‌کشی برق خودروی سمند
وی ادامه می‌دهد: «در این مرکز کارگاه‌های مختلفی از جمله خیاطی، ساخت ساز، نانوایی، قالی‌بافی و … وجود دارد به تازگی نیز کارگاه سیم‌کشی کولر ماشین سمند راه‌اندازی شده است و تقریبا ۱۰۰ مددجوی دیگر در این کارگاه مشغول به کار شده‌اند. همچنین به زودی قرار است، یک کارگاه تولید قالی نیز راه‌اندازی شود. دو نفر از مددجویان ما قالی باف بوده‌اند و قرار است از حضور این دو نفر در کارگاه استفاده کنیم و تعدادی از مددجویان را در این کارگاه مشغول به کار کنیم.»
مدیرعامل مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب اخوان با اشاره به اینکه مرکز اخوان توانایی ایجاد اشتغال بیشتر برای سایر مددجویان این مرکز را دارد، تصریح می‌کند: «اگر سوله‌ای که در پشت مرکز اخوان قرار دارد را تجهیز کنند، می‌توانیم ۴۰۰ الی ۵۰۰ نفر دیگر از مددجویان را در این مرکز مشغول به کار کنیم. شهرداری قرار بود این سوله را پیش از سال جدید به ما تحویل دهد، اما هنوز هیچ اقدامی صورت نگرفته است.»
احتمال لغزش مددجویان فقط ۲۰ درصد است
مددجویانی که بعد از ترخیص به خانواده باز می‌گردند به جرات می‌توانم بگویم احتمال لغزش‌شان ۲۰ درصد است. عرب‌خزائلی در پاسخ به این سوال که آیا افرادی که در این مراکز آموزش دیده‌اند، این فرصت برایشان ایجاد می‌شود که به جامعه بازگردند و بتوانند فعالیت و درآمد داشته باشند، تصریح می‌کند: «مددجویانی که بعد از ترخیص به خانواده باز می‌گردند به جرات می‌توانم بگویم احتمال لغزش آنها ۲۰ درصد است. متاسفانه کرونا شرایط را برای ما کمی سخت کرده است و نمی‌توانیم همراهی خانواده‌ها را در روند درمان در کنار مددجویان داشته باشیم. اگر شرایط کرونا نباشد، می‌توانیم مددجویان را تا ۹۰ درصد به خانواده‌هایشان وصل کنیم، اما در حال حاضر امکان این شرایط برای ما وجود ندارد، اما در زمان ترخیص مددکار ما سعی می‌کند، با ارتباطی که با خانواده مددجویان برقرار می‌کند، مددجویان را به خانواده تحویل دهیم و در این شرایط ۶۰ تا ۷۰ درصد مددجویان را به خانواده‌ها می‌سپاریم.»
وی در پاسخ به این سوال که چقدر آموزش‌ها برای این افراد موثر است، می‌گوید: «ما با سازمان فنی و حرفهای صحبت کرده‌ایم و قرار است بعد از هر دوره به این مددجویان مدرک فنی و حرفهای داده شود همچنین در شهر قدس برای سیم کشی خودروی سمند با یکی از افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کند، رایزنی کرده‌ایم و قرار است ۳۰۰ نفر از مددجویان ما را پس از ترخیص با حقوق و مزایا جذب کند و الان هم حدود ۳۰ الی ۴۰ نفر جذب مجموعه این فرد شده‌اند.»
وی درباره مشکلات این مرکز می‌گوید: «در ابتدای ورود به مرکز تمام لباس‌های مددجویان برای جلوگیری از بیماری سوزانده می‌شود و این مددجویان در هنگام ترخیص لباسی برای ترخیص ندارند و ما برای تهیه لباس این مددجویان برای ترخیص با مشکلات زیادی مواجه هستیم. همچنین هنوز سرانه‌ها مشخص نشده و با این سرانه‌هایی که در حال حاضر پرداخت می‌شود، قادر به ادامه فعالیت‌ها در این مرکز نیستیم.»
